Moyli ekinlarning turlari va ularning biologik xususiyatlari

xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Moyli ekinlarning turlari va ularning biologik xususiyatlari

Moyli ekinlarning turlari va ularning biologik xususiyatlari

• Moyli ekinlarning turlari va ularning biologik xususiyatlari
• Reja.
• 1. Moyli ekinlar torisida majaligidagi ahamiyati, botanikva biologik xususiyatlari, ekish muddatlari usullari va meyori.
• 3. Kunjuning xalq xolari yoki mevalarida istesimlik moyi beradigan osimliklarga kungaboqar, maxsar, xantal, raps, kanakunjut, kunjut, kooq kiradi. Ular turli oilalarga mansub osimliklarning xalq xoidan (mevasidan) yogsimliklardan tashqari yogsimliklardan: paxtadan, zigsimlik yogqimachilik, sovun olishda, bollaniladi. Urug olishda hosil bojalik hayvonlari uchun qimmatli oziq hisoblanadi. Kanakunjut chiqindisi plastmassa, kley, kazein tayyorlashda ishlatiladi.
  • Oi oziq-ovqat, konserva sanoatda, toyoq ishlab chiqarishda, terichilik, tabobat, parfyumeriya sanoatida qolardan yogladigan chiqindilardan kunjara tayyorlanadi, qishloq xolumki, kundalik insonlar hayotida faqat ikki xil moy ishlatiladi, bular osimlik moyi 10 martadan 20 martagacha hayvon moyini yetishtirishga qaraganda arzonga tushadi. Hayvonlardan olinadigan moylarning tannarxi hamma vaqt yuqori bosimlik moyi hazm boq.

  Yer yuzida moyli ekinlar 140 mln. gektar maydonga ekiladi. Eng kooq (21,8 mln.ga), moyli zigp tarqalgan soya (62,6 mln.ga), kungaboqar (18,3 mln.ga), raps (22,2 mln.ga), Yeryongir (7,5 mln.ga), kunjut (6,8 mln.ga) yer maydonini tashkil etadi.

• Oir, kunjut va maxsar ekib kelinmoqda. Sugoq va soyani ekish mumkin. Mamlakatimizda asosiy moy beruvchi xom ashyo chigit hisoblanadi, garchand u moy olish uchun ekilmasada. Tolasi ajratib olingan chigitlar respublika aholisini moy bilan tajaligidagi ahamiyati. Moyli oyicha birinchi oida yoglib 52-57% tashkil etadi. Uning yogladi. Yogyoq sanoatida, sovun pishirishda, linoleum, klyonka olishda qooz ishlab chiqarish uchun xomashyo hisoblanadi. Poyasi yoqilganada qoladigan kul tarkibida 35% ga yaqin kaliy oksid boarbiy hududlaridir. Yevropaga ispanlar XVI asrda olib kelishgan. Rossiyada XVIII asrda Ukrainada dekorativ ekin sifatida ekila boshlangan. Kungaboqardan dunyoda birinchi bo ajratib olgan (qo zavodi qurilgan. Shunday qilib, kungaboqarni ikkinchi vatani Rossiya boini Rossiyadan olib borishgan.
  • Kungaboqar donli ekinlarga qaraganda yosh ekin hisoblanadi. Uning vatani Shimoliy Amerikaning Janubiy glib 1829 yilda Rossiyada krepostnoy dehqon D.S. Bokorev yoglda siqib olish bilan), 1965 yilda esa Rossiyada yoglib qolgan. Amerikada XX asrning 20 yillarida eka boshlashgan, urugor xosimlik bolinadi: madaniy kungaboqar (H.Cultus Wenzl.) va yovvoiyi kungaboqar (H.Ruderalis Wenzl). Madaniy kungaboqar yana 2 turga bosimlik bolinadi: madaniy kungaboqar (H.Cultus Wenzl.) va yovvoiyi kungaboqar (H.Ruderalis Wenzl). Madaniy kungaboqar yana 2 turga boq ildiz bolib, yoniga 1,0-1,2 m ga taraladi. Poyasi silindrsimon bokak massa bilan toladi, ustki qismi qattiq tuklar bilan qoplangan boladi.

