Molekulalarning fazoviy tuzilishi reja

MOLEKULALARNING FAZOVIY TUZILISHI

Reja:

• sp - gibridlanish
• sp2 gibridlanish
• sp3 – gibridlanish
• sp3d – gibridlanish
• sp3d2 – gibridlanish

Atom orbitallarining qo‘shilib, shakl va energiya jihatdan bir xil ko‘rinishga kelishiga gibridlanish deyiladi.
Gibridlanish AQSh lik olim L.Poling tomonidan fanga kiritilgan. (1937)
Gibridlanish jarayonida atom orbitallarining soni o‘zgarmaydi.
sp - gibridlanish
BeCl2 molekulasi
+4Be 1s2 2s2→2s2 2p1 2ta sp orbital
Bunday gibridlanishda markaziy atom faqat ikkita sigma bog‘ orqali bog‘langan bo‘ladi. Masalan, CO2, N2, CO, CS2

sp2 gibridlanish BF3 molekulasi +5B 1s2 2s2 2p1→2s1 2p2 Bunday gibridlanishda markaziy atom faqat uchta sigma bog‘ orqali bog‘langan bo‘ladi. Masalan, AlCl3, , kabi molekulalar kiradi.

Sp3 – gibridlanish CH4 molekulasi +6C 1s2 2s2 2p2→2s1 2p3 4 tasi sp3 orbital Bunday gibridlanish markaziy atom 4ta sigma bog‘lanish orqali bog‘langan molekulada kuzatiladi. Masalan, SiO2, H2SO4, H3PO4, H2Cr2O7

sp3d – gibridlanish PCl5 molekulasi +15P 3s2 3p3→3s1 3p3 3d1 5ta sp3d orbital Bunda valent burchaklarning 3 tasi 120° 2 tasi 90° ga teng. sp3d gibridlanish 5 ta sigma bog‘ga ega barcha molekulalar uchun xos.

sp3d2 – gibridlanish SF6 molekulasi +16S 3s2 3p4→3s1 3p3 3d2 sp3d2 gibridlanish 6 ta sigma bogli barcha molekulalar uchun xos. Valent burchaklar 6 tasi ham 90° dan.

Shuningdek gibridlanishda taqsimlanmagan elektron juftlari ham ishtirok etadi.

Organik moddalarda uglerod oddiy bog‘lar orqali bog‘langan bo‘lsa sp3, bitta qo‘shbog‘ orqali bog‘langan bo‘lsa sp2 va uchbog‘ yoki ikkita qo‘shbog‘ orqali bog‘langan bo‘lsa sp gibridlanish holida bo‘ladi.

• Organik moddalarda uglerod oddiy bog‘lar orqali bog‘langan bo‘lsa sp3, bitta qo‘shbog‘ orqali bog‘langan bo‘lsa sp2 va uchbog‘ yoki ikkita qo‘shbog‘ orqali bog‘langan bo‘lsa sp gibridlanish holida bo‘ladi.
• π – bog‘lar gibridlanishda ishtirok etmaydi.