Moliyaviy va boshqaruv hisobi

 

 

 

2.2.4 – rasm. Mehnat buyumlarining turkumlanishi 

 

 

XO„JALIK FAOLIYATI YURITILISHINI TA‟MINLOVCHI 

AKTIVLARNING TAVSIFI 

 

O„z  faoliyatini  yuritish  uchun  har  qanday  korxona  xo„jalik  aktivlariga  ega  bo„lishi 

lozim. 

O„zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligidan 1998 yil 14 avgustda 475 –tartib raqami 

bilan  ro„yxatdan  o„tgan  «Moliyaviy  hisobotni  tuzish  va  taqdim  etish  uchun  konseptual 

asos»ga muvofiq (39-modda) aktivlar deganda  xo„jalik yurituvchi subyektning baholash 

qiymatiga ega bo„lgan va o„z ichiga pul mablag„lari va debitorlik qarzlarni olgan moddiy, 

shuningdek nomoddiy mulki tushuniladi.   

Aktiv  deb  tan  olish  uchun  moddiy  va  nomoddiy  mulk  quyidagi    talablarga  javob 

berishi kerak: 



 

Qiymatga ega bo„lishi va bu qiymat baholanadigan bo„lishi kerak. 

yarim tayyor mahsulotlar 

va

 

butlovchi buyumlar 

Ehtiyot 

qismlar 

 

Yoqilg„i

 

Ishlab chiqarish fazasidagi mablag„lar 

Qurilish 

material 

lari

 

Inventar va 

xо„jalik 

jihozlari

 

Mehnat buyumlari

 

Xom-ashyo va 

materiallar

 

Tugallanmagan 

ishlab chiqarish

 

Idish va 

idishbob 

materiallar

 

О„stirishdagi 

 

va 

boquvdagi 

hayvonlar 

Kelgusi davr 

xarajatlari

 

---



 

Egalik qilish huquqiga asosan qaysi korxona balansiga kiritilgan bo„lsa, shu korxona 

tomonidan nazorat qilinishi lozim. 



 Kelgusida  korxonaga  iqtisodiy  naf  keltirishi  kerak,  jumladan  korxonaning  pul 

mablag„larini  kirimini ko„payishiga bevosita va bilvosita hissa qo„shishi kerak. 



 

Yuz  bergan  xo„jalik  operatsiyalari  natijasi  hisoblanishi  kerak,  masalan  tayyor 

mahsulot ishlab chiqarish jarayonining natijasidir. 

Aktivlarning xarakterli xususiyatlariga quyidagilarni kiritish mumkin: 



 

Jismoniy  ko„rinishga  (shaklga)  ega  bo„lishi  ham,  ega  bo„lmasligi  ham    mumkin. 

Masalan,  bino  yoki  stanok  aniq  shaklga  ega,  lekinda  patent,  litsenziya,  savdo  belgisi, 

mualliflik huquqi moddiy shaklga ega emas. 



 Sotib olingan, bepul kelib tushgan, ishlab chiqarilgan bo„lishi mumkin. 



 Korxonada  yuz  berayotgan  jarayonlarda  moddiy  asos    yoki  ularning  natijasi 

hisoblanishi  mumkin.  Masalan,  xom-ashyo  ishlab  chiqarishga  moddiy  asos,  tayyor 

mahsulot esa ishlab chiqarishning  natijasi hisoblanadi. 



 Boshqa  aktivlarga almashtirilishi mumkin. 



 

Qarzlarni to„lash uchun ishlatilishi mumkin. 



 

Qisqa yoki uzoq  vaqt maboynida foydalanishda bo„lishligi mumkin. 



 Aylanmada va aylanmadan tashqarida bo„lishligi mumkin. 

Korxonalarning  yuqorida  keltirilgan  talab  va  xususiyatlarga  javob  beradigan  asosiy 

aktivlariga quyidagilar kiradi(2.2.1-jadval):