Motivatsiyaning individual xususiyatlari

Mohiyati va motivatsiya funktsiyalari
Boshqaruv samarali bo'lishi uchun tashkilot xodimlari ulardan talab qilinadigan narsani qilishni xohlashlari kerak. Axir, odamni yaxshi qilishning yagona usuli, uni xohlaganini qilish uchun qilishdir. Motivatsiyaning mohiyati xodimlarni jalb qilishdir.
Xodimning manfaati yoki uning motivatsiyasi, uning unumdorligi to'g'ridan-to'g'ri bog'liq, shuningdek, ular ishlaydigan bo'linmalar va ular ishlaydigan butun tashkilotning samaradorligi. Motivatsiya yordamida ko'p muammolarni hal qilishingiz mumkin: rejalashtirish, tashkillashtirish, boshqarishning xatolari. Ammo zaif motivatsiya to'ldirish qiyin. Shuning uchun bu boshqaruvning eng muhim funktsiyasi.
Motivatsiya - Bu o'zini va boshqalarni tashkilotning shaxsiy maqsadlari yoki maqsadlariga erishish uchun harakatlarga choralar ko'rish jarayoni.
Mehnatni rag'batlantirish va taqsimlash
Motivatsiya zarurati bu jarayonda mehnat taqsimotining bevosita natijasidir. qo'shma faoliyat.
Ayrim mahsulotni yaratish uchun individual tadbirda uning yakuniy natijalari shaxsga etarlicha rag'bat bo'lib xizmat qiladi. Keyin motivatsiya uchun biron bir ehtiyoj yo'q. Samarali bo'lish uchun birgalikda ishlashda odatda mehnat taqsimotiga asoslanadi. Bunday holda, yakuniy natijani ishlab chiqaruvchidan ajratib oling. Bunday tadbirlarning har bir ishtirokchisi "qisman" xodimga aylanadi. Shu sababli, yakka tartibda ishlab chiqarishda bo'lgani kabi, yakuniy natijaga e'tibor qaratish. U qo'shma tadbirlarda o'z mahsulotini o'z ehtiyojlarini qondirish vositasi sifatida qabul qilmaslik uchun qatnashadi, lekin boshqa sabablarga ko'ra.
Shunday qilib, ishchilar, masalan, kokso kimyoviy ishlab chiqarish kimyoviy mahsulotni iste'mol qilmaydi. Bu shaxsiy foydalanish uchun mo'ljallanmagan va mikr etmaydi. Ammo bu ishchilar faoliyatini amalga oshirish uchun "qisman" xodimi sifatida qabul qilishlari mumkin. Bunday tizim "qisman" xodimning mehnatini, uning rag'batlantirishini, shuning uchun uni amal qilish, adolat va samaradorligi tamoyillariga asoslanishi kerak.
Keyin u aslida tashkilot xodimi Mehnat bo'linishi va majburiyatlarning tegishli taqsimoti doirasida bajaradigan ishlarni bajarish uchun tashkilot xodimini rag'batlantirishi mumkin. Tizimning samaradorligi darajasi, uning ravshanligi darajasi, xodim tomonidan tushuniladimi yoki tegishli imkoniyatlar deb topilib, bu xodimni rag'batlantiradimi yoki yo'qmi deb tan olinadi.
Motivatsiya tizimlarini yaratishning dastlabki printsiplari quyidagilardan iborat:
Motivatsiya tizimining yo'nalishi xodimning individual ehtiyojlari bo'yicha emas (ko'pincha moddiy ehtiyojlarga e'tibor qarating), ammo umuman, i.e. Unga xos bo'lgan barcha turdagi turdagi turlar va ehtiyojlar turlari hisobga olinadi;
Har bir ijrochining umumiy natijaga, shuningdek xodim haqini, shuningdek, xodimning ish haqini va uning hissasiga mutanosib ravishda aniq ta'rif va buxgalteriya hisobi.
Birinchi tamoyilni hisobga olish shaxsiy tarkibni tushunishni talab qiladi; Ikkinchi - bilim va ko'nikmalarni tashkil etish uchun vositalardan foydalaning. Shuning uchun, menejmentning boshqa funktsiyalariga nisbatan ko'proq narsani rag'batlantirish, iqtisodiyotga ham, psixologiyaga ham tegishli.
