Molekulalarning tashqi elektr maydonida

MOLEKULALARNING TASHQI ELEKTR MAYDONIDA

REJA:

1. Qutbsiz va qutbli moddalarning qutblanishi.

2. Klauzius – Mosotti – Debay formulasi.

3. Induksiyalangan dipol momenti

Moddalarning qutblanuvchanligi a uch qismdan iborat:

1. Tashqi maydon ta’sirida molekulalardagi elektronlarning yadroga nisbatan muvozanat holatidan siqilishi. Bunday qutblanish induksiyalangan dinol momentining paydo bo`lishiga olib keladi. Ya’ni temperaturaga deyarli bog`liq emas. Ya’ni ular juda yengil zarrachalar bo`lganliklari uchun T O ⁰K ga yaqin temperaturadayoq, ular juda tez harakat qiladi.

2. Atom qutublanuvchanlik. Elektr maydoni vositasida elektronlarning qutblanishi yadrolarning bir –biriga qutblanishiga, siljishiga olib keladi.

3. Doimiy dipolo momenti (M₀) ga ega bo`lgan molekulaning tashqi maydonga ma’lum yo`nalishga ega bo`lib joylashishi orientatsion qutblanuvchanlik a<sub>op</sub> ga bog`liq. Demak

(1)

1. 
   ni Klauzius – Mosotti formulasiga olib borib qo`ysak
   

P-umumiy qutblanish
(refraksiya) deb belgilaylik.

Yorug`likning lektromagnit nazariyasiga binoan A=n²_a (Maksvell formulasi)

Lorenti –Lorents formulasi deyiladi.

Elektr maydoni sifatida yorug`likdan foydalanayotgan bo`lsak, bunday maydonning chastotasi y=10¹⁵ ga teng. Bunday maydonlar atomining na molekulaning qutblanishi ro`y bera olmaydi. Chunki ularning massasi elektronnikidan minglarcha marta

Shuning uchun bunday maydonda faqat elektronlarning qutblanishigina, ya’ni refraksiya kuzatiladi.

Atom qutblanish.

Atom qutblanish atomlar va atom strukturalarining tebranishi natijasida ro`y veradi. Buning uchun chastotasi nisbatan uncha katta bo`lmagan IQ nurlardan foydalaniladi. Lekin umuman P_at qiymat jihatdan uncha katta emas. Klauzius –Mosotti formulasidan P ning o`lchov birligi hajm ekanligi ko`rinib turibdi. Shunga binoan ulchashlar o`tkazilganda:

P_at (geksan)=0.26 cm³ /mol p_at (suv)-3.2 sm³/mol

ekanligi aniqlangan. (P₀=aE; a=P₀/E hajm)

Ammo xloranil deb ataluvchi modda uchun p_t =15 sm²/mol chiqqan. Bu yerda qutbli xossaga ega bo`lgan C O qutbli gruppalardan deformatsion tebranma harakatga kuchli darajada molik deb qaraladi.

Ko`pchilik moddalar uchun dan qoshishidadir.

Doimiy dinolga ega bo`lgan molekulalar uchun Debay a<sub>f</sub> bilan M<sub>0</sub> o`rtasida qo`yidagicha bog`lanish borligini ko`rsatdi.

qutbli molekulaning doimiy dipole momenti. K=R/N – Bolrman doimiyligi.

Bunday T – absolyut temperature, K.

Kauzius –Mosotti –Debay formulasi

Bu formuladan foydalanib M₀ ni topish mumkin, chunki M_0­ =0 bo`lgan holler uchun P=f(T).

Dinol momentini analitik usulda topish K-M-D formulasini ikki hil (T₁ va T₂) temperaturalar uchun yozamiz.

Analitik usul tez bajarilsa ham T ning atigi ikkita qiymati uchun hisoblanganligi sababli aniqli aytarli darajada yuqori bo`ladi.

Grafikdan ko`rinadiki nazariya bilan mos ravishda qutbsiz moddalarning qutblanuvchanligi temperaturaga bog`liq emas. Chunki ularda temperatura ta’siriga kuchli ravishda beriladigan P_f=0.

1. 
   Temperaturaga bog`liq temperature ortishi bilan kamayadi. Buni nazariy izohlash mumkin.
   
2. 
   Qutbli moddalarning qutblanishi qutbsizlikdan P_op­ hisobiga kattaroq bo`ladi.
   

Qutblanish tabiiyki moddaning agregat holatiga bog`liq.

Mislllar

	P(gaz)	P(suyuq)
CH3I	77	42
CH3COO CH3	176	63
C2H5OCH3	62	52

Qutbli moddalarni suyuq agregat holatda tekshirayotganda to`g`ri natija olish uchun ularni qutbsiz erituvchilarga eritib suyuq eritmalari uchun P ni o`lchab so`ngra C=1 gacha ekstropolyatsiya qilish mumkin.

Адабиётлар:

1. 
   Такао Тсунеда. Денситй Фунcтионал Тҳеорй ин Қуантум Чемистрй. Спрингер Жапан 2014. 200 пагес.
   
2. 
   Жеан Демаисон, Жамес Э. Боггс, Аттила Г. Cссзр. Эқуилибриум Молеcулар Струcтурес Фром Спеcтросcопй то Қуантум Чемистрй. Тайлор анд Франcис Гроуп, ЛЛC. 2011 УСА, 280 пагес.
   
3. 
   Хедвиг Г. Прикладная квантовая химия «Мир» 2001.
   
4. 
   Мелёшина А.М. Курс квантовой механики для химиков: Учеб. пособиэ. М.: виш. шк., 1980. 215 бет.
   
5. 
   Ихтиёрова Г.А., Юлчибаэв А.А. Модда тузилиши. Ўқув қўлланма. 2014 й.
   
6. 
   Фларри Р. Квантовая химия. М.: Мир, 1985. 472 бет.
   
7. 
   Абаренков И.В., Братсев В.Ф., Тулуб А.В. Начала квантовой химии. Учебноэ пособиэ. М.: Высш.шк., 1989. 303 бет .
   
8. 
   Грибов Л.А., Муштакова С.П. Квантовая химия. – Москва: Гардарики, 1999., 390 стр.
   
9. 
   Минкин В.И., Симкин Б.Я., Миняэв Р.М. Теория строэния молекул. – Ростов-на Дону: “Феникс”, 1997., 560 стр.
   
10. 
    Юлчибоэв А.А. «Модда тузилиши» курсидан маърузалар матни.-Тошкент: ЎзМУ, 1999., 66 бет.