1.«Korporatsiya»- Korporatsiyalarning mazuni va mohiyati - (Ingilizcha – Corporation – Tuzilma yoki birlashma) – Yurudik shaxs bo`lib, umumiy maqsadlarga erishish, birgalikdagi faoliyatni amalga oshirish uchun birlashgan va huquqiy mustaqil shaxslar yigìndisidir.
- Barcha turdagi bizneslar ham Korporatsiya shaklida emas.
- Kichik bineslar esa yagona shaxs tomonidan egalik qilishi va boshqarilishi mumkin.
- Korporatsiya – bir necha shaxlar egalik qilishi uchun birlashib, sherikchilik asosida boshqariladigan jamiyatdir
- Korxonalarnig muvoffaqiyatli va barqaro faoliyat yuritishi ko`p jihatdan, uning tashkiliy tuzilmasiga bog`liq bo’ladi. Dunyoning ko`plab mamlakatlarida eng keng tarqalgan mulkchilik shakli KORPORATIV ko`rinishda bo`lib, deyarli bo`lib o`rta va katta bizneslar Korporatsiya shaklida tashkil etilgan.
Masalan - GM”(AQSH), “British Petriolum”(Buyuk Britaniya),“Nestle”(Shvaetsariya),“Toyota”(Yaponiya),“Keys”(AQSH),“Volswage n”(Germaniya),“Sony”(Yaponiya),“Microsoft”(AQSH) va boshqalar. Har bir holatda ham Korporatsiyalar biznesda o`z ulushiga ega bo`lgan aksiyonerlar tomonidan egalik qilinadi.
- Moliyaviy menejer – Yirik miqdordagi investitsiya loyihalarni ishlab chiqish (kapital byudjet tuzish) va uni moliyalshtirish to`g`risidagi qarorlar qabul qilishga ma’sul bo`lgan shaxsdir.
- Yirik Korporatsiyalarda - ga`znachi va nazoratchi faoliyati ustidan boshqaruvni tashkil etish uchun Bosh menejer (Chief Financial officer-CFO) tomonidan amalga oshiradi.
- Korporatsiyalar – o`z aksiyadorlaridan alohida bo`lganligi uchun, ular sherikchilik va yakka tadbirkorlar qilaolmaydigan faoliyat bilan shug`illanishlari mumkin.
- Masalan, ular kapital yig`ish maqsadida yangi aksiyalarni chiqarib investorlarga sotishi yoki aksincha aksiyalarini qaytarib sotib olishi mumkin.
- Bir Korporatsiya boshqa birini sotib olishga pul tikib, keyin ikkala bizznes birlashishi mumkin.
- Korporatsiyalarni yuridik jihatdan boshqarish va aksiyadorlar bilan munosabatlarni tashkil etish vaqt va mablag’ talab etadi;
- Bundan tashqari, ko`pchilik davlatlardan soliqdan noqulaylikar mavjud;
- Korporatsiyalar mustaqil yuridik shaxs bo`lganligidan ular alohida soliqqa tortiladi;
- Korporatsiyalar o`z daromadlaridan soliq to`laydilar;
- Bunga qo`shimcha sifatida, aksiyadorlar Korporatsiyadan dividend sifatida olgan daromadlaridan soliq to`laydilar;
2.Transmilliy korporatsiyalar korporativ strategiyasi - Transmilliy korporatsiyalarda birlashish va qushib olish korporativ strategiyasi 3 xil kurinishda amal qiladi:
- gorizantal birlashuv
- -vertikal birlashuv
- -konglomerant
- AQSH, YI, Kanadada bir kompaniyaning boshqasi bilan birlashuvining 3 xil yo`li amal qiladi:
- 1) birlashish yoki konsolidatsiya;
- 2) aksiyalarning nazorat paketini sotib olish orqali birlashish;
- 3) kompaniyaning aktivlarini sotib olish orqali birlashish.
Yaponiyada esa, korporativ tuzilmalar keyretsu va syudanlar deb nomlanadi. - Yaponiyada esa, korporativ tuzilmalar keyretsu va syudanlar deb nomlanadi.
- Keyretsu (masalan, “Matsushita”, “Toyota” va boshq.) yirik sanoat kompaniyalari, yirik banklar, sug’urta kompaniyalari hamda savdo kompaniyalari atrofida tashkil etilgan.
- Ular Bosh firma rahbarligida ko’pchilik unga bo’ysunuvchi sho’balar va firmalar bilan birgalikda vertikal integratsiya asosida faoliyat yuritadi
- Janubiy Koreya korporatsiyalari (“chebol”- koreyscha) nomi bilan mashhurdir.
- Chebollar - Yaponiyadagi yetakchi TMKlariga (syudanlar) o’xshaydi. Farqli jihati Koreya guruhlarini asosan oilaviy kapitalga asoslanganligi bilan bog’liq.
- Hukumat yirik korporatsiyalar o’sishini, ularning ishlab chiqarish va moliyaviy bazasini kengaytirish, qo’shish va yiriklashtirish yo’li bilan rag’batlantiradi.
- Rivojlangan davlatlarda, ayniqsa, sanoat ishlab chiqarish sohasida, mulkchilikning ana shu shakli asosiy o‘rin egallaydi. Bu boradagi amaliy tajribamiz shuni ko‘rsatdiki,O‘zbekistonda mahalliy aksiyadorlar bilan birga chet ellik investorlarning ham aksiyalarga ega bo‘layotgani mulkchilikning eng maqbul va o‘zini oqlayotgan shaklidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