  Bargi yuraksimon-oval shaklida boladi, tez pishar navlarda 15-25 ta, kech pishar navlarda 25-35 ta bopguli koladi. Gulli ikki jinsli. Bitta savatchaning gullashi 7-10 kun davom etadi. Kungaboqar tipik chetdan changlanuvchi ort qirrali pista, ayrim navlarida urugladi. Urugining massasi 45 dan 125 g gacha boladi. Pastki 3-4 par barglari suprotiv, keyingilari ketma-ket joylashgan. Barglar soni har xil boladi. Top gulli savatchadan iborat. Savatchaning diametri har xil (10-20 sm, 35-40 sm) bosimlik. Changlanishi asalarilar yordamida, kamroq shamol bilan boradi. Kungaboqar dalalariga asalari uyalari olib kelinsa changlanish yaxshi boradi. Mevasi-toida pansir yoki qalqon bor. Bu nav zararlanmaydi.boining rangi qora, kulrang, oq. 1000 ta urugladi.

Biologik xususiyatlari. Kungaboqarning urugsadi. 13-15 0 C da maysalari 11-13 kundan keyin paydo botalilganda urugng 15-20 kun dan keyin yoki 2-3 par barg hosil qilish fazasida tola boshlaydi. Kungaboqar maysalari 5-5 0 C li qisqa muddatli sovuqqa bemalol chidaydi. Olgan talabi ortib boradi. Gullash maysalar hosil bosish va rivojlanishi uchun eng optimal temperatura 20-240 C, gullash fazasida 25-260 C, pishish yetilish davrida 26-280 C, 300 C dan yuqori temperatura salbiy tai 4-60 C da una boshlaydi, lekin sekin oladi.Harorat 15-160 C ga koi 9-10 kunda, 20 0 C da 6-8 kunda unib chiqadi Maysalangandan sopguli hosil bosimlik unib chiqqandan gullashigacha issiqqa bolgandan 50-60 kundan boshlanib 20-27 kun davom etadi. Kungaboqarni osir etadi.

Kungaboqar yorugsimlik. Boshqa osishi va rivojlanishi susayadi. Kungaboqar qisqa kun osuv davri uzatsib boradi. Unumdor toza tuproqlarda, tuproq muhiti pH 6,0-6,8 bosuv davri ortapishar navlarida 90-120 kun va kechki navlarida 120 kundan kosimlik. Ammo ildiz sistemasi yaxshi rivojlanganligi uchun qurgp talabi intensiv ogsimlik vegetatsiya davrida 200 kg dan ortiq suv sarf qiladi. Trantspiratsiya koeffitsiyenti 450-560. Ildiz sistemasi juda yaxshi rivojlangani uchun suvni tuproqning chuqur qatlamlaridan olish xususiyatiga ega. Qoratuproq, kashtan tuproq va bosadi.

• Kungaboqar yorugsimlik. Boshqa osishi va rivojlanishi susayadi. Kungaboqar qisqa kun osuv davri uzatsib boradi. Unumdor toza tuproqlarda, tuproq muhiti pH 6,0-6,8 bosuv davri ortapishar navlarida 90-120 kun va kechki navlarida 120 kundan kosimlik. Ammo ildiz sistemasi yaxshi rivojlanganligi uchun qurgp talabi intensiv ogsimlik vegetatsiya davrida 200 kg dan ortiq suv sarf qiladi. Trantspiratsiya koeffitsiyenti 450-560. Ildiz sistemasi juda yaxshi rivojlangani uchun suvni tuproqning chuqur qatlamlaridan olish xususiyatiga ega. Qoratuproq, kashtan tuproq va bosadi.

http://genderi.org