Mowzuk: Okatmagyň nazaryýeti hökmünde didaktika. Paradigmalary öwretmek

Mowzuk: Okatmagyň nazaryýeti hökmünde didaktika. Paradigmalary öwretmek
Adamyň işjeňliginde okatmak hemişe möhümdir Hatda we esasanam öwrenişmekde tötänleýin, içgin häsiýet bar tötänleýin maglumat bermekden we şahsyýeti görkezmekden ybarat bolsa-da şeýle boldy; soň bilim yzygiderli we maksadyna görä meýilleşdirilen işe öwrülende, hatda mekdep peýda bolanda-da şeýle boldy. Şeýle-de bolsa, uzak wagtlap bilimiň nazary derňewi we gözlegler geçirilmedi, şonuň üçin teoriýasy ýokdy. Ýöne diňe XVII asyr bu ugurda möhüm özgerişlikler getirdi: edil şonuň ýaly Şol döwürde bilim aýratyn at aldy we taryhdaky ilkinji didaktiki işjeňlikdi ylmy taýdan esaslandyrylan ulgam döredildi.
Didaktika (bilim teoriýasy: grekçe "didaktikos" "mugallym", we "didasco" "okuwçy") bilim teoriýasyny aňladýar taraplary (mazmuny, ýörelgeleri, okuw prosesiniň şertleri, we okuwçynyň işiniň mazmuny, okuw maksady, görnüşi, usuly, gurallary, netijeler, okuw prosesini gowulandyrmagyň ýollary we beýleki meseleler) tejribe ylymlary. Bu 1613-nji ýylda nemes mugallymy Wolfgang Rathke tarapyndan oýlanyp tapyldy (1571-1635) tarapyndan girizildi Beýik çeh mugallymy Jan bu düşünjäni şuňa meňzeş usulda ulandy Amos Comenius (1592-1670) "Beýik Didaktika" bilen meşhurdyr. Ýöne Comenius "didaktika diňe bilim däl, emma bilim hem "diýýär. Bu eserde alym bilim alýar nazaryýetiň möhüm meseleleri: bilimiň mazmuny, bilim görkeziş, yzygiderlilik, synp sapak ulgamy ýaly ýörelgeler gezelenç edýär Didaktikanyň mowzugy, wezipeleri we wezipesi. Pedagogika ylmy bitewiligine we agzybirligine esaslanyp bilim we terbiýe prosesini öwrenýär. Iki Her işiň düýp manysyny aýdyň beýan etmek üçin didaktika (bilim) nazaryýeti) we bilim teoriýasy. Häzirki döwürde didaktiki bilimiň mazmuny, usullary we guralyşy Onuň görnüşlerini ylmy taýdan tassyklaýan pedagogika ugry hökmünde düşünilýär. Umumy didaktikadan başga-da ýörite didaktika ýa-da aýratyn aýratynlyklar bar Bu derslerde bilim usullary diýilýän didaktika hem bar. Olaryň mazmuny belli bir derejede bilim derejesinde dersleri öwrenmegiň we okatmagyň nazary esaslaryny kesgitleýär. Olaryň hersi diňleýjiniň didaktikanyň esaslaryny bilýändigi we oňa bil baglamagy şerti bilen çäräni guramak zerurdyr. Didaktiki temany kesgitlemek bilen baglanyşykly dürli pikirler öňe sürüldi. didaktikanyň usulyýet kategoriýalaryna dürli garaýyşlar aýdyň aýralygyň ýoklugy sebäpli. Alymlaryň köpüsi bilimiň obýekt, okuw prosesiniň maksady diýip hasaplaýarlar, mazmunyny, şertlerini, usullaryny we ýörelgelerini görkezýärler. Jemgyýetçilik tejribesini bermegiň serişdesi hökmünde didaktikany ykrar etmek ýeterlikdir. Bilimiň kömegi bilen ýaşlar durmuşa taýyn. Bilim çärelerini guramakda sözleýji