Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

Reja:
1. Moliyaning xalqaro intyegasion jarayonlarga ta’siri. Xalqaro aloqalarning rivojlanishida Moliyaning roli.
2. O’zbekiston Respublikasining xalqaro intyegrasiya tuzilmalaridagi ishtiroki.
3. Xalqaro Moliya institutlarining tavsifi va tasnifi.
4.Korxonalar tashqi iqtisodiy faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish usullari.
5.Xorijiy investisiyalarni jalb etishda xalqaro fondlar roli va ahamiyati.


1. Moliyaning xalqaro intyegasion jarayonlarga ta’siri. Xalqaro aloqalarning rivojlanishida Moliyaning roli.

Moliya-xo’jalik Yuritishning iqtisodiy faoliyatida o’zining Moliyaviy siyosatini Yurgizishda asosiy quroli xalqaro iqtisodiy aloqalarda shaklanadigan Moliyaviy mexanizm hisoblanadi.

Moliya- xalqaro sfyeradan –uning ishtirokchilarining iqtisodiy manfaatlariga ta’sir qiluvchi va o’z navbatida xalqaro iqtisodiy qo’shiluv jarayoni tyezlashtiradi.
Xalqaro aloqalarning rivojida Moliyaning roli uch yo’nalishda namoyon bo’ladi:
1.Turli xil yo’nalishdagi xalqaro hamkorlikni Moliyalashtirish uchun kerakli manbalar qidirish va mobilizasiyalash.
2.Xalqaro intyegrasion jarayonlarni muvofiqlashtirish.
3.Xar qaysi xalqaro munosabatlarning turi va bevosita ishtirokchilarini rivojlantirishga rag’batlantirish.
Avvalo Moliya – eksport-import opyerasiyalariga ta’sir etadi. Bu esa jahon bozorida talab katta bo’lgan raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarishga rag’batlantiradi.
Moliya – milliy daromadning tashqi iqtisodiy faoliyat natijasida kyeladigan kismini shakllanishiga ta’sir kurasatadi.
Xalqaro hamkorlikning ahamiyatli shakli bu Uzbekistonning xalqaro tashqilotlar va fondlarga a’zo bulish, ishtirok etishidir. Bu tashqilotlarga a’zo bulish usha tashqilotlarning ustav kapitaliga va byudjetiga ma’lum kvotalar kiritish bilan bo’ladi.
Badallarning manbalari a’zo bulayotgan milliy tashqilotlar va davlat strukturasining valYuta va boshka Moliyaviy fondlar bo’ladi.
Xalqaro tashqilotlar mablaglari ma’lum fondlarda jamlanadi va maqsadli programmalarni bajarish uchun sarflanadi.
Moliyaning xalqaro aloqalarga ta’sir etuvchi yana bir yo’nalishi bu – xorijiy sarmoyadorlarni mablaglarini jalb etish.
Xorijiy sarmoyalar xorijiy davlat – investor mablaglarini yoki xorijiy tijorat tashqilotlarining mablaglarini jalb kilish kurinishida bo’ladi.
Kredit hisobiga kurilgan korxonalar va ob’yektlar Uzbekistonnig milliy mulki bulib hisoblanadi.
Xorijiy tadbirkorlar uzlarining mablaglari yoki xorijiy davlat byudjet mablaglaridan Moliyalashtirilayotgan boshka korxonalar qo’shma korxona va boshka xorijiy Yuridik shaxs sifatida faoliyat kursatadi. Uzbekiston iqtisodiyotiga kilinadigan xorijiy sarmoyalar (investisiyalar) iqtisodiy rivojiga va jahon iqtisodiyotiga qo’shilishi uchun sharoit yaratadi.
Xorijiy investorlarni rag’batlantirish uchun Moliyaviy valYuta va boj imtiyozlari belgilanadi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatlarda Moliyaviy jarayonlarning konuniy va xakkoniy bulishini ta’minlash uchun Moliyaviy valYuta va bojxona nazorati tashqil etiladi.
Nokonuniy xolatlar aniklanganda xukukiy tashqilotlar urnatilgan konuniy sanksiyalar, jarimalar kullanilab, Shu tarzda, Moliyaviy munosabatlar azorat kilinib turiladi.
Markazlashtirilgan valYuta fondlarini tashqil kilish va ulardan foydalanish.
Uzbekiston tashqi iqtisodiy aloqalarining rivojlanishida milliy valYuta fondini tashqil etish va ulardan foydalanish orkali tashqi iqtisodiy munosabatlarni boshkarish muxim rol uynaydi.
Uzbekistonda bozor mexanizmi valYuta resurslari ishlab chiqarish va boshka xo’jalik sub’yektlariurtasida kayta taksimlash mexanizmi shakllanganligi sababli bu kabi kayta taksimlash qo’shimcha sharoitlarni vujudga kyeltirish orkali amalga oshiriladi.
Barcha korxonalar mulkiy shakli va ruyxatga olinganidan kat’iy nazar, tovarlar va xizmatlarni eksport kilishdan va ichki valYuta bozor ida amalga oshiriladigan opyerasiyalarning erkin almashtiriladigan valYutadan tushgan tuShumni belgilangan normativlarga kura majburiy ravishda sotish kerak.
Markaziy bank valYuta ryezyervi korxona va tashqilotlarda erkin almashtiriladigan valYuta –valYuta tuShumi tushgan vaktdagi Markaziy bank tomonini belgilangan kurs buyicha sotishdan shakllanadi.
ValYuta ryezyervi ikki kismga bulinadi:
1-kismi –stabilizasiya fondi, bu mablaglar ichki bozorda milliy valYuta kursin barkarorligini ta’minlash va milliy valYutani almaShuvi uchun sharot yaratish maqsadida tuziladi.
2-kismi-Moliya vazirligiga sotiladi. Bu mablaglar xukumat extiyojlarini kondirish maqsadida sarflanadi.
Normativda belgilangan mikdordagi valYutalarni sotgandan sung, korxonalar valYutalvrni kolgan kismini ichki bozor dagi uz ishlab chiqarish faoliyatiga valYuta tuShumiga ega bulmagan boshka korxonalar va maxaliy xokimiyat organlariga vakolatli banklar bilan kelishilgan kurs buyicha sotiladi.
Maxalliy xokimiyat organlari vakolatli banklari orkali tyegishli byudjet hisobidan valYuta sotib oladi, va uni uzlarini valYuta fondlarini shakllantirishga yo’naltiradilar.bu fond mablaglari axoli va byudjet karomogida bulgan no ishlab chiqarish korxonalari uchun zarur budgan tovarlar olish uchun ishlatiladi.
Iqtisodiy intyegrasiya - milliy xo’jaliklar o’rtasida chukur, barqaror o’zaro aloqalar va mehnat taqsimoti, ularning turli bosqich va har xil shakldagi takroriy ishlab chiqarish tuzilmalarining o’zaro aloqalari asosida mamlakatlarning xo’jalik- siyosiy jihatdan birlaShuvi jarayoni.
Iqtisodiy intyegrasiyaning asosiy shakllari quyidagilardir.

1.