Monopoliyaning iqtisodiy taraqqiyotga ta sir qiluvchi ijobiy va salbiy tomonlari

MONOPOLIYANING IQTISODIY TARAQQIYOTGA TA SIR QILUVCHI IJOBIY VA SALBIY TOMONLARI
REJA:
1. Resurslarning oqilona taqsimlanmasligi.
2. Daromadlardagi tengsizlikning kuchayayishi.
3. Monopol hokimiyat keltirgan sof zararlarning chizma tasviri. A vaB
4. Iqtisodiyotda demokratik harakatlarning to’sib qo’yilishi.
5-rasm.Jamiyatning qaytarib bo’lmas yo’qotishlari. Xavri Leybenstayn
6-rasm .Zarar keltiruvchi monopoliya .


KIRISH
Iste'mol tovarlari narxlari va xizmatlarga tariflar mo-nitoringini o'tkazish, iste'molchilar huquqlarini himoya qilish jamiyatlari bilan birgalikda narxlarning asossiz ravishda o'sib ketishi, bozorda sifatsiz iste'mol tovarlari sotilishi va xizmatlar ko'rsatilishiga olib keluvchi insofsiz raqobatning oldini olish chora-tadbirlarini ko'rish;
- iste'mol tovarlari narxlari va xizmatlarga tariflar mo-nitoringini o'tkazish, iste'molchilar huquqlarini himoya qilish jamiyatlari bilan birgalikda narxlarning asossiz ravishda o'sib ketishi, bozorda sifatsiz iste'mol tovarlari sotilishi va xizmatlar ko'rsatilishiga olib keluvchi insofsiz raqobatning oldini olish chora-tadbirlarini ko'rish;
- monopol xo'jalik yurituvchi subyektlar faoHyatini davlat tomonidan samarali tartibga solish va nazorat qilishga, raqobat muhitini rivojlantirish, iste'molchilar huquqlarini muhofaza qilish va reklama faoliyatiga yo'naltirilgan normativ-metodo-logik bazani takornillaslitirish va h.k.
Ustun mavqeni egallab turgan xo'jalik yurituvchi subyekt­ning raqobatni cheklaydigan va boshqa xo'jalik yurituvchi subyektlarning manfaatlarini kamsitgan yoxud kamsitishi mumkin bo'lgan harakatlari taqiqlanadi. Xo'jalik yurituvchi subyektning o'z yuqori mavqeyini suiiste'mol qiladigan xatti-harakatlariga quyidagilar kiradi:
- bozorlarda taqchillikni keltirish yoki uni saqlash va narxlarni oshirish maqsadida tovarlarni muomaladan olib qo'yish;
- monopol qimmat yoki monopol arzon narxlarni bel-gilash. Monopol qimmat narx tovar bozorida ustun mavqega ega bo'lgan xo'jalik yurituvchi subyektning ishlab chiqarish quwatidan to'laligicha foydalanmaslik tufayli qilgan asossiz xarajatlarini qoplash yoki tovar sifatini pasaytirish natijasida qo'shimcha foyda olish maqsadida tovarga belgilagan narx hisoblanadi. Monopol arzon narx esa ushbu xo'jalik subyek-tining sotib olayotgan tovariga qo'shimcha foyda olish yoki qilingan asossiz xarajatlarni sotuvchi hisobiga qoplash maqsadida belgilaydigan narxidir.
O'zbekistonda tabiiy monopoliya subyektlarining faoliyati quyidagi sohalarda davlat tomonidan tartibga solinadi:

Har bir narsaning bir yaxshi bir yomon tomoni bo’lganidek, monopoliyaning ham bir qancha ijobiy va salbiy tomonlari bor. Monopoliyaning asosiy ijobiy va salbiy tomonlarini ko’rib chiqamiz.

Uning ijobiy tomoni asosan, quyidagi ikki jihat orqali namoyon bo'ladi.