Мониторларнинг техник кўрсаткичлари

ЎЗБЕКИСТОН АЛОҚА ВА АХБОРОТЛАШТИРИШ АГЕНТЛИГИ
ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ

«Ахборот технологиялари» факультети

«Компьютер тизимлари» кафедраси

«Мултимедиа тизимлари ва технологиялари» фанидан

АМАЛИЙ ИШ №4

МОНИТОРЛАРНИНГ ТЕХНИК КЎРСАТКИЧЛАРИ.

Бажарди: ___________гурух талабаси

(гурух номери)

________________________________

(талабанинг Ф.И.Ш.)

Қабул қилди:

Баҳоси: ____________

«____»__________2009 й.

Тошкент – 2009 й.

АМАЛИЙ ИШ №4
Мониторларнинг техник кўрсаткичлари.
Ишни бажаришдан мақсад: Замонавий шахсий компьютерларда қўлланиладиган мониторларнинг ишлаш принципи ва асосий техник кўрсаткичларини ўрганиш ва амалий кўникма ҳосил қилиш.
Ишни бажаришнинг давомийлиги – 2 соат.

НАЗАРИЙ ҚИСМ.

Электрон нур трубкалар (ЭНТ) тури. ЭНТнинг учта асосий тури мавжуд:

• 
  сферик (қиммат бўлмаган 14 – дюймли мониторларда кўпроқ ишлатилади);
  
• 
  ясси экранли тўғритўртбурчак (15 – 20 – дюйм диагоналли моделларда ишлатилади);
  
• 
  Trinitron трубкалари (DiamondTron, SonicTron) – бошқа трубкалардан фарқи экранининг цилиндр шаклидалиги.
  

Нуқта/чизиқ қадами (dot / stripe pitch). Экраннинг ҳар бир ёрқин элементи люминофорнинг учта нуқтаси – қизил, яшил ва кўк ранглар билан шакллантирилади. Бу майда элементларнинг маркази орасидаги масофа нуқта қадами (ёки апертуар панжарали трубкалар учун чизиқлар қадами) дейилади. Замонавий мониторларда нуқта қадами, қоида бўйича, 0,28 мм дан ошмайди (1– расм), аммо 20 – 21 – дюйм диагоналли моделларда кўпроқ бўлиши ҳам мумкин, чунки бунда тасвир устидаги доғлар экраннинг майдони катталиги учун билинмайди.

1– расм. Қўшни триадалар орасидаги масофа (зернистость).

Соявий ниқоб тури (shadow mask / aperture grille). Соявий ниқоб – фильтрга (элак) ўхшаб, люминофордан олдин электронлар йўлида жойлашиб, электронларнинг люминофор нуқтасига аниқ тушишини таъминлайди.

Кадр частотаси (vertical refresh rate). Ингичка электрон нур йиғувчи ва қайтарувчи тизимлар ёрдамида экран бўйлаб, юқори чап бурчакдан пастки ўнг бурчакка чизиқли (югуриб) ўтади. Вақт бирлиги ичидаги нурлар (югуриб ўтиш сони) сони мониторнинг кадр частотаси (2.а – расм) ёки частотани регенерациялаш дейилади.



2– расм. Экранни сканерлаш:
а – чизиқли ёйма, б – қатор оралаб чизиқли ёйма.

60 Гц кадр частотаси 1 секунд вақт оралиғида экран бўйлаб 60 та чизиқ ўтганини англатади. Айтиб ўтиш керакки, 70 Гцдан кам бўлган кадр частотасида экраннинг пириллашини кўз билан илғаб бўлади; бундай ҳолатда монитор олдида 1 соатдан кўп ўтириш мумкин эмас, акс ҳолда инсоннинг кўриш қобилиятининг пасайишига ва бош оғриғига таъсири бўлади. Бундан ташқари, баъзи бир мониторларнинг кўрсатмасида экранни қатор оралаб (interlaced–чересстрочный) сканерлаш (бунда кадр частотаси 87 Гц) режими кўрсатилган бўлади. Бу режимда электрон нур тасвирни 2 марта ўтиб чизади (2.б – расм), яъни электрон оқимлар таъсирига аввал тоқ қаторлар, кейин эса жуфт қаторлар тушади. Қатор оралаб чизиқли ёйма кўзга салбий таъсир қилгани учун, ҳамма заамонавий мониторлар энг юқори рухсат беришда ҳам кадрли ёймага эгадирлар.

Қаторли частота (horizontal refresh rate). Бу кўрсаткич нурнинг қатор бўйлаб ҳаракатланиш тезлигини аниқлайди. Вертикал бўйича қайд қилинган кадр частотаси қатор частотасига боғлиқдир. Демак, мониторнинг қатор частотаси қанча юқори бўлса, тасвирнинг сифати ҳам шунча юқори бўлади.
Видеосигнални ўтказиш йўлагининг кенглиги (bandwidth). Бу кўрсаткич тасвирдаги битта қаторга чиқариш мумкин бўлган элементларнинг максимал сонини аниқлайди. Ўтказиш йўлаги қанча кенг бўлса, тасвирнинг аниқлиги шунча юқори бўлади. Ўтказиш йўлагининг кенглиги қуйидаги формула билан аниқланади:

W = H x V x F,

бу ерда H – вертикал бўйича максимал рухсат бериш, V – горизонтал бўйича максимал рухсат бериш, F – мониторнинг максимал рухсат бериш қобилиятидаги кадр частотаси (масалан, 60 Гц частотада 1024х768 нуқта режимида йўлак кенглиги 47 МГцга тенг). Олинган натижа қиймати ишлаб чиқарувчи томонидан кўрсатилган ўтказиш йўлагининг қийматидан кичик бўлиши керак. Бундан ташқари, мониторнинг ўтказиш йўлагининг қиймати аниқ бўлса, видеоплатани оптимал танлаш мумкин.

Динамик фокуслаш (dynamic focus). Электроннинг экран марказигача бўлган масофаси, экраннинг чеккалари ёки бурчакларигача бўлган масофадан бирмунча кичикдир. Бунинг оқибатида экран чеккаларида пиксел ўлчами катталашиб, эллипс шаклини қабул қилади. Кинескоп майдони бўйлаб ҳамма электрон доғларнинг ўлчами бир хил бўлиши учун динамик фокуслаш қўлланилади. Динамик фокуслаш параболик қонун асосида электрон нурни экран марказидан унинг чеккасига ўтказилишига мувофиқ кинескоп тўпи тизимининг тезлатиш ёки фокуслаш кучланишини ўзгартириш ҳисобига олинади. ISO 9241-3 европа стардартига мувофиқ бўлган монитор экранларида пикселларнинг бузилиши кузатилмайди.
Доғга қарши қоплама (anti-glare coating). Бундай қоплама экран юзида ташқи нурни аксланишини камайтиради. Қопламанинг бир неча тури мавжуд: масалан, нур оқимини сочиб ташловчи махсус қоплама (etching); шиша фильтрларда қўлланувчи кремний қопламаси (silica coating); кинескопларда ўрнатиладиган доғларга қарши панеллар (AR panel).
Антистатик қоплама (anti-static coating). Бу қоплама экран юзида фойдаланувчининг соғлиғига зарар бўлган чангни ўзига тортувчи электростатик зарядни пайдо бўлишига қўймайди.

ТОПШИРИҚ ВА ИШНИНГ БАЖАРИЛИШ ТАРТИБИ:

Топшириқ: Экраннинг рухсат бериш қобилияти