Monoxromatik maydon uchun Maksvell tenglama tizimi. Dielektrik yo‘qotish burchagining tangensi

5.3. Monoxromatik maydon uchun chetki manba’larni xisobga oluvchi tenglamalar tizimi
 
(1) va (2) tenglamalarida qatnashuvchi maydon orqali shu muhitda vujudga keltirilgan  va  toklari yo’q. Bu toklar maydonning manba’lari bo’lib hisoblanmaydi, balki ular uning ta’siri ostida paydo bo’lgan. Shu vaqtning o’zida EMM chetdan olinadigan energiya hisobiga qandaydir maydon tomonidan vujudga keladi. Bunday manba sifatida ko’pincha radiouzatgichning kuvvatli chiqish kaskadi yordamida antennada yuzaga keladigan tok hisoblanadi. Antennaning toki chetki resurs (transformatorli yordamchi stantsiya) ning quvvati orqali aniqlanadi va muhitda ko’rilayotgan maydon vektorlari funktsiyasi hisoblanmaydi. Elektromagnit maydon manbasini chetki kuch deb atash qabul qilingan. Chetki kuch - bu EMM ni hisoblashda boshlang’ich miqdor hisoblanadigan funktsiyadir. Bu kuch ko’pincha J_silj tokining zichligi orqali ifodalanadi. U Maksvellning 1-tenglamasini o’ng tarafida qatnashadi.
(7)
 bo’lganligi sababli, birinchi tenglama kompleks shaklda quyidagi ko’rinishga ega

Qolgan tenglamalar esa
(8)
(9)
(8) tenglamada qayta magnitlanishda yuzaga keladigan yo’qotishlarni hisobga olishda qo’llaniladigan kompleks magnit o’tkazuvchanlik qatnashadi. Ammo O’YUCH texnikasida faqatgina bir magnit modda — noyob xususiyatlarga ega magnitlangan ferritgina qo’llaniladi. Radiotexnikada qo’llaniladigan boshqa modalar magnit xossasiga ega emas va magnit yo’qotishlarini yuzaga keltirmaydi. SHuning uchun (8) tenglamasida bundan keyin  o’rniga _a ni yozamiz.
(7) tenglamasida chetki mabalarning mavjudligi uni bir jinsli emas qilib qo’yadi. CHetki manbalarsiz tenglama esa bir jinsli hisoblanadi.
(10)
SHuni payqash qiyin emaski, agan  ni  ga, _a ni esa _a ga almashtirsak 1-tenglama 2-tenglamadan, 2-tenglama esa 1-tenglamadan xosil qilinishi mumkin. Maksvell tenglamalarining bu xussusiyati ikki taraflamalik printsipi deb ataladi. Uning yordamida, echilgan ikki taraflamali masalalar javoblarining mos keluvchi simvollarini almashtirish yo’li bilan ba’zi bir tenglamalarning echilishini olish uchun qo’llaniladi.
Elektrodinamikaning ba’zi bir masalalari, shuningdek agar tenglamalar tizimiiga chetki magnit toki J_chetm  kirgizilsa ham soddalashadi. Tabiatda real mavjud magnit zaryadlar yo’qligi sababli, fizik nuqtai nazardan  soxta miqdor hisoblanadi. U holda Maksvellning bir jinsli bo’lmagan tenglamalari ham shakl jihatdan simmetrik bo’ladi
(11)
Maksvellning simmetrik bir jinsli va bir jinsli bo’lmagan (10) va (11) tenglamalari yordamida, vektorlar va parametrlar o’rnini almashtirish yo’li bilan, ikki taraflamali masalalarning amallaridan foydalanib bir qator masalalarning echimi olinadi.
Xulosa
Maksvellning integral shakldagi tenglamalari maydonning vaqt bo’yicha ixtiyoriy o’zgarish qonuniyatlari uchun mos keladi. Istalgan o’zgaruvchan elektromagnitli jarayonlarni esa diskret yoki uzluksiz spektrli garmonik maydonlar ko’rinishida tasvirlash mumkin. Bundan tashqari, har qanday murakkablikdagi signalni bir qancha garmonik (monoxramatik) elektromagnitli jarayonlarning superpozitsiyasi(yig’indisi) deb qabul qilish mumkin.
-yo’qotishlar burchagining tangensi muhitdagi erkin zarrachalarning xarakati va bog’liq zarrachalarning tebranishi natijasida yuzaga keladigan energiya yo’qotishlarining chastotaga bog’liqligini ko’rsatadi.
Bu parametr yordamida muhitlarni o’tkazuvchanlik xossasi bo’yicha sinflarga ajratiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   Shaxobiddinov A.Sh. Elektromagnit maydonlar va to’lqinlar. Ma’ruzalar matni. Elektron kutubxonada joylashtirilgan
   
2. 
   Aripova U.X. Kan V.S. “ Elektromagnit maydonlar va to’lqinlar” o’quv qo’llanma, 1 qism. Tashkent, TUIT,2011
   
3. 
   Шахобиддинов А.Ш., Кан В.С., Учебное пособия «МИКРОВОЛНОВЫЕ УСТРОЙСТВА» Ташкент, ТУИТ, 2019.
   
4. 
   www.hozir.org
   
5. 
   www.ZiyoNet.uz