diňleýji, diňleýji diňleýjidir material, kebşirleýji we beýleki kebşirleýjileriň arasyndaky gatnaşyk geler. Dedaktika üçin esasy haýsy pedagogiki edebiýatda Nädip hasaplamalydygy barada dürli pikirler bar okuwçynyň okuw materiallaryna bolan garaýşy, ýagny bilimleri öwrenmek Gatnaşygy esasy hasaplaýan garaýyşlaryň sany birneme köp. Aslynda, öwrenmek we öwrenmek okuw prosesiniň aýrylmaz bölegidir aýratynlygydyr. Bilime psihologiýa nukdaýnazaryndan çemeleşilse, hut şu gatnaşyklaryň ileri tutulýandygyna şübhe ýok. Şeýle-de bolsa, bilime pedagogiki, ýagny sosial tejribe bermek we öwretmek nukdaýnazaryndan işjeňlik üçin esasy hasaplap boljak gatnaşyk arasyndaky gatnaşyklaryň esasy rol oýnamalydygyna düşünilýär. Didaktiki temanyň düýp manysyny açmaga hyzmat edýän başga bir garaýyş, umuman okuw prosesini öwrenmegiň zerurlygyny öňe sürýär. Bilimiň terbiýeçilik wezipeleri, okuwçynyň bilimini ýokarlandyrmakdyr diňe bir üpjün etmän, adamyň häsiýeti, ösüşi belli ruhy we ahlak häsiýetleriniň, häsiýetiniň, özüni alyp barşynyň ösüşi üçin zerur şertleri döretmekden ybaratdyr Didaktika bilimiň düýpli we prosessual taraplaryny öz içine alýar öwrenmek özboluşlydyr. Amaly üýtgedip gurmak we kämilleşdirmek meselelerini göz öňünde tutup, diňe didaktiki bilimi öwreniň diňe bir obýekt hökmünde däl, eýsem ylmy esasly dizaýn obýekti hökmünde ýaly görünýär Umumy didaktikanyň mowzugy okatmak (okatmak işjeňligi) we bilim almagyň özara baglanyşygy (okuwçynyň okuw işjeňligi) we gatnaşyklary göz öňünde tutulýar. Didaktikanyň wezipeleri aşakdakylardan ybarat:
- okuw proseslerini we durmuşa geçirmek üçin şertleri beýan etmek we düşündiriş;
- okuw prosesini, ýagny bilimi has kämil guramak ulgamlary we tehnologiýalary ösdürmek;
- okuw prosesine mahsus umumy şertleri kesgitlemek, faktorlaryny seljermek we beýan etmek.
Didaktika şol bir wagtyň özünde teoretiki we kadalaşdyryjy-amaly ylymdyr. Didaktikanyň ylmy-nazary meselesi, bar bolan bilim prosesleri öwrenmek, dürli taraplarynyň arasyndaky baglanyşyklar, olaryň manysy ösüş tendensiýalaryny we geljegini ýüze çykarmak, kesgitlemek. Bilim tejribesine, bilime ugrukdyrmak üçin nazary bilimleri kämilleşdirdi jemgyýetiň sosial talaplaryna laýyklykda gowulaşdyrmaga mümkinçilik berýär. Bilimiň, bilimiň mazmunyna düşünmek ýörelgelerini, okuw usullaryny we gurallaryny ulanmagyň standartlaryny kesgitlemek didaktika esasly amaly-kadalaşdyryjy we guramaçylyk-tehnologiki meselä esaslanýar edýär. Didaktikanyň esasy kategoriýalary we didaktiki düşünjeler ulgamy. Belli bir ylma mahsus düşünjelerde adamzat tarapyndan jemgyýetçilik ösüş prosesinde alnan bilimler şöhlelendirilýär. Bar bolan ylmy düşünjeler iki esasy topara bölünýär:
1) filosofiki düşünjeler;
2) ýörite ylmy, ýagny belli bir ylma mahsus
düşünjeleri.
