Ms wordda kitob va broshuralar uchun muqovalar yaratish. Titul varaqlarini tayyorlash

Word-da risolalar tayyorlash bo'yicha ba'zi maslahatlar
Quyidagi ma'lumot, asosan, Word-da a4 varaqasida broshyurani qanday chop etish haqidagi savolga javob bilan bog'liq.

• Odatda, risolalar yarmiga yoki uch qismiga katlanmıştır. To'rt panelni ta'minlaydigan yarim bükme faqat bir marta katlanmış. Uch marta katlanmış ikki marta egilib, oltita panelni ta'minlang.

  
  

• Ekrandagi tasvirni (Word hujjati) qog'oz varag'idagi haqiqiy broshyuraga qanday aylantirilishini aniq tushunishingiz kerak, chunki broshyuralar ikkala tomonga ham bosilib, sizning Word hujjatingiz ikkita varaqqa ega bo'ladi, birinchisi ichki, ikkinchisi tashqi. Bir qavatli risolada ikkita tashqi va ikkita ichki panel, ikkitomonlama varaqda uchta ichki va uchta tashqi panel bo'ladi.

  
  

• Agar Word dasturidagi asboblar panelingiz standart ko'rinishga ega bo'lsa (Fayl, Tahrirlash, Ko'rish, Qo'shish, ...), unda siz Word 2003 yoki undan oldingi versiyasidan foydalanmoqdasiz.

  
  

• Eslatma, siz ikki nusxadagi bosib chiqarish yordamida broshyurani chop etishingiz kerak. Agar buni qanday qilishni bilmasangiz, tegishli Vikipediya maqolasini o'qing.

  
  

Broshyurani qanday chop etish kerak
Buklet matn muharririda yaratilgandan so'ng siz uni chop etishni davom ettirishingiz mumkin. Buning uchun quyidagi amallarni bajarish kerak:

"Ni bosingFayl»,

Kontekst menyusida "Chop etish" ni tanlang,

Keyin Word bajaradi printer ulanishi,

KeyingiChop etish imkoniyatlari"," Sozlamalar "blokiga o'ting va kerakli parametrlarni o'rnating,

"paragrafida"Barcha sahifalarni chop etish"Sahifalar sonini ko'rsating, so'ng" Har ikki tomon uchun qo'llanma "ni bosib turini tanlang. "Yo'nalish" maydonida "Landshaft" ni ko'rsating,

So'ngra “Chop eting».

Sahifaning chegaralarini o'zgartirish

1. Yangi Word hujjatini yarating yoki o'zgartirmoqchi bo'lganingizni oching.

Izoh: Fayl kelajakda bukletning matnini allaqachon o'z ichiga olishi mumkin, ammo kerakli hujjatlarni bajarish uchun bo'sh hujjatdan foydalanish qulayroqdir. Bizning misolimiz bo'sh fayldan ham foydalanadi.

2. Yorliqni oching "Layout" ("Format" Word 2003 da, "Sahifa tartibi" 2007 - 2010 yillarda) va tugmani bosing "Maydonlar"guruhda joylashgan "Sahifa sozlamalari".

3. Kengaytirilgan menyuda oxirgi elementni tanlang: "Maxsus maydonlar".

4. Bo'limda "Maydonlar" dialog oynasida qiymatlarni belgilang 1 sm yuqori, chap, pastki, o'ng qirralar uchun, ya'ni har to'rttaning har biri uchun.

5. Bo'limda "Yo'nalish" tanlang "Peyzaj".

6. Tugmani bosing "OK".

7. Sahifaning yo'nalishi, shuningdek chekkalarning o'lchamlari o'zgaradi - ular minimal bo'lib qoladi, lekin shu bilan birga bosib chiqarish doirasidan tashqariga chiqmaydi.

Qanday qilib Word formatida broshyurani kitob shaklida, bukletda qilish mumkin? Word uchun broshyura va buklet shablonlari

Ushbu maqola Microsoft Word-da buklet qanday yaratilishini tasvirlaydi.

