Молиявий натижалар аудити тайёрлашди: бр-96 гуруҳ талабалари Тошкент 2009

Investitsiya jarayoni moliyalashtirish manbalari

Investitsiya jarayoni 2 xil ko’rinishda kuzatish mumkin
Real sektorlargda amalga oshiriladigan investitsiya faoliyati
IR IK I/CH T D
IR – Inve-ya resurslari
Ik - Inve-ya kiritilishi
I/CH – ishlab chiqarish
T – tovar
D - daromad
Moliyaviy sektorlarda kuzatiladigan investitsiya faoliyati
IR QQQ D
IR – Inve-ya resurslari
QQQ – qimmatli qog’ozlarga qo’yilmalar
D - daromad
Investitsiya faoliyati ishtirokchilari:

• O’zbekiston Respublikasi rezidentlari ;
• Davlat hokimyati va boshqaruv organlari;
• Xorijiy davlatlar;
• Xalqaro tashkilotlar;
• Chet el yuridik va jismoniy shaxslari;
• Hamkorlikda investitsiya faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslar.

Iqtisodiyotni tarkibiy o‘zgartirish jarayoni nodavlat sektorga yo‘naltirilgan investitsiyalar ulushining 18,6 punktga o‘sishiga olib keldi va iqtisodiyotni rivojlantirishga yo‘naltirilgan jami investitsiyalarning 76,5 foizni tashkil qildi
Asosiy kapitalga investitsiyalarning mulkchilik shakllari bo‘yicha taqsimlanishi (%).

	07/I	08/I
Asosiy kapitalga investitsiyalar	100	100
Davlat mulki	42,1	23,5
Nodavlat mulki	57,9	76,5
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo‘mitasi

Iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish va iqtisodiyotning liberallashuvi investitsiyalarni moliyalashtirish manbalari bo‘yicha tarkibining o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatdi. Investitsiyalarning umumiy hajmida markazlashgan mablag‘larning ulushi 2007 yil I кварталдаги 34,2 foizdan joriy yilning birinchi choragida 22,6 foizgacha qisqardi. Davlat byudjeti hisobidan moliyalashtirilayotgan mablag‘larning ulushi 8,5 punktga, hukumat kafolati ostida olingan xorijiy kreditlar ulushi esa 0,6 punktga kamayib, hisobot davrida o‘zlashtirilgan investitsiyalar umumiy hajmiga nisbatan mos ravishda 8,9 % va 6,3 %ni tashkil etdi.
Joriy yilning birinchi choragi davomida asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarning Asosiy moliyalashtirish manbasi bo‘lib korxonalarning o‘z mablag‘lari xizmat qildi. Ularning umumiy investitsiyalardagi ulushi 10,8 punktga ortib, 54,3 foizni tashkil etdi
Kapital qo‘yilmalarning moliyalashtirish manbalari bo‘yicha tarkibi (% hisobida).
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo‘mitasi.

Mamlakatimiz investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va rag‘batlantirish bevosita qo‘yidagi masalalarni hal etishga yordam beradi:

• -yangi zamonaviy texnika va texnologiyalarni respublika iqtisodiyotiga jalb qilish, ularni ishlab chiqarishga joriy qilish, bir necha yillar davomida sifatsiz, haridor talabiga javob bera olmaydigan mahsulot ishlab chiqaruvchi eski texnikalardan tezroq qutilish;
• -yangi ish joylarini tashqil qilish va aholining ishsiz qismini ish bilan ta’minlash, shu bilan birga, horijning ilg‘or boshqarish tajribasini joriy etish va shu orqali mehnat unumdorligini oshirish;
• -jahon bozori talablariga mos sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish va ularni eksport qilish evaziga mamlakatga qadri baland valyutalarning ko‘proq kirib kelishini ta’minlash.

Loyihaviy moliyalashtirish

• Loyihaviy moliyalashtirish – bu bank kreditlashining bir turi bo‘lib, investitsiya loyihalarini kreditlashda kreditor qisman yoki to‘liq majburiyatni (xatarni) o‘z bo‘yniga oladi. Loyihalarni tuzishda bevosita loyihaviy kompaniyalar ishtirok etadi.
• Oddiy kredit operatsiyalarida bank mijozning to‘lov qudrati, loyihaviy holati bilan qiziqsa, loyihaviy moliyalashtirishda asosiy diqqat loyihaviy tahlilga qaratiladi. Buning uchun loyihaning ta’sirchanlik darajasining baholanishi, «zararsizlik nuqta»sini belgilanishi va boshqacha usullar qo‘llaniladi. Loyihaviy moliyalashtirishda xatar darajasining yuqoriligini hisobga olib, kreditorlar investitsiya loyihalarini amalga oshirishda amal qiluvchi xatarlarni boshqarishning eng foydali bo‘lishini ta’minlashga harakat qiladi.

Investitsiya loyihalarini amalga oshirishdagi xatarlarni kreditor va qarz oluvchi o‘rtasida taqsimlashda loyihani moliyalashtirish qo‘yidagicha tasniflanishi mumkin:

• -loyihani moliyalashtirishdagi kreditorning qarzdorga nisbatan huquqsizligi;
• -chegaralangan miqdorida loyihani moliyalashtirish;
• -to‘liq miqdorida loyihani moliyalashtirish.
• Loyihani moliyalashtirish, bank-kreditor uchun yuqori xatarda harakterlansa, tavakkalchilik moliyalashtirish bilan o‘xshashlik tomonlari bor.

Moliyalashtirish manbalari tarkibida to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmining ijobiy tendensiyalar bilan o‘sishi yangi qabul qilingan me’yoriy-huquqiy hujjatlar natijasida ro‘y berdi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2007-2010 yillarda xususiylashtirish jarayonlarini yanada chuqurlashtirish va xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori ularning o‘sishini tezlashtirdi. Joriy yilning birinchi choragida to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar kapital qo‘yilmalarning umumiy hajmida 11,4 foizni tashkil etdi va 2007 yilning I чорагига nisbatan 1,4 punktga ortdi.