Didaktika üçin "umumy we aýry", "düýp we hadysa", "Özara garşylyk" we "garaşlylyk" ýaly filosofiki düşünjeler hem möhümdir möhümdir. Didaktikada ulanylýan umumy ylmy düşünjeler arasynda "ulgam", "gurluş", "wezipe", "element" başga. Pedagogika mahsus bolan didaktiki düşünjeler aşakdakylary öz içine alýar:
1) bilim - okuwçylara teoretiki bilim bermek esasynda amaly endikleriň we başarnyklaryň, aň-bilim ukyplarynyň kemala gelmegi adamlara we dünýägaraýyşlara bilim bermeklige gönükdirilen proses;
2) sapak - mugallymyň gönüden-göni gözegçiligi astyndaky aýratyn okuwçylar topar bilen geçirilen okuw prosesiniň esasy görnüşi;
3) bilim almak - düşünmek, öwrenmek, taýýarlamak we aýratyn özüni alyp barş we işjeňlik endikleri, tejribä esaslanýan başarnyklar bar bolan bilimleri birleşdirmek, gowulaşdyrmak we baýlaşdyrmak prosesi;
4) okuw prosesi - mugallym bilen okuwçylaryň arasynda gurama ylmy bilimleri ösdürmäge gönükdirilen pedagogika prosesi.
5) Bilim okuw jaýlarynda äsgerilmedik bir dersdir belli bir ugurda umumy ýa-da ýöriteleşdirilen bilim esaslaryny jemleýän çeşme.
6) bilim mazmuny - döwlet bilim standartlary esasynda kesgitlenýär berilýär we käbir şertlerde käbir dersleriň ýaraşmagy göz öňünde tutulýan ylmy bilimleriň tebigaty.
Didaktikada "düşünmek", "edinmek", "ussatlyk", "ösüş" we beýlekiler (psihologiýa) we "gözegçilik", "seslenme" (kibernetika) baglanyşykly ylymlara mahsus düşünjeler hem ulanylýar. Didaktikanyň konseptual we terminologik ulgamy yzygiderli täzelenýär dolduryp bolmaýar. Didaktikanyň esasy kategoriýalary aşakdakylar: sapak, bilim almak, bilim, bilim, ussatlyk, kär, bilimiň maksady, bilimiň mazmuny, okuw prosesi, okuw prosesini guramak, bilimiň görnüşleri we görnüşleri, usullary we gurallary, okuw netijesi. Ýakynda esasy didaktiki kategoriýalaryň arasynda bilim didaktiki ulgam we bilim tehnologiýasy ýaly düşünjeleri öz içine alýar teklip iberilmeýär.