Agar siz kompyuterda ishlasangiz va maktab uchun uy vazifangizni bajarsangiz, kitob yozsangiz va reklama materiallari bilan shug'ullanadigan bo'lsangiz, unda siz o'zingizning ishingiz uchun chiroyli risoladan foydalanishingiz mumkin.
Qanday qilib Word formatidagi broshyurani kitob shaklida, buklet broshyurasi va Word uchun buklet shablonlarini qilish mumkin
Risola unda kerakli ma'lumotlarni taqdim etish uchun yaxshi vositadir:

Reklama

Qisqacha sharh

Turli tavsiyalar, masalan, uyni ta'mirlash, jismoniy mashqlar va boshqa muhim materiallar.

Qoidaga ko'ra, risola, risola singari, sifatli qog'ozga va yaxshi dizaynga ega. Broshyura ko'p joy egallamasligi kerak.

Agar sizda yaxshi printer bo'lsa, maxsus bosib chiqarish dasturlari va matn muharriri “So‘z"Keyin bu sharh siz uchun.
Bugun biz "broshyuralar va bukletlar" dasturida qanday qilib yaratish haqida suhbatlashamiz.Microsoft Word 2003/2007/2010».
Broshyuralar va bukletlar qanday tayyorlanadi?
Bukletlar yaratishni boshlashdan oldin, nima xavf ostida ekanligini tushunishingiz kerak. Buklet A4 varaqida oldindan matn muharririda tayyorlagan ma'lumotdir. Bukletning ichki va tashqi tomoni bor. U 3 qismga bo'linadi va katlanadi. Endi nima qilish kerakligini bilasiz: • YAratiladigan elektron o`quv kontentlarni SCORM va TinCan tizimlarga o`tkazish imkoniyatini beradi, bu esa ixtiyoriy LMS (Learning menegment system) bilan integrasiyalashtirish mumkin degani.
PowerPoint dasturida yaratilgan taqdimot faylining xajmini 97% gacha siqish imkoniyati mavjud
PowerPoint dasturida yaratilgan taqdimot faylining himoyalanishini ta`minlaydi
Ushbu paket o`z ichiga 3 ta dasturiy modulni oladi. Ular yordamida audio, video, interaktiv elementlar va testlar bilan boyitilgan onlayn taqdimot materiallari va o`quv kurslari, har xil so`rovnomalar, anketalar, interaktiv testlar, 3D kitob kabi bir qancha elektron nashrlar tashkil etish imkoniyati mavjud.
Elektron o`quv kontentlariga qo`yiladigan standartlar (SCORM, TinCan) va LMSni integrasiyalashtirish
SCORM standart paketlari: SCORM (angl. Sharable Content Object Reference Model -birgalikda foydalanish uchun ob`yekt tarkibidagi namunali model.
Bu o`quv materiallari orqali bilim oluvchining o`rganilayotgan o`quv kontent ustida bajaradigan xarakatlarini o`qitishni boshqaruvchi tizim (LMS, bizning misolimizda Moodle)ga hisobot ko`rinishda yuborib turadi. Masalan bilim oluvchi kontentda mavjud bo`lgan slayd(bet)larning hammasi bilan tanishgan yoki tanishmaganligi, har bir slayd(bet)ni o`quvchi qancha vaqt davomida o`rganganligini, bu standartda (ya`niy SCORM yoki AICC) yaratilgan o`quv kontentni boshqa LMS tizimiga eksport qilish imkoniyati ham mavjud. Hozirgi vaqtda mavjud bo`lgan taniqli mualliflik uskunalarining (authoring tools) ko`pchiligi yaratiladigan o`quv kontentni aynan SCORM yoki AICC standarti ko`rinishda eksport qilish imkoniyati mavjud. LMS tizimlari uchun elektron ta`lim resurslarini aynan SCORM, TinCan API yoki AICC standart paketlari asosida yaratish tavsiya etiladi
Moodle tizimida o`quv jarayonini tashkillashtirish.
Moodle – Web muhitida o`qitish va on-line rejimdagi darslarni tashkil qiluvchi kuchli pedagogik dasturiy majmua hisoblanadi. Tizimda mavjud o`qitish modullari: Forums, Materials, Messenger, Chat, Exercises, Group work , Student tracking va ancha ko`p bo`lgan boshqa modullari mavjud. Boshqa LMS lar singari IMS, SCORM va boshqa standartlarni qo`llab quvvatlaydi.Tahlillar shuni ko`rsatadiki, boshqa LMS tizimlarga qaraganda eng ko`p qo`shimcha plagin va modullari mavjud bo`lgan dasturiy majmua aynan, Moodle dasturiy majmuasi hisoblanadi.