Shunga ko'ra, u bilan ishlaydiganlarga kengroq tayyorgarlik kerak. Kompaniyaning qanchalik muvaffaqiyatli bo'lishidan, unda mehnat unumdorligi, bozorda yangi mahsulotlar, yangi mahsulotlar yaratish, bu ichki mojarolar, ishda, ishda va hatto kompaniyaning qulashi .
Uni qo'zg'atish uchun siz belgilangan printsiplarga javob beradigan tizim yaratishingiz kerak.
Ko'pincha, motivatsiya tizimini shakllantirishda, asosiy e'tibor nomoddiy sabablarga ko'ra moddiy sabablar va imtiyozlarni rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tizim biron bir ta'sir ko'rsatishi mumkin, ammo uzoq emas. Bundan tashqari, agar u ishni bajarmaganligi sababli, masalan, ishdan bo'shatish uchun jazodan qo'rqish bilan birlashtirilsa.
Amaliyot shuni ko'rsatadiki, foydalangan tizimlar va foydalanadigan tizimlar tomonidan berilgan nomoddiy rag'batlantirish, qiziqish va ehtiyojlarning xilma-xilligini hisobga oling.
Motivatsiya tizimi shakllanish tarixida, XX asr boshlarida ushbu yo'nalishdagi birinchi qadamlar amalga oshirildi. Keyin muassislar "maktab ilmiy bo'lim"Men katta maosh uchun pul to'lay olmasligimizni angladim va ularni ochlik arafasida ularni majburlashimiz uchun. hissa. Natijada mehnat unumdorligi oshdi, kuchayadi. Ixtisoslashuv va standartlashtirish jarayoni, ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi.
Mamlakatimizda xodimlarning motivatsiyasining motivatsiyasi muammosi har doim an'anaviy ravishda e'tibor qaratgan, ammo shu bilan birga u ikki tomonlama qarama-qarshi shartlardan kelib chiqqan.
E.I. Kommarov va N.A. Zaxanxkinning ta'kidlashicha, ko'p narsa ma'lum bir shaxsga va unda ichki va tashqi motivatsiyaning nisbati va ishchilar sonini motivatsiyaga nisbatan ajratish bilan bog'liq. Birinchi tur, ularning tasnifida "o'ta" sifatida belgilanadi, chunki u ichki motivatsiya ustunlik qiladi va uning ishini baholash va to'lash darajasiga nisbatan sezgirroqdir.
Ikkinchi turdagi ishchi turi, u tashqi motivatsiyalar ustki motivatsiyalar ustunlik qilish, rag'batlantirish tizimiga nisbatan kamroq ahamiyatga ega ekanligi bilan ajralib turadi, chunki u bajarilgan ish tarkibiga katta ahamiyat beradi. U uchun juda qiziqarli ish kuchli rag'batlantiruvchi. Ammo, E.I. Kommarov va N.A. ZDANKIN ma'lum tavsiyalar bermadi, bu ikki turdagi va ta'sir qilish usullarini qanday aniqlash mumkinligini qanday ajratib turdi.
Moddiy motivatsiya. Katta sanoat korxonalari xodimlari an'anaviy ravishda eng yuqori ish haqini olmaydilar, ammo "zavod quvurini" ushlab turishni davom ettirmoqdalar, ular fikriga ko'ra olish barqarorligini ta'minlaydilar ish haqiO'tgan "bo'ronlar va bo'ronlar" ni ichki iqtisodiyotda hisobga olgan holda, ko'pchilik uchun juda muhim omil bo'lmoqda.