1) bilim - adamyň aňynda düşünjeler, shemalar, bilimler şekiller görnüşinde şöhlelenýän barlyk ylmy maglumatlar toplumy;
2) bilim almak - düşünmek, öwrenmek, taýýarlamak we aýratyn özüni alyp barş we işjeňlik endikleri, tejribä esaslanýan başarnyklar bar bolan bilimleri birleşdirmek, gowulaşdyrmak we baýlaşdyrmak prosesi;
3) ussatlyk - adamyň belli bir çäreleri guramak ukyby ukyp;
4) ussatlyk - belli bir hereketi ýa-da işi ýerine ýetirmek awtomatlaşdyrylan görnüş;
5) bilim - okuwçylara teoretiki bilim bermek esasynda amaly endikleriň we başarnyklaryň, aň-bilim ukyplarynyň kemala gelmegi adamlara we dünýägaraýyşlara bilim bermeklige gönükdirilen proses;
6) okuw usullary - okuw prosesinde ulanylýar we netijeliligi üpjün etmegiň usullarynyň toplumy;
7) bilimiň mazmuny - adamyň akyl we beden ukyplary gapdal ösüş, dünýägaraýyş, edep-terbiýe, özüni alyp barş, jemgyýetçilik durmuşy we kokteýllere taýýarlyk derejesini emele getirmegiň işiniň mazmuny;
8) okuw gurallary - bilimiň netijeliligini üpjün edýän linza (okuw kitaby, gollanmalar, gurallar, karta, diagramma, afişa, surat, çyzgy, ýokarky proýektor, magnitafon, VCR, enjamlar, telewizor, radio, kompýuter we beýlekiler) we subýektiw (diňleýjiniň çykyşy, mysal, belli bir adamyň ömri we işi bilen baglanyşykly mysallar we mysallar) faktorlar;
9) okuw prosesi - mugallym bilen okuwçylaryň arasynda gurnalan ylmy bilimleri ýokarlandyrmaga gönükdirilen pedagogiki proses;
10) bilim mazmuny - döwlet bilim standartlary esasynda kesgitlenýär berilýär we käbir şertlerde käbir dersleriň ýaraşmagy ylmy bilimleriň düýp manysy;
11) bilimiň maksady (öwrenmegiň maksady, bilim almak) - bilimiň maksady ugruny kesgitleýän öňdebaryjy goýa;
12) bilim netijesi (bilim önümi) - bilimiň soňunyň düýp manysy ýazgy düşünjesi; okuw prosesiniň netijesi; niýetlenen maksat durmuşa geçirmegiň derejesi;
13) bilim dolandyryşy - bilim edaralarynyň işini dolandyrmak meýilnamalaşdyrmak, dolandyrmak, gözegçilik we geljegi kesgitlemek;
14) bilim ulgamy - ýaş nesli terbiýelemek üçin döwlet ýörelgeler esasynda işleýän bilimiň ähli görnüşleri edaralar toplumy.
Didaktiki teoriýalar (düşünjeler) we olaryň pelsepe esaslary. Bilim psihologiki-pedagogiki düşünjeleri işlediň (köp halatlarda ulgam diýilýän didaktiki ulgamlar esasynda gurnalýar). Didaktiki ulgam (grekçe "systema" - aýrylmaz böleklerden durýar, birleşdirmek) - belli bir kriteriýalara esaslanýan bilim prosesiniň umumy ýagdaýy kesgitlemek, tapawutlandyrmak diýmekdir. Bilimiň maksady we ýörelgeleri, mazmunyň, görnüşiň, usullaryň we gurallaryň bitewiligi esasynda gurnalan gurluşlaryň içki bitewiligini görkezýär. Gözlegçiler didaktiki hereket etdiler düşünjeler (ulgamlar) jemlenip, toparlara bölünýär:
1) adaty;
2) progressiw;
3) häzirki zaman.
Mekdebiň esasy maksady okuwçylaryň intellektual ösüşini üpjün etmek wezipe; çaga terbiýelemek maşgalanyň borjy. Çaganyň biliminiň progressiw (pedosentrik) ulgamy esasy rol oýnaýandygyny boýun alýar. Bu ulgamyň esasyny D. Dýuýiň ulgamy, G.Kerşteýniň kokteýl mekdebi, V.Laýyň teoriýalary.
Häzirki zaman didaktiki ulgam. 20-nji asyryň 50-nji ýyllarynda psiholog we mugallym B.Skinner maglumatlary böleklere ýetirýär, bu prosesyzygiderli gözegçilik esasynda material işlemegiň netijeliligi gazanmak ideýasyny öňe sürýär. Bu programma üpjünçiligini soňrak öwrenmeli diýilýär Soňra N.Krauder gözegçilik netijelerine esaslanyp pilotyň ýanyna garaşsyz iş üçin dürli materiallary hödürleýän tor programmalary döretdi. D.Dewiniň teoretiki pikirleri problema esasly bilimiň esasyna öwrüldi. Häzirki wagtda problema esasly bilim diýlip atlandyrylýan bu pikir eşidilmeýär ýolbaşçylygynda mesele ýagdaýlaryny döretmekde we olary çözmekde okuwçylaryň işjeňligini we garaşsyzlygyny üpjün etmegi aňladýar saklaýar Mesele esasly bilimiň wezipesi işjeň öwrenişdir okuwçylarda höweslendirmek, pikirlenmek, gözleg ukyplary emele gelmeginden ybaratdyr. L.W Zankowyň ösüş bilim düşünjesi (1901-1977).
20-nji asyryň 50-nji ýyllarynda giňden ýaýrady. Maksatlaryna ýetmek adamzat ideýasyny okuw prosesine ornaşdyrmak, şahsyýeti kämilleşdirmek ösüşi üçin zerur şertleri döretmäge mümkinçilik berýär. 1930-njy ýyllaryň başynda psiholog L.S.Wugotskiý (1896-1934) Teklip edilýän "Nearakyn ösüş zolagy" düşünjesi hem möhümdir. Oňa Çaga ulularyň kömegi bilen öwrendi we özbaşdak edip bilmedi zatlar edip başlaýar.
Häzirki zaman pedagogikasynda bilim paradigmalary (modelleri). Mugallymçylyk paradigma (grekçe "paradeigma" -dan - mysal, mysal) pedagogika ylymdyr ösüşiň belli bir döwründe bilim we bilim meselelerini çözmek nusga hökmünde ylmy pedagogiki jemgyýet (model, standart). tarapyndan ykrar edilen teoretiki we usulyýet görkezmeleriniň toplumy we bilimiň konseptual modeli hökmünde ulanylýar. Bu gün Bilim äheňindäki paradigmalar giňden ýaýrandyr:
1. Adaty - konserwatiw paradigma (bilim paradigmasy).
2. Rasionalistik (özüni alyp baryş) paradigma.
3. Fenomenologiki (gumanistik) paradigma.
4. Tehnokratik paradigma.
5. Ezoteriki paradigma.
Häzirki wagtda bilim paradigmalaryny kesgitlemegiň üç usuly bar çemeleşme bar:
1. Hil taýdan (aksiologiki) çemeleşme - medeniýet adam durmuşydyr mazmuny hökmünde düşünilýär.
2. Işjeň çemeleşme esasan maddy we ruhy medeniýetdir baýlygy döretmäge gönükdirilen subut edilen iş usullary hökmünde düşündirildi.
3. Şahsy çemeleşme - belli bir adam görnüşindäki medeniýet peýda bolýar. Medeniýete dürli çemeleşmeler bar paradigmalary döretmek üçin esas döredýär. Aýratyn bilim meselelerini çözmek üçin her bir paradigma gönükdirilen. Esasan:
- jemgyýetçilik edarasy hökmünde bilim edaralarynyň borçlary;
- netijeli bilim ulgamy;
- uniwersitetleriň öňünde durýan iň möhüm, ileri tutulýan mesele;
- bilimiň sosial taýdan möhüm maksatlary;
- Belli bir bilime, başarnyklara we başarnyklara baha bermek.
Häzirki wagtda sazlaşykly paradigmalar bar:
1. Okuwyň adaty paradigmasy (modeli) (J. Majo, L. Cro, J. Kapel we beýlekiler) Onuň üçin bilimiň esasy maksady "Bilim, näçe geýmeli". bilim almak üçin ". Mekdebiň däp bolan paradigmasy ýaşlardyr şahsy ösüşi we jemgyýetçilik tertibini goramak kömek edýän medeni mirasyň möhüm elementleri - bilim, şeýle hem başarnyklary we kärleri, ösen pikirleri we zehinleri saklamak ýaşlara ýetirmegiň möhümdigini görkezýär. Bilim almak paradigmanyň esasy maksady: bilim, ösüş we medeniýet iň möhüm elementleriniň nesilden-nesle geçmegi.