Ushbu majmuaning asosiy vazifasi o`qituvchi hamda ta`lim oluvchi o`rtasidagi turli xil elektron resurslar almashinish, majmuaga vazifa va masalalarni joylashtirish orqali ta`lim berish samarasini oshirish hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda dunyoning ko`p davlatlarining o`quv muassasalarida masofaviy ta`lim jarayonini aynan Moodle dasturiy majmuasidan foydalangan holda tashkillashtirilmoqda.
O`zbekistondagi ko`plab ta`lim muassaslarida aynan virtual ta`lim muhiti sifatida aynan Moodle dasturiy majmuasi foydalanib kelinmoqda.
Ochiq kodli Moodle dasturiy majmuasi o`quv jarayonini boshqaruvchi Web ga yo`naltirilgan maxsus tizim bo`lib, internet tarmog`ida foydalanishga mo`ljallanilgan. Tizimni yaratishda ochiq kodli dasturiy ta`minotlardan foydalanilgan. Uni ishlatish uchun ma`lumotlar omborini boshqarish dasturi (MySQL yoki PostgreSQL), PHP prosessori, Web xizmati dastur (Apache yoki IIS) lari sozlangan server zarur. Opersion tizim sifatida ixtiyoriy keng tarqalgan tizimlardan biridan foydalanish mumkin (Windows, Linux, Mac OS X, Novwll Netware). O`quv moduli yozilayotgan vaqtda tizimning barqaror versiyasi moodle 2.5.
Tizimning rasmiy internet manzili: http://www.moodle.org
LMS/LCMS tizimlari elektron ta`limni (masofaviy ta`lim jarayonini) tashkil etishning asosiy funksiyalarini o`z ichiga oladi. Bunday funksiyalarga o`quvchilarning(o`qituvchilarning, kurs yaratuvchi pedagoglarni va boshqa roldagilarni) ro`yihatga olishi, foydalanuvchilarni o`quv kurslardan chetlashtirish, o`quvchilarning mustaqil ta`lim olish muhitini yaratish, o`quvchi va o`qituvchilarning o`zaro individual yoki/va guruh bo`lib hamkorlikda ishlashini (Web2 elementlarini ishlatish orqali) tashkil etish, guruhlar yaratish va ularni boshqarish, oraliq, joriy va yakuniy nazoratlarni tashkillashtirish va elektron nazorat turlarini yaratish (elektron nazorat turlariga yopiq turdagi test, ochiq turdagi nazorat, moslikni topishga oid, ketma-ketlikni to`g`ri joylashtirish, bo`sh qoldirilgan joyni to`ldirish va boshqa turlari kiradi), har-xil turdagi ijtimoiy so`rovlar tashkillashtirish, o`quvchilarning bilim darajasini monitoring qilish, sertifikatlar (diplomlar) berish imkoniyati, elektron axborot resurslarini (elektron kutubxonalar) tashkillashtirish, elektron o`quv resurslarini eksport/import qilish imkoniyatlari, tizim foydalanuvchilarining (o`quvchilar, o`qituvchilar(tyutorlar), kurs yaratuvchi pedagoglarning) tizimga qachon, qancha vaqt davomida o`quv kontentlar bilan tanishganligi, qaysi IP adres orqali kirganligini (bu esa qaysi davlatdan tizimga kirganligini aniqlashga yordam beradi), brauzer va qaysi operasion tizim orqali kirganligi, tizimda mavjud fodalanuvchilarning aktivligini maxsus grafiklar orqali monitoring qilish imkoniyati, o`qituvchi(tyutor) (yoki elektron kurs yaratuvchi pedagoglar) tomonidan elektron o`quv resurslarni yaratishi, Authoring toolslarda SCORM, TinCan yoki boshqa standartlar asosida yaratilgan elektron o`quv resurslarini yuklashi, o`quvchilarning boshqa o`quvchilar/o`qituvchilar bilan (CHat, Forum, videokonferensiya, umumiy elektron doskalar yoki tizimning ichki/tashqi xabarlar almashish moduli orqali) muloqatini tashkillashtirish, o`quv jarayonida bo`ladigan yangiliklarni barcha foydalanuvchilarga ommaviy xabar yuborib turuvchi modullarning mavjudligi, iqtisodiy va marketingga oid operasiyalarni boshqarish va boshqa imkoniyatlarni sanab o`tish mumkin. 1. Тaълимдa axбoрoт-кoммуникaция теxнoлoгиялaри.
2. Педaгoгик дaстурий вoситaлaр тушунчаси.
3. Педaгoгик дaстурий вoситaлaрни яратишга қўйиладиган талаблар.
Ҳозирги кунда компьютерлар таълим тизимида асосан тўрт йўналишда:
ўрганиш объекти сифатида;
ўқитишнинг техник воситалари сифатида;
таълимни бошқаришда;
илмий-педагогик изланишларда фойдаланилмоқда.