Motivatsiya — bu odamlar va boshqa hayvonlarning maʼlum bir vaqtda xatti-harakatni boshlashi, davom ettirishi yoki toʻxtatishi sababi. Motivatsion holatlar odatda agent ichida harakat qiluvchi, maqsadga yoʻnaltirilgan xatti-harakatlarga moyillikni yaratadigan kuchlar sifatida tushuniladi
"Motivatsiya" odatda odamlar yoki hayvonlarning maʼlum bir vaqtda maʼlum bir xatti-harakatni boshlashi, davom ettirishi yoki tugatishini tushuntiradigan narsa sifatida aniqlanadi. [2] [3] [4] [5] Motivatsion holatlar turli darajadagi kuchlarda boʻladi. Daraja qanchalik baland boʻlsa, davlatning xulq-atvorga taʼsiri shunchalik yuqori boʻladi. [6] Bu koʻpincha maqsadli xatti-harakatlarga olib keladigan agentning ichidan harakat qiladigan kuchlar bilan bogʻliq. [3] [7] Motivatsiyani ichki kuchlar nuqtai nazaridan aniqlash bilan bogʻliq muammolardan biri shundaki, ularni oʻlchash juda qiyin, shuning uchun empirik fikrlaydigan nazariyotchilar koʻpincha kuzatiladigan xatti-harakatlar bilan chambarchas bogʻliq boʻlgan taʼriflarni Afzalkoʻradilar. [8] [7] Yondashuvlardan biri motivatsiyani hayvon xatti-harakatlarining moslashuvchanligi nuqtai nazaridan aniqlashdir. Bu moslashuvchanlik maqsadga yoʻnaltirilgan xatti-harakatlarni oʻz ichiga oladi, bu hayvon yangi tajribalar orqali oʻrganganida oʻzgaradi. [9] Masalan, kalamushlar ochlikni qondirish uchun murakkab labirintlardan oʻtishni oʻrganishlari mumkin. Boshqa tomondan, chivinlarning ovqatlanish harakati bu maʼnoda moslashuvchan emas. Shu nuqtai nazardan, biz kalamushlarga emas, balki pashshalarga motivatsion holatni belgilashimiz mumkin. [9] Ammo moslashuvchan xatti-harakatlarsiz motivatsiya holatlari borligi taʼkidlangan. Toʻliq falaj boʻlgan odam, masalan, xatti-harakatlar bilan shugʻullana olmasa ham, motivatsiyaga ega boʻlishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, moslashuvchanlik hali ham etarli motivatsiya belgisi boʻlishi mumkin, ammo zaruriy emas. [9] Baʼzi taʼriflar inson va hayvonlarning motivatsiyasi oʻrtasidagi uzluksizlikni taʼkidlaydi, boshqalari esa bu ikkisi oʻrtasidagi aniq farqni koʻrsatadi. Bunga koʻpincha inson agentlari sabablarga koʻra harakat qiladilar va hayvonlar oʻzlarining eng kuchli xohishlariga ergashsa, oʻzlarini oʻzlari hosil qilgan niyatlarga bagʻishlaydilar, degan fikrga asoslanadi. [10] [7] Kauzalistik taʼriflar motivatsiya va natijada paydo boʻladigan xatti-harakatlar oʻrtasidagi sababiy bogʻliqlikni taʼkidlaydi. Boshqa tomondan, sababchi boʻlmagan taʼriflar motivatsiya xatti-harakatni sababiy boʻlmagan tarzda tushuntiradi.
ularga bildiradigan hissiy munosabatlarimizni bildiruvchi sifatlarimiz bo’lib, ular ayni vaziyatlardagi real xolatlarimizdan va ularning ongimizda aks etishidan kelib chiqadi.
Demak, individual sifatlar bizning ongli hayotimizning ajralmas qismi, idrokimiz, xotiramiz va fikrlarimz yo’naltirilgan muhim predmet ekan. Chunki aynan ular bizning turli faoliyatlarni amalga oshirish va ishlarni bajarishdagi individual uslubimizga bevosita aloqador. Kimdir juda chaqqon, tez ish qiladi, lekin sifatsiz. Kimdir juda yaxshi qoyilmaqom ish qiladi, lekin juda sekin, kimdir ishga yuzaki qarab, nomiga uni bajarsa, boshqa bir odam unga butun vujudi va e’tiqodi bilan munosabatda bo’lib, tinimsiz izlanadi va jamiyat uchun manfaat qidiradi. Shuning uchun ham individuallikning faoliyat va muloqotdagi samarasini inobatga olib, eng muhim individual-psixologik xususiyatlarni alohida o’rganamiz.
Shaxs iqtidori va qobiliyatlar diagnostikasi. Odamlarning o’quv, mehnat va ijodiy faoliyatidagi o’ziga xoslikni tushuntirish uchun psixologiya fani birinchi navbatda qobiliyatlar va iqtidor masalasiga murojaat qiladi. Chunki qobiliyatli odamdan avvalo jamiyat manfaatdor, qolaversa, o’sha insonning o’zi ham qilgan har bir harakatidan o’zi uchun naf ko’radi.
Qobiliyatlar muammosi eng avvalo inson aqlu-zakovatining sifati, undagi malaka, ko’nikma va bilimlarning borligi masalasi bilan bog’liq. Ayniqsa, biror kasbning egasi bo’lish istagidagi har bir yoshning aqli va intellektual salohiyati uning malakali mutaxassis bo’lib yetishishini kafolatlagani uchun ham psixologiyada ko’proq qobiliyat tushunchasi aql zakovat tushunchasi bilan bog’lab o’rganiladi. har bir normal odam o’zining aqlli bo’lishini xohlaydi, «Men aqlliman» demasa-da, qilgan barcha ishlari, gapirgan gapi, yuritgan mulohazasi bilan aynan shu sifat bilan odamlar uni maqtashlarini xohlaydi. «Aqlsiz, nodon» degan sifat esa har qanday odamni, xattoki, yosh bolani ham hafa qiladi. Yana shu narsa xarakterliki, ayniqsa, bizning sharq xalqlarida biror kimsaga nisbatan «o’ta aqlli» yoki «o’ta nodon» iboralari ham ishlatilmaydi, biz bu xususiyatlarni o’rtacha tasniflar doirasida ishlatamiz: «Falonchining o’g’li anchagina aqlli bo’libdi, narigining farzandi esa biroz nodon bo’lib, ota-onasini kuydirayotgan emish» degan iboralar aslida «aqllilik» kategoriyasi insonning yuragiga yaqin eng nozik sifatlariga aloqadorligini bildiradi.
Ilm-fandagi an’analar shundayki, aql va idrok masalasi, odamning intellektiga bog’liq sifatlar juda ko’plab tadqiqotlar obyekti bo’lgan. Olimlar qobiliyatlarning rivojlanish mexanizmlari, ularning psixologik tarkibi va tizimini aniqlashga, ishonchli metodikalar yaratib, har bir kishining aqli sifatiga aloqador bo’lgan ko’rsatgichni o’lchashga uringanlar. Ko’pchilik olimlar odam intellektida uning verbal (ya’ni so’zlarda ifodalanadigan), miqdoriy (sonlarda ifodalanadigan), fazoviy ko’rsatgichlarni aniqlab, ularga yana mantiq, xotira va hayol jarayonlari bilan bog’liq jihatlarni ham qo’shganlar.
Ch. Spirmen faktorial analiz metodi yordamida yuqorida sanab o’tilgan ko’rsatgichlar o’rtasida bog’liqlik borligini isbot qilib, aqlning haqiqatan ham murakkab tuzilmaga ega bo’lgan psixik xususiyat ekanligini ko’rsatdi. Boshqa bir olim Dj. Gilford esa aqlni bir qator aqliy operasiyalar (analiz, sintez, taqqoslash, mavhumlashtirish, umumlashtirish, sistemaga solish, klassifikasiya qilish) natijasida namoyon bo’ladigan xususiyat sifatida o’rganishni taklif etgan. Bu olimlar aql so’zidan ko’ra intellekt so’zini ko’proq ishlatib, bu so’zning o’ziga xos talqini borligiga e’tiborni qaratganlar. Chunki ularning fikricha, intellektual potensialga ega bo’lgan shaxsnigina qobiliyatli, deb atash mumkin. Intellektual potensial esa bir tomondan hayotdagi barcha jarayonlarga, boshqa tomondan — shaxsga bevosita aloqador tushuncha sifatida qaralgan va uning ahamiyati shundaki, u borliqni va bo’ladigan xodisalarni oldindan bashorat qilishga imkon beradi. Shu o’rinda «intellekt» so’zining lug’aviy ma’nosini tushunib olaylik. Intellekt — lotincha so’z — intellectus — tushunish, bilish va shug’ullansa, va undan qoniqish olib, qobiliyatini o’stirishga imkoniyat topib, yutuqlarga erishsa, biz uni iqtidorli deymiz. Iqtidor-insonning o’z xatti-harakatlari, bilimlari, imkoniyatlari, malakalariga nisbatan subyektiv munosabatidir. Iqtidorli odam genial yoki talantli bo’lmasligi mumkin, lekin u har qanday ishda mardlik, chidamlilik, o’z-o’zini boshqara olish, tashabbuskorlik kabi fazilatlarga ega bo’lib, o’zlari shug’ullanayotgan ishni bajonidil, sitqidildan bajaradi. Ular ana shunday harakatlari bilan ba’zi o’ta iste’dodli, lekin kamxarakat kishilardan ko’ra jamiyatga ko’proq foyda keltiradi. Iqtidorli insonda iste’dod sohibi bo’lish imkoniyati bor, zero iste’dod — har tomonlama rivojlangan, nihoyatda kuchli va takrorlanmas qobiliyatdir. U tinimsiz mehnat, o’z qobiliyatini takomillashtirib borish yo’lida barcha qiyinchiliklarni yengish va irodasi, butun imkoniyatlarini safarbar qilish natijasida qo’lga kiritiladi. Qobiliyatlarning psixologikstrukturasi.