2. Rasionalist (özüni alyp baryş) paradigmasy (P. Bloom, R. Ganye, B. Skinner we başgalar). Rasionalistik paradigma bilime ünsi jemleýär mazmuny däl-de, eýsem okuwçylar tarapyndan dürli bilimleriň birleşmegi üpjün etmegiň täsirli usullary. Bilimiň rasionalistik modeli B.Skinneriň sosial in engineeringenerçilik häsiýetine esaslanýar (Iňlis dilini alyp barşy - özüni alyp barmak) düşünjesi emele gelýär. Mekdebiň maksady okuwçylarda jemgyýetçilik hormat medeniýeti Düzgünleriňize, talaplaryňyza we niýetlenen maksadyňyza uýgunlaşdyrylýar "şahsy repertuar" döretmekdir. Şol bir wagtyň özünde "häsiýet" adalgasy. "ähli adam täsirleri - pikirleri, duýgurlygy we hereketleri "(R. Taýler). Onda bilimiň, okatmagyň, okuwyň, synaglaryň esasy usullary, aýratyn bilim, düzedişler elýeterli bolar. Netijede diňe bilim tersine, okatmagyň döredijilik häsiýetini kesgitlemek meselesidir çekişme ýok. P.Blum diňe bir ýatýanlaryň hemmesini ýaraşdyrman, eýsem üstünlikli uklap biljekdigine ynanýar. Iň amatly ýatýan Käbir ýagdaýlarda okuwçynyň ukyby bilimiň netijesidir tizligi bilen kesgitlenýär. Alymyň pikiriçe, okuwçylaryň 95 göterimi okuw dowamlylygyndaky çäklendirmeler aýrylanda okuw kursy ähli mazmuny ýaraşdyrmagy başarýarlar. Şu nukdaýnazardan okuwçylar tarapyndan bilimleri üstünlikli geçirmek üpjün ediji usulyýet işlenip düzüldi, onuň manysy aşakdaky ýaly:
1. Bütin synp ýa-da kurs üçin görkeziji takyk kesgitlemäge esaslanýan giňişleýin bilimiň ahyrynda gazanylmalydyr anyk netijeleriň we degişli synaglaryň sanawyny düzýär.
2. Ukuv birlikleri, ýagny ukuv materiallarynyň aýrylmaz böleklerigörkezilýär, tamamlamagyň netijeleri seljerilýär, soňky synpa täsiriindiki synaglar taýýarlanar. Bu synaglaryň wezipeleri:
düzedişden, düzedişden ybaratdyr.
3. Tulany ösdürmäge gönükdirilen islendik okuw materiallary
ussatlyk derejesine baha bermek üçin synaglar geçirmek. Bu ýagdaýda
her bir okuwça baha bermegiň we bilim maksatlarynyň ähmiýetini düşündirmek
möhümdir
Dersleri gyrymsy we orta bilen baglanyşdyrýan okuwçylar
ukyplaryň çalt ösmegi P. Bloomyň esasy düşünjesidir
mazmuny emele getirýär.
Dürli ýurtlaryň bilimi (Awstriýa, Belgiýa, SSSR we beýlekiler).
ulgam tejribesi rasionalist (özüni alyp baryjy) paradigmanyň ideallaryna laýyk gelýär
okuwçylaryň 70% -iniň iş bitirilende ýokary netijeleri hasaba alandyklary
görkezýär.
Educationokarda agzalan bilim ugurlary ynsanperwerlikdir
pikirlerini beýan etmedi, çaganyň dünýägaraýşynyň ösüşi,
şahsyýet gatnaşyklarynyň adamyň ösüşinde möhüm rol oýnaýandygyny
manysyny bermeýär
3. Gumanistik (fenomenologiki) paradigma üns beriň (A. Maslow,
A. Combs, K. Rodgers, L.S. Wugodski we başgalar) öwrenýän erkin adam,
jemgyýetçilik gatnaşyklarynyň predmeti hökmünde özboluşly ösüş mümkinçiliklerine
bar Çagany ösdürmek üçin şahsy gatnaşyklar
etabyna gönükdirýär. Bilimiň fenomenologiýasy (grek dilinde hadysa
"hadysa" göz öňünde tutulýan model, ýagny meşhur, gaty seýrek adam
ýatýanlaryň aýratyn we psihologiki aýratynlyklaryny, olaryň
Olaryň haýyşlaryna we aladalaryna hormat goýmak möhümdir.
Onuň wekilleri uklaýan adamy seýrek adam hasaplaýarlar. Gumanistik
Paradigmanyň çäginde işleýän islendik bilim ulgamy döredijilikli
ösýär we diňleýjiniň we diňleýjiniň erkinligi we döredijiligi
diýip gygyrýar
Gumanistik paradigmanyň ideallary 1991-nji ýyldan soň respublikanyň üznüksiz bolmagydyr
bilim ulgamyna girizilip başlandy. Paradigmanyň üns merkezinde
Çaganyň doly ösüşi, intellektual zerurlyklary "mugt
"Pikirli adamyň bilim almagy" meseläniň oňyn çözgüdinde durýar. Edil şonuň ýaly
Şol döwürde respublikanyň bilim edaralary ideallara eýerdi
kilinmokda: "Demokratik jemgyýetde çagalar, umuman alanyňda, her bir adam erkin
pikirlenmek üçin terbiýelenýär. Çagalara erkin pikirlenmek öwredilmese,
berlen bilimiň täsiriniň pes bolmagy gutulgysyzdyr. ... Garaşsyz pikirlenmek - hawa
uly baýlykdyr "1.
Ezoteriki paradigma (grekçe "esotericos" içki, syrly, gizlin,
adamyň dünýä bilen gatnaşygy diňe bilýänler üçin niýetlenendir
ýokary aragatnaşyk derejesini görkezýär). Modeliň düýp manysy hakykatdyr
baky we üýtgewsiz, hemişelikdigini bellemekdir. Paradigma
tarapdarlarynyň hakykaty bilmeýändiklerine we diňe buýsanýandyklaryna esaslanýar
ýetip boljakdygyny nygtaýarlar. Pedagogiki işjeňligiň iň ýokary maksady
älem bilen aragatnaşyk, diňleýjiniň tebigy güýçleriniň çykmagy we
ösüşden ybaratdyr. Şol bir wagtyň özünde diňleýjiniň borjy goramakdyr
möhümdir, bu okuwçynyň ruhy, bedenini gowulaşdyrmak üçin bar bolan mümkinçiliklerine mümkinçilik berýär,
akyl ösüşine eltýär.
Ylmy-tehniki, tehnokratik paradigmanyň esasy maksady tejribe
gowulaşdyrmak esasynda okuwçylara "takyk" ylmy bilim bermek
we ýaraşmagyny üpjün etmek. Bilim güýç, şonuň üçin şahsyýet
gymmaty öwrenmek, bilim we mümkinçilikler bilen kesgitlenýär. Adam
belli (ortaça, standartlaşdyrylan) bilimleriň ýa-da özüni alyp barşyň eýesi
bu paradigmanyň diňe zehin tapylan halatynda zehin hökmünde ykrar edilişi ýaly
esasyny düzýär.
Soňky ýyllarda institusional däl paradigma ösüp başlady. SHE
jemgyýetçilik guramalaryndan, ýagny mekdeplerden we ýokary okuw jaýlaryndan bilim
daşynda guramak pikirini öňe sürýär. Bu bilim "tebigatda" -
Internet, "açyk mekdepler" - kompýuterleriň kömegi bilen bilim programmalary
(uzakdan blokirlemek) täsirli blokirleme hasaplanýar.