1. Тaълимдa axбoрoт-кoммуникaция теxнoлoгиялaри.

Ўқув-тарбия жараёнида компьютерлар асосан тўрт тартибда
пассив қўллаш – компьютер оддий ҳисоблагич каби;
реактив мулоқат – компьютер имтиҳон олувчи сифатида;
фаол мулоқат – компьютер талабага йўл – йўриқ бериш ва имтиҳон олишда;
интерфаол мулоқат – компьютер сунъий интеллект сифатида, яъни талаба билан мулоқат қилишда фойдаланилади.
Таълимда замонавий ахборот ва коммуникация технологияларини кенг жорий этилиши
фан соҳаларини ахборотлаштиришни;
ўқув фаолиятни интеллектуаллаштиришни;
интеграция жараёнларини чуқурлаштиришни;
таълим тизими инфратузилмаси ва уни бошқариш механизмларини
такомиллаштиришга олиб келади.

Электрон педагогика - бу юқори технологияли ахборот таълим муҳитида таълим ва тарбиянинг усул ва шаклларини очиб бериш, ўқув жараёнларини ўрганиш, тавсифлаш ва башоратлаш билан шуғулланидиган педагогиканинг янги бир йўналиши.

Педагогик дастурий воситалар – компьютер технологиялари ёрдамида ўқув жараёнини қисман ёки тўлиқ автоматлаштириш учун мўлжалланган дидактик восита ҳисобланади. Улар таълим жараёнини самарадорлигини оширишнинг истиқболли шаклларидан бири ҳисобланиб, замонавий технологияларнинг ўқитиш воситаси сифатида ишлатилади.

2. Педaгoгик дaстурий вoситaлaр тушунчаси. Jahon taʻlim sohasidagi rivojlanish tendensiyalari axborotlashgan jamiyatda oʻqitishning zamonaviy didaktik vositalarini kengroq joriy etish va ularning samaradorligini yanada oshirishning dolzarbligini koʻrsatmoqda. Jahonda “E-learning” taʻlim dasturlari boʻyicha mutaxassislarning mustaqil fikrlash koʻnikmalarini shakllantirish muammolari pedagogika nazariyasi va amaliyotida dolzarb hisoblanadi. YUNESKO ning taʻlim, fan va madaniyat masalalariga oid “Texnikaviy va kasb-hunar taʻlimi toʻgʻrisida” gi Konvensiyasiga (Convention on Technical and Vocational Education) muvofiq globallashuv sharoitida mehnat bozori talablari asosida taʻlim xizmatlarining innovatsion texnologiyalarini yaratish va amaliyotga joriy etish orqali taʻlim oluvchilarning kasbiy fikrlashi va ijodiy yaratuvchanlik qobiliyatlarini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Xalqaro pedagogik amaliyotda texnika sohasidagi taʻlim oluvchilarni kasbiy faoliyatga tayyorlashda kasbiy va shaxsiy muhim sifatlarni shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan texnikaviy multimediali dasturlar muhim oʻrin egallaydi. Shu nuqtai nazardan bugungi IV texnik inqilob (The Fourth Industrial Revolution) sharoitida boʻlajak kasb taʻlimi oʻqituvchilarining malakaviy tayyorgarlik sifatlariga qoʻyilayotgan talablarning tez-tez oʻzgarishi natijasida ularda kasbiy mustaqillik va texnik fikrlash koʻnikmalari muhim hisoblanadi. Bunda ularning kasbiy motivatsiyasi, tashxislash va ixtirochilik, texnologik xaritalash va boshqarish, vizual modellashtirish (Visual Simulation), oʻz-oʻzini faollashtirish, mobillik, ijobiy “Men-Konsepsiyasi” (I-conception), texnik axborotlarni izlab topish va ularga ishlov berish kabi kognitiv va refleksiv qobiliyatlarini shaklantirish jarayonida zamonaviy didaktik vositalar va elektron axborot resurslaridan samarali foydalanish integrativ texnik bilim va koʻnikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Respublikamizda mustaqillik yillarida kadrlar tayyorlashning yangi tizimi yaratilib, mutaxassislar sifatiga quyiladigan zamonaviy talablarga javob 12 beradigan yuqori malakali, raqobatbardosh, tanlagan taʻlim yoʻnalishi boʻyicha mustaqil ishlay oladigan, mamlakatning ilmiy-texnik, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga munosib hissa qoʻshishga qodir, jadal ilgarilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot sharoitiga moslasha oladigan, yuksak madaniy va maʻnaviy-axloqiy sifatlarga ega boʻlgan mutaxassislar tayyorlash izchil amalga oshirilmoqda. Mamlakatimiz taʻlim tizimida kompetensiyaviy talablarga javob beradigan mustaqil va erkin fikrlaydigan, ilgʻor texnik-texnologik tajribalarni puxta oʻzlashtirgan, raqobatbardosh pedagog kadrlarni tayyorlash tizimi isloh qilinmoqda. Oʻzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish boʻyicha Harakatlar strategiyasida “uzluksiz taʻlim tizimini yanada takomillashtirish, sifatli taʻlim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini davom ettirish” ustuvor vazifalardan biri etib belgilangan. Shu sababli boʻlajak kasb taʻlimi oʻqituvchilarida texnik fikrlash koʻnikmasini shakllantirish va rivojlantirishning amaldagi metodlari va vositalarini takomillashtirish hamda amaliyotga joriy etish borasidagi ilmiy-amaliy tadqiqotlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda. Mazkur oʻquv qoʻllanma “Pedagogik dasturiy vositalar” fanidan maʻruza mashgʻulotlar oʻtkazish, mashgʻulot samaradorligini oshirish, “Pedagogik dasturiy vositalar” ixtisoslik boʻyicha bilimlarni egallash; pedagoglarni kasbiy faoliyati bilan tanishtirish, ularni oʻquv-tarbiya jarayonida dasturiy vositalar bilan tanishtirish bilan bir qatorda ularning bilim, koʻnikma va malakalarini oshirish yoʻllarini koʻrsatib berish masalalarini qamraydi. Oʻquv qoʻllanma “Pedagogik dasturiy vositalar” fani oʻqituvchilari uchun zarur manba