Qobiliyatlaravvalombor umumiy va maxsus turlarga bo’linadi va har birining o’z psixologik tizimi va tuzilishi bo’ladi. Shaxsning umumiy qobiliyatlari undagi shunday individual sifatlar majmuiki, ular odamga bir qancha faoliyat sohasida ham muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatish va natijalarga erishishga imkon beradi. Masalan, texnika oliy o’quv yurtining talabasi ham ijtimoiy-gumanitar, ham aniq fanlar, ham texnika fanlari sohasidagi bilimlarni o’zlashtira oladi. Bunda unga umumiy bilimdonlik, nutq qobiliyatlari, tirishqoqlik, chidam, qiziquvchanlik kabi qator sifatlar yordam beradi.
Maxsus qobiliyatlar esa ma’lum bir sohada yutuqlarga erishish, yuqori ko’rsatgichlar berishga imkon beruvchi sifatlarni o’z ichiga oladi. Masalan, sport sohasi bilan buxgalterlik hisob-kitobi bo’yicha ishlayotgan ikki kishida o’ziga xos maxsus qobiliyatlar bo’lmasa bo’lmaydi.
Har bir qobiliyat o’zining tizimiga ega. Masalan, matematik qobiliyatni oladigan bo’lsak, uning tarkibiga umumlashtirish malakalari, aqliy jarayonlarning egiluvchanligi, mavhum tafakkur qila olish kabi qator xususiyatlar kiradi. Adabiy qobiliyatlarga ulardan farqli, ijodiy hayol va tafakkur, xotiradagi yorqin va ko’rgazmali obrazlar, estetik xislar, tilni mukammal bilishga layoqat; pedagogik qobiliyatlarga esa — pedagogik odob, kuzatuvchanlik, bolalarni sevish, bilimlarni o’zgalarga berishga ehtiyoj kabi qator individual xossalar kiradi. Xuddi shunga o’xshash qolgan barcha qobiliyatlarni ham zarur sifatlar tizimida tahlil qilish mumkin va bu katta tarbiyaviy ahamiyatga ega bo’ladi.
Inson o‘ta murakkab mavjudot sifatida cheksiz murakkab dunyoda, aniqrog‘i, ko‘plab dunyolarda yashaydi, ularning ichidan zamonimizning mashhur faylasuflaridan biri Yurgen Xabermas asosiylari sifatida uch dunyoni: tashqi dunyo, ijtimoiy dunyo («bizning olam»), ichki dunyo («mening olamim», individuallik va betakrorlilik «mening mavjudligimning» betakrorligi) ajratishni taklif etdi.
Tashqi dunyo – bu insonning tabiat qonunlarini bilishda va ularni o‘z maqsadlarida tabiatni qayta tuzish uchun qo‘llashda egallaydigan tabiat olami. Bu fan, texnika, amaliyot olamidir. Bu barcha narsa isbot talab etuvchi maqsadga muvofiq faoliyat olamidir.
Ijtimoiy dunyo – bu insonni dunyoga kiritishning asosiy vositasi jismli faoliyat bo‘lgan olam. Insonni atrofdagi olamga va o‘ziga nisbatan munosabatlarining rang-barangligida tushunish, faolligining manbalarini topish va yo‘nalishini anglash uchun insonning olamda tutgan o‘rnini aniqlab olish zarur. Insonga shaxs sifatida yondoshish, avvalambor, insonga jamiyat tuzilishida tutgan o‘rni bilan aniqlanuvchi jamiyatning birligi sifatida qarash bilan bog‘liqdir. Insonni biologik organizm, tur birligi sifatida hayvondan farq qiluvchi tub negizli belgisi jamiyatga tegishlilik, ijtimoiylik hisoblanadi. Bundan kelib chiqadiki, shaxsni o‘rganishda dastlabki holat bo‘lib uning jamiyatdagi o‘rni, ijtimoiy munosabatlar tizimiga kiritilganligi xizmat qiladi .
Bizlar esa R.S. Nemov tomonidan shaxsga berilgan ta’rifni qo‘llaymiz: «Shaxs – bu ijtimoiy asoslangan, ijtimoiy tabiatga ega bo‘lgan aloqalar va munosabatlarda namoyon bo‘ladigan, barqaror, odamning o‘zi va atrofidagilar uchun ahamiyatli bo‘lgan ahloqiy harakatlarni belgilab beruvchi o‘zining psixologik xususiyatlari tizimidagi inson».
Shunday qilib, inson, birinchidan, tirik tabiat vakili, biologik ob’ekt sifatida, ikkinchidan, ongli faoliyat sub’ekti sifatida va, uchinchidan, ijtimoiy mavjudot sifatida o‘rganilishi mumkin, bu uch darajaning yaxlit uyushmaga birlashishi insonning yig‘indi xususiyatlarini – uning individualligini shakllantiradi. [2]
Individuallik – bu ma’lum insonning, uning noyobligi, betakrorligi nuqtai nazaridan o‘ziga xos bo‘lgan ruhiy, fiziologik va ijtimoiy xususiyatlar yig‘indisi.
Individuallik – bu ko‘rib chiqilgan tushunchalar ichida mazmuniga ko‘ra eng tor tushuncha hisoblanadi. U o‘zida insonning boshqa odamlardan farq qiluvchi o‘ziga xos va shaxsiy xossalarini jamlaydi. Individuallik turli xildagi tajriba, bilimlar, fikrlardagi tafovutlar, xarakter va temperamentlardagi farqlar, o‘zimiz isbotlaydigan, tasdiqlaydigan o‘ziga xos xususiyatlarimizda namoyon bo‘ladi.Motivlar,temperament,xarakter, layoqatlar – individuallikning asosiy ko‘rsatkichlari. «Individuallik» tushunchasi individning faqat o‘ziga xos ruhiy xususiyatlarini emas, balki morfofiziologik (bo‘y o‘lchami, tana tuzilishi, yuz tuzilishi va h.k.) xususiyatlarini ham aks ettiradi.
Individuallik – o‘z mohiyatiga ko‘ra, boshqalar tomonidan kuzatilishi mumkin bo‘lgan, tashqarida joylashgan narsa. Faqat boshqalar bir odamning boshqasidan farqini, ya’ni, uning individualligini aytib berishi mumkin.[2][3]
Individualism giving priority to one's own goals over group goals and defining one's identity in terms of personal attributes rather than group identifications.
Shunday qilib, bizlar ko‘rib chiqqan «odam, individ, shaxs va individuallik» tushunchalari hajmiga ko‘ra turlichadir. Bular orasida keng ma’no kasb etib, boshqa tushunchalarni ham o‘zida jo etadigan tushuncha «inson» atamasidir, eng tor atama esa – «individuallik» tushunchasi.

2. Temperament. ONF tiplari xususiyatlari, nazariyalari.

Temperament muammosiga bo‘lgan qiziqish 2,5 ming yil avval paydo bo‘lgan. Bu qiziqishning paydo bo‘lishiga organizm biologik va fiologik tuzilish va rivojlanishi xususiyatlari, shuningdek, ijtimoiy rivojlanish, ijtimoiy aloqalar va munosabatlarning takrorlanmasligi xususiyatlari asosidagi individual farqlarning mavjudligi sabab bo‘ldi. Temperament shaxsning biologik jihatdan shartlangan tuzilmalariga kiradi. Temperament odamlar o‘rtasida, shuningdek, hissiyotlar, hissiy taassurotlilik, harakatlarning maromi va jadalligi, va boshqa bir qator dinamikaga ega bo‘lgan xususiyatlardagi ko‘plab psixik farqlarning mavjudligini belgilab beradi.
Hozirgi kunda temperamentni tadqiq etishga doir ko‘plab yondoshuvlar mavjud. Lekin bu yondoshuvlarning xilma-xilligiga qaramay, ko‘pchilik tadqiqotchilarning tan olishiga ko‘ra, temperament – bu shaxsning ijtimoiy mavjudot sifatida shakllanadigan biologik ustqurma, temperament asosidagi shaxs xossalari esa barqaror va davomli bo‘lib hisoblanadi.
B.M. Teplov temperamentga quyidagicha ta’rif beradi: «Temperament deb, ayni bir odam uchun xos bo‘lgan emotsional qo‘zg‘auvchanlik, ya’ni, bir tomondan, hislar paydo bo‘lishining tezligi, va ikkinchi tomondan, ularning kuchi bilan bog‘liq bo‘lgan psixik xususiyatlarning yig‘indisiga aytiladi».