MOLIYANING MOHIYATI, AHAMIYATI VA FUNKSIYALARI Reja - Moliyaying mohiyati
- Moliyaning funksiyalari
- Ijtimoiy takror ishlab chiqarishda moliyadan foydalanishning ob’ektiv shart-sharoitlari va imkoniyatlari
- Moliyaning tashkiliy tamoyillari, iqtisodiyotdagi roli va transformatsiyalashuvi.
“Moliya” termini XII-XV asrlarda Italiyaning savdo shaharlarida yuzaga kelgan. - “Moliya” termini XII-XV asrlarda Italiyaning savdo shaharlarida yuzaga kelgan.
- munosbatlari bilan bog`liq tushuncha sifatida qo`llanila boshlangan
1755 yilda fransuz olimi J.Boden tomonidan ilk bora kitobda qo`llangan. - 1755 yilda fransuz olimi J.Boden tomonidan ilk bora kitobda qo`llangan.
“Moliya” termini uninghozirgi zamon nuqtai nazaridan - “Moliya” termini uninghozirgi zamon nuqtai nazaridan
- Davlat xazinasi ahamiyatining o`sishi
- Davlat byudjetining paydo bo`lish bosqichiga xosdir
Xorijlik iqtisodchi-olimlar E.Bodi va R.K. Mertonlar fikricha: - Xorijlik iqtisodchi-olimlar E.Bodi va R.K. Mertonlar fikricha:
- “Moliya – kishilarining ma’lum vaqt davomida o`ta taqchil bo`lgan pul resurslarining kelib tushishi va ishlatilishini qay tarzda boshqarishlari haqidagi fandir.”
Mualliflar takidlashicha, moliyaviy qarorlar yana shu bilan xususiyatlanadiki, harajatlar va daromadlar: - Mualliflar takidlashicha, moliyaviy qarorlar yana shu bilan xususiyatlanadiki, harajatlar va daromadlar:
- Davriyligiga ko`ra farqlanadi
- Ularning aniq oqibatlarini oldindan aytib bo`lmaydi.
dastavval: - dastavval:
- Moliya= pul fondlarining shakllanishi
keyinchalik: - keyinchalik:
- Moliya= pul fondlarining shakllanishi + pul fondlarining ishlatilishi
hozirda: Moliyaning xususiyatli belgilari: - Munosabatlarning pulli xususiyatlari.
- Munosabatlarning taqsimlash xususiyatlari.
- Munosabatlarning fondlilik xususiyati.
Yaratilgan qiymatni taqsimlash bilan bog`liq pul munosabatlari. - Yaratilgan qiymatni taqsimlash bilan bog`liq pul munosabatlari.
- Turli xil pul fondlarini shakllantirish bilan bog`liq munosabatlari.
Birlamchi taqsimlash (ish haqi fondini shakllantirish foydani shakllantirish va boshqalar). - Birlamchi taqsimlash (ish haqi fondini shakllantirish foydani shakllantirish va boshqalar).
- Qayta taqsimlash (ish haqi fondini taqsimlash, foydani taqsimlash, soliqlar)
Markazlashtirilgan pul fondlari (davlat byudjeti, byudjetdan tashqari fondlar) - Markazlashtirilgan pul fondlari (davlat byudjeti, byudjetdan tashqari fondlar)
- Markazlashtirilmagan pul fondlari (korxonalarda shakllantiriladigan moddiy rag`batlantirish, iste’mol vo boshqa fondlar.
Moliyaning iqtisodiy mohiyati - Moliyaning taqimlash nazariyasi
- Moliyaning takror ishlab chiqarish nazariyasi
1-nazariya bo`yicha - - Moliya ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining taqsimlash bosqichidagina paydo bo`ladi, ya’ni yalpi ichki mahsulot qiymatini qayta taqsimlash jarayonida vujudga keladi.
2-nazariya bo`yicha - - Moliya iqtisodiy kategoriyasi sifatida takror ishlab chiqarish jarayonining barcha bosqichlarini qamrab oluvchi pul munosabatlaridir.
- Funktsiya – obyekt ichki mohiyati konkret shaklining namoyon bo`lish jarayonidir.
Moliya Moliyaviy resurslar - - bu yalpi ichki mahsulot va milliy daromadni taqsimlash, qayta taqsimlash natijasida xo`jalik yurituvchi sub’yektlar va davlatning qo`lidagi vaqtincha bo`sh pul mablag`lari yig`indisidir.
Moliyaviy resurlar manbalari: - Xo`jalik sub’yektlari miqyosida: foyda, amortizat-siya fondi, qimmatli qog`ozlar realizatsiyalari, bank kreditlari, foizlar, dividendlar.
- Jismoniy shaxslar miqyosida: ish haqi, mukofotlar, qo`shimcha ish haqi, ijtimoiy to`lovlar, safar harjat-lari, tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadlar.
- Davlat va mahalliy hokimiyat organlari miqyosida: davlat unitar korxonalari foydasi, davlat mulkini xususiylashtirishdan tushumlar, tashqi iqtisodiy faoliyatdan daromadlar, soliq tushumlar, davlat krediti, pul emissiyasi.
Takror ishlab chiqarish jarayoni harajatlarini ta’minlash - Takror ishlab chiqarish jarayoni harajatlarini ta’minlash
- 4 shaklda amalga oshiriladi:
- O`z-o`zini moliyalashtirish. Bunda korxonalar takror ishlab chiqarish jarayonlari uchun zaruriy harajatlarni ichki moliyaviy resurslar hisobiga qoplashi mumkin. Uning moliyaviy manbai korxonalar foydasi, amortizatsiya va boshqa o`ziga tegishli moliyaviy resurslar hisoblanishi mumkin.
- Kreditlash. Bunda xo`jalik sub’yekti harajatlarni muddatlilik, qaytaruvchanlik, maqsadlilik va ta’minlanganlik shakllari asosida banklar va boshqa kredit muassasalaridan kreditlari evaziga qoplaydilar.
- Jalb qilingan mablag`larni shakllantirish. Bunda takror ishlab chiqarish jarayoni harajatlari moliyaviy bozorlarga qimmatbaho qog`ozlar chiqarish yo`li bilan qoplanishi mumkin.
- Davlatlardan moliyalashtirish. Bunda barcha harajatlar byudjet va byudjetdan tashqari boshqa davlat fondlari vositasida qoplanadi.
Takror ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz moliyalashtirishda moliyaviy zaxiralar katta ahamiyatga egadir. - Takror ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz moliyalashtirishda moliyaviy zaxiralar katta ahamiyatga egadir.
Moliyaning quyidagi tamoyillari amal qiladi: - Birlik (yaxlitlik)
- Balanslilik
- Maqsadga yo`naltirilganlik
- Sharoitga moslashuvchanlik
- Strategik asoslarga tayanuvchanlik
Moliyaviy barqarorlashtirish strategiyasi nuqtai-nazaridan iqtisodiyotni isloh qilish quyidagi tadbirlarni o`z ichiga oladi: - Bahoning erkinlashtirilishi
- Xususiylashtirish
- Ijtimoiy transformatsiya
- Jahon moliya tizimaga integrallashuv
Do'stlaringiz bilan baham: |
