Haroratni o`lchash uchun etalon sifatida gaz(vodorod) yoki suyuqliklarning (simob, spirt) issiqlikdan hajmining o`zgarishidan foydalaniladi. Harorat o`lchanadigan asbobga termometr deyiladi. Biz kundalik hayotda termometr bilan yaxshi tanishmiz. Masalan simoblik termometr yordamida - 30 dan + 800 gacha haroratni o`lchash mumkin. Haroratni o`lchashda aniqlik kiritish maqsadida harorat shkalasi kiritiladi.
1960 yilda bo`lib o`tgan o`lchovlar va tarozilar bo`yicha XI bosh konferentsiyaning qaroriga muvofiq haroratning ikkita shkalasidan foydalaniladi. Termodinamik harorat shkalasi (T) harorat kelvinlarda (K) va xalqaro amaliy harorat shkalasi (t) harorat selsiy graduslarida (0S) o`lchanadi. Termodinamik harorat va xalqaro amaliy harorat shkalalari quyidagi munosabat yordamida bog’langan.
T = 273,15 + t
Termodinamik va xalqaro amaliy harorat shkalalarida haroratning masshtab birliklariga teng, ya’ni termodinamik shkaladagi 1 K haroratlar farqi, xalqaro amaliy shkaladagi 1 haroratlar farqiga mos keladi, birligi1 K birligiga.
X alqaro amaliy shkalada haroratni aniqlashning tayanch nuqtalari sifatida, normal atmosfera bosimida suvning muzlash va qaynash haroratlari olingan. So`ngra bu oraliq teng yuzga bo`linib harorat shkalasi hosil qilingan. Bunday shkalani birinchi bo`lib shvetsiyalik olim Selsiy (1742 yilda) taklif qilganligi uchun unga selsiy shkalasi ham deyiladi. Haroratning termodinamik shkalasi esa ingliz olimi Kelvin tomonidan taklif qilingan. Bu shkalaning boshlanish nuqtasi sifatida nol gradus Kelvin 0K= -273,150C qabul qilingan. Bu haroratda ideal gazning bosimi nolga teng bo`ladi, ya’ni molekulalari harakatdan to`xtaydi. 00K dan pastgi harorat bo`lishi mumkin emas va shu bilan birga bu haroratga yetishib ham bo`lmaydi. 00K ga abslyut nol harorat deyiladi.
Xulosalar: Molekulyar fizika – har xil agregat holatdagi moddalarning xususiyatlarini ularning molekulyar tuzilishi asosida tekshiradigan fizikaning bo’limi. Jismlarning issiqlik darajasini xarakterlash uchun harorat tushunchasidan foydalaniladi Harorat o`lchanadigan asbobga termometr deyiladi.
Adabiyotlar:
A.G’.G’aniev, A.K. Avliyoqulov, G.A. Almardonova “Fizika” I –qism 105-107 bet
X.Axmedov, M.Doniyev,Z.Husanov.Fizikadan ma’ruza matni 2004 yil
Aim.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
