Mövzu: Birfazlı ikidolaqlı tr-torun iş prinsipi. Tr-torların gərginlik tənlikləri

Bog'liq
lek 10 (1)

10.1. Tr-torun iş prinsipi.
Tr-torun işi, bir-birinə nisbətən tərpənməz olan iki yaxud ümumi halda istənilən sayda konturların qarşılıqlı elektromaqnit təsir prinsipinə əsaslanır.

10.1-ci şəkildə birfazlı ikidolaqlı tr-torun prinsipial sxemi göstərilmişdir.
Əgər dolaqlardan birinin A-X sıxac-larına dəyişən cərəyan şəbəkəsindən gərginlik versək, hər iki dolağı əlaqə-ləndirən maqnit selinin təsiri ilə ikinci dolaqda dəyişən e.h.q. əmələ gəlir və ikinci konturdan ikinci dolağın a-x sıxaclarına qoşulmuş elektrik enerjisi qəbuledicilərini qidalandıran cərəyan axır. Bu qayda ilə dəyişən cərəyan enerjisinin birinci konturdan ikinci kontura verilişi icra olunur.

10.2. Tr-torun m.h.q. və e.h.q. tənlikləri.
Tr-torun hər hansı rejimdəki işinin təhlili I və II tərəf dolaqlarının e.h.q. tənliklərinə və m.h.q. tənliyinə əsaslanır. Tutaq ki, u1-şəbəkədən tr-torun birinci tərəf dolağının A-X sıxaclarına verilən f – tezlikli gərginliyi, i1 və i2 – birinci və ikinci tərəf dolaqlarındakı cərəyanın ani qiymətləridir.
i1 və i2 cərəyanları birinci və ikinci tərəf m.h.q-ni i1w1 və i2w2 yaradır. Burada w1 və w2 – birinci və ikinci tərəf dolaqlarının ardıcıl birləşdirilmiş sarğılarının sayıdır. Kirxhofun ikinci qanununu maqnit dövrələrinə tətbiq etməklə:

Burada, i0w1 – tr-tor nüvəsində sel yaratmaq üçün zəruri olan maqnitləşdirici mürəkkəbədir. Selin ani qiymətini Φt ilə işarə edirik. Φt seli praktiki olaraq tr-tor nüvəsinin en kəsiyi üzrə bərabər paylanır və həm birinci, həm də ikinci tərəf dolaqlarının bütün sarğıları ilə ilişir (Şəkil 10.1-də qalın qırıq xətt).

Burada 10 və 20 – yalnız əsas Φt selinə müvafiq olan sel ilişmələridir.
Bundan başqa i1w1 və i2w2 m.h.q-ləri birinci və ikinci tərəf səpələnmə sellərini Φσ1 və Φσ2 yaradır (Şəkil 10.1-də nazik qırıq xətlər). Səpələnmə selləri əsas etibarı ilə maqnit nüfuzluğu sabit olan qeyri-maqnit (yağ, hava, mis və s.) mühitdə paylandığına görə, səpələnmə induktivliyini sabit hesab etmək olar, yəni Lσ1=const və Lσ2=const. Tr-torun I və II tərəf dolaqlarında səpələnmə sellərinin yaratdığı səpələnmə e.h.q-si uyğun olaraq aşağıdakı kimi olacaq:

Bu şəkildə yazılmış tənlik – e.h.q-nin müvazinət tənliyidir.
Sonuncu tənlikdə e1 və eσ1-in yerinə onların ifadələrini yazsaq və mötəri-zələri açsaq:

Burada 1-birinci tərəf dolağının tam sel ilişməsi olub, bu dolağın həm əsas selindən, həm də Φσ1 səpələnmə selindən yaranmışdır.
Sonuncu bərabərliyin orta hissəsi gərginliyin üç mürəkkəbəsinin cəbri cəmindən ibarətdir, bu mürəkkəbələrdən hər biri uyğun e.h.q. ilə qarşılıqlı müvazinətdədir.
İkinci tərəf dolağında, əsas Φt selindən yaranmış e2 e.h.q. Φσ2 səpələnmə selindən yaranmış eσ2 e.h.q. və -i2r2 e.h.q. təsir göstərir.Bütün bu e.h.q-lərinin cəbri cəmi, ikinci tərəf dolağının sıxaclarında u2 gərginliyini əmələ gətirir. Bu gərginlik ikinci tərəf şəbəkəsinin reaksiyası ilə müvazinətlənir. Beləliklə,

Burada 2-ikinci tərəf dolağının tam sel ilişməsi olub – bu selin həm əsas selindən, həm də Φσ2 səpələnmə selindən yaranmışdır. Əgər, adətən, çox kiçik olan polad itgiləri nəzərə alınmazsa və poladın maqnit nüfuzluğu sabit hesab edilərsə, tr-tor dolaqlarındakı 1 və 2 sel ilişmələrini aşağıdakı şəkildə yazmaq olar:

Burada L1 və L2-birinci və ikinci tərəf dolaqlarının tam induktivlikləri olub, həmin dolaqlarla ilişmiş bütün selə uyğundur. M12=M21=M – dolaqların qarşılıqlı induktivliyidir. 1 və 2-nin qiymətlərini yerinə yazsaq:

Do'stlaringiz bilan baham: