Moylar va maxsus suyuqliklar

Jadval 3 
Xorijiy mamlakatlarda ishlatiladigan benzinlar 
Mamlakatning nomi 
Benzinning nomi 
Oktan soni 
 
AVSTRIYA 
Super 
Doimiy 
97…98 
88…92 
- 
82…87 
 
BRAZILIYA 
Super 
Doimiy 
90 
80 
82 
73 
 
ANGLIYA 
Besh yulduzli 
Turt yulduzli 
Uch yulduzli 
Ikki yulduzli 
100 
97 
94 
90 
90…93 
91 
86 
84…86 
 
ITALIYA 
Super 
Doimiy 
98…99 
85…88 
88…92 
82…84 
 
AKSH 
Super 
Doimiy 
Etillanmagan 
96…102 
90…96 
91…93 
86…94 
82…90 
82…85 
 
FRANTSIYA 
Super 
Doimiy 
97…98 
89…91 
87…88 
80…83 
 
GERMANIYA 
Super 
Doimiy 
98…99 
91…93 
88…89 
84…86 
 
 
 
9.3. Dizel dvigatellari uchun yonilg’ilar 
 
Dizel  dvigatellari  ish  protsessi  karbyurator  dvigatellarnikidan  keskin  farq 
qiladi, chunki ularda yonilg’i havo bilan bevosita yonish kamerasida aralashadi. 
Dizel dvigatellari-quvvati, porshenni xarakat tezligi, tirsakli vallar aylanish 
tezligi, aralashma hosil bo’lish sharoitiga qarab har xil konstruktsiyali bo’ladi. 
Tezyurar  dizellar  siqish  darajasi  yuqori  q1620.  Ularda  silindrdagi 
3,05,0    MPa  ga  siqilgan  va  siqilish  hisobiga  600-800
0
S  gacha  isigan  havoga, 
yuqori  bosim  nasosi  ostida  ishlaydigan  forsunka  orqali  yonilg’i  portsiyasi 
purkalanadi.  Silindrning  yonish  kamerasida  yonilg’i  issiq  havo  bilan  aralashadi. 
Qisqa  vaqt  ichida  (tirsakli  val  20-25
0
S  burilguncha)  0,001-0,004  sekundda 
aralashma hosil bo’lib o’z-o’zidan alangalanadi. Shunday kilib, dizel dvigatellarida 
qisqa  vaqt  ichida  yonilg’i  yonish kamerasiga to’zitilib purkalishi,  issiq  havo bilan 
aralashishi, bug’lanishi, oksidlanishi va yonishi kerak. 
Dvigatellar  ishonchli  va tejamli  ishlashi  uchun   yonilg’i to’g’ri tanlanishi, 
yonilg’i  purkalishini  ilgarilatish  burchagi  optimal  bo’lishi,  yonganda  to’liq  va 
batomom yonishi kerak. 

---

122 
 
Dizel  dvigateli  avtomobillar  xalq  xo’jaligining  turli  soxilarida  keng 
qo’llanilmoqda va xozir ko’p  miqdorda ishlab chiqarilyapti. Dizellar karbyuratorli 
dvigatellarga  nisbatan  qator  afzalliklarga  ega  bo’lgani,  ya’ni  tejamliroq,  og’irroq, 
demak  arzonroq  yonilg’ida  ishlashi,  yong’in  chiqish  xavfi  kamligi,  (qabul 
qiluvchanligi yuqoriroq) ishonchli va uzoqroq ishlashi tufayli keng tarqalgan. 
Dizel  yonilg’ilari  nisbatan  qovushqoq  qiyin  bug’lanadigan  yonuvchan 
suyuqlikdir.  Ularning  tarkibida  massasi  bo’yicha  taxminan  87%  uglerod,  15% 
vodorod,    0,5%gacha  oltingugurt,  juda  oz  miqdorda  kislorod  va  azot  bor.  Dizel 
yonilqisining zichligi  0,78-0,86g/sm
3
,  yonganda chiqadigan  issiqligi o’rtacha 42,5 
MJ/kg.  Dizel  yonilg’isi  benzin  bilan  ishlaydigan  dvigatelli  avtomobillarga 
qaraganda  25-30%  tejamli.  Dizel  dvigatellaridaga  yonilg’i  yonganda  chiqqan 
issiqlik  katta  bo’lib,  avtomobillarga  600  km  va  undan  ortiq  zapas  yo’l  yurishga 
imkon beradi. 
Belgilangan  quvvat  va  tejamkorlik  ko’rsatkichlarida  hamda  ishlatilgan 
gazlarni  tutun  kam  chiqarib  dvigatelning  ishonchli  va  uzoq  muddat  ishlashini 
ta’minlash  uchun  dizel  yonilg’isining  sifati  davlat  standartlari  talablariga  javob 
berishi lozim.