sifatida moʻljallanganKun sayin hayotimizning har bir sohasiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) joriy etilib, kasbiy faoliyatimiz samaradorligini oshirmoqda. Bugungi kundalik hayotimizni nafaqat televizor, radio, balki mobil telefonlari, kompyuter, planshet kabi zamonaviy qurilmalarsiz oʻtkaza olmay qoldik, ulardan foydalanib, turmushimiz mazmunini boyitamiz, ish va taʻlim olishdagi vazifalarimizni yengillashtiramiz. Hozirgi davrda barcha boshqa sohalar qatorida taʻlim tizimida ham turli fanlarni oʻqitishda AKT imkoniyatlarini joriy etish dolzarb masala hisoblanadi. AKT nafaqat talabalarda bilim va malakalarini shakllantirishga, balki ularning shaxsiy xususiyatlarini rivojlantirish, bilishga oid qiziqishlarini oshirishga ham xizmat qiladi. Keyingi davrlarda koʻplab psixologik va ilgʻor pedagogik sohalarda chop etilayotgan maqolalarda, AKT talabalarlarning bilimi, ijodiy tafakkurini rivojlantirishi haqidagi fikrlar taʻkidlanayotganining guvohi boʻlmoqdamiz. AKT imkoniyatlaridan foydalanish taʻlim jarayonida beriladigan axborotlar doirasini boyitish va talabalar tomonidan qiziqish bilan oʻzlashtirilishiga yordam beradi. Taʻlim jarayoniga AKTning joriy etilishi bilan zamonaviy axborot muhitiga xos boʻlgan taʻlimga yangicha yondashuv shakllana boshladi. YUNESKO1 AKT taʻlimning ochiqligi va haqqoniyligini taʻminlashga, oʻqitish va oʻqitish sifatini oshirishga va oʻqituvchilarning kasbiy rivojlanishiga hissa qoʻshishi mumkin, deb hisoblaydi. Bundan tashqari, tegishli siyosat, 1 https://ru.unesco.org/themes/ikt-v-oblasti-obrazovaniya 14 texnologiyalar va imkoniyatlarga ega boʻlgan holda, AKT taʻlimni boshqarish, yetakchilik va maʻmuriyatni yaxshilashga yordam beradi. YUNESKO taʻlimda AKTdan foydalanish yoʻllariga har tomonlama yondashadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti taʻlim sohasidagi kirish, qoʻshilish, tenglik va sifat masalalarini hal qiladigan aloqa va axborotlashtirish, taʻlim va tabiiy fanlar sohalarining birgalikdagi faoliyatiga katta eʻtibor qaratmoqda. YUNESKO ning taʻlimda AKT dan foydalanish dasturlariga quyidagilar kiradi: - taʻlimda mobil oʻqitish texnologiyalaridan foydalanish boʻyicha salohiyatni oshirish; - oʻqituvchilarga AKTdan kasbiy faoliyatining barcha jabhalarida foydalanish uchun zarur boʻlgan koʻnikmalarni, “Oʻqituvchilar uchun AKT vakolat doirasi” kabi vositalardan foydalangan holda oʻrgatish; - ochiq litsenziyalar orqali qayta foydalanish uchun mavjud boʻlgan koʻp tilli taʻlim resurslari va dasturiy taʻminotini yaratish va foydalanishni ragʻbatlantirish (ochiq taʻlim resurslari - OER; bepul manbali dasturiy taʻminot - BOOOOIK); - taʻlimda AKTdan foydalanish boʻyicha statistik maʻlumotlarni yigʻish va koʻrsatkichlarni ishlab chiqish. Pedagogik taʻlim jarayonlarini zamonaviy axborot texnologiyalari asosida samarali tashkil etish masofaviy oʻquv kurslarini va elektron adabiyotlarni yaratuvchi jamoaga pedagoglar, kompyuter dasturchilar, tegishli mutaxassislarning birlashuvini, pedagoglar oʻrtasida vazifalarning taqsimlanishini, taʻlim jarayonini tashkil qilishni takomillashtirish va pedagogik faoliyatning samaradorligini monitoring etishni taqozo etadi. Pedagogik dasturiy vositalar (PDV) – kompyuter texnologiyalari yordamida oʻquv jarayonini qisman yoki toʻliq avtomatlashtirish uchun moʻljallangan didaktik vosita hisoblanadi. Ular taʻlim jarayonini samaradorligini oshirishning istiqbolli shakllaridan biri hisoblanib, zamonaviy texnologiyalarning oʻqitish vositasi sifatida ishlatiladi. Pedagogik dasturiy 15 vositalar tarkibiga: oʻquv fani boʻyicha aniq didaktik maqsadlarga erishishga yoʻnaltirilgan dasturiy mahsulot (dasturlar majmuasi), texnik va metodik taʻminot, qoʻshimcha va yordamchi vositalar kiradi. Pedagogik dasturiy vositalarni quyidagilarga ajratish mumkin: - oʻrgatuvchi dasturlar – talabalarning bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib chiqib yangi bilimlarni oʻzlashtirishga yoʻnaltiradi; - test dasturlari – egallangan bilim, malaka va koʻnikmalarni tekshirish yoki baholash maqsadlarida qoʻllaniladi; - mashq qildirgichlar - avval oʻzlashtirilgan oʻquv materialini takrorlash va mustahkamlashga xizmat qiladi; - oʻqituvchi ishtirokidagi virtual oʻquv muhitini shakllantiruvchi dasturlar. Dasturiy taʻminotning «amaliy dasturlar paketi (ADP)», «uskunaviy pedagogik vosita (UPV)», «oʻquv pedagogik dasturi (OʻPD)», «avtomatlashtirilgan oʻqitish tizimi (AOʻT)», «oʻqitishning yangi axborot texnologiyasi (OʻYaAT)» kabi atamalar bilan qayd etish, bir obʻektga turlicha nom berish tadqiqotchilarning oʻzaro fikr almashinuviga salbiy taʻsir koʻrsatadi. Biz bundan keyin taʻlim jarayonida qoʻllanadigan dastur vositalarini «pedagogik dasturiy vositalar (PDV)» atamasi bilan qayd etamiz. Zero, mashgʻulot jarayoni yaxlit bir tizim boʻlib, u ham maʻlumotlarni bayon qilish, ham namoyish qilish, ham mashq qildirish, ham nazorat qilish jarayonlarini oʻz ichiga oladi. Shu bois mashgʻulot jarayonida foydalanish mumkin boʻlgan dastur vositalarining barcha turlarini yaxlit bir tizim sifatida qarab umumiy nom bilan PDV deb aytish maqsadga muvofiq hisobalanadi. Pedagogik dasturiy taʻminotni rivojlantirishni baholash, birinchi navbatda, pedagogik dasturiy taʻminotning asosiy tushunchalarini, tasnifi va turlarini oʻrganish kerak. “Pedagogik dasturiy taʻminot” konsepsiyasi boshqacha talqin etiladi, ammo koʻpchilik olimlarning fikrlari oʻxshashdir. Misol uchun, Kuxtin D.V “Pedagogik dasturiy taʻminot taʻlim tizimini oʻrganish jarayonida foydalanish 16 uchun moʻljallangan alohida dastur va dasturiy paket hisoblanadi” deb taʻriflaydi.2 N.N.Gorlushkina “Pedagogik dasturiy taʻminot kompyuter va telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish asosida oʻquv jarayonini texnologik qoʻllab-quvvatlash” ekanligini taʻkidlaydi.3 PDVlar oʻz maʻlumot omboriga, shuningdek, modellashtiruvchi, boshqaruvchi, oʻrgatuvchi, nazorat qiluvchi sifatlarga ega boʻlib, taʻlimning koʻrgazmaliligini taʻminlaydi, taʻlim subʻektlari faoliyatini tezkor tahlil etish, nazorat qilishga moʻljallanadi. Hozirga qadar yaratilgan PDVlarning qator xususiyatlarini ajratib koʻrsatish mumkin. Dastlabki PDVlar algoritmik tillarni oʻrganishga moʻljallangan boʻlib, ular bilimlarni formallashtirishda ishlatilgan. Keyinchalik PDVlarni yaratishga matematik mantiq nuqtai nazaridan yondashilgan. Ularda dasturlashtirilgan taʻlim prinsiplariga rioya qilib, oʻquv materialini mantiqan bogʻliq qismlarga ajaratish, talabalar oʻzlashtirishini individuallashtirish, talabalar oʻzlashtirishini tezkor baholash kabi talablar hisobga olingan. Hozir taʻlimda kompyuterdan foydalanish texnologiyasi ancha taraqqiy qildi. Endi yaratilayotgan PDVlar kompyuterning multimedia imkoniyatlaridan toʻliq foydalangan holda taʻlim sifatini yaxshilash va samaradorligini oshirishga yoʻnalgan, zamonaviy taʻlim jarayoni mohiyatini oʻzida kompleks gavdalantiradigan dastur vositasi boʻlmogʻi lozimPedagogik dasturiy vositalar anʻanaviy oʻquv nashrlariga qoʻyilgan didaktik talablarga javob berishi kerak. Biz quyida pedagogik dasturiy vositalarning didaktik imkoniyatlari haqida fikr yuritamiz: 1. Taʻlimda ilmiylik, fan-texnika va texnologiyalar soʻnggi yutuqlarining hisobga olinishi pedagogik dasturiy vositalar mazmunining chuqurligi va ishonchliligini taʻminlaydi. Oʻquv materiallarini pedagogik dasturiy vositalar yordamida oʻzlashtirish jarayoni oʻqitishning zamonaviy usullari asosida amalga oshiriladi. Masalan tajriba, taqqoslash, kuzatish, abstraktlash, umumlashtirish, yaxlitlashtirish, oʻxshashlik, tahlil va sintez, modellashtirish metodi, shu bilan birga matematik modellashtirish va tizimli tahlil metodlari. 2. Oʻqitishning erishuvchanlik talablari pedagogik dasturiy vositalar orqali amalga oshiriladi va taʻlim oluvchilarning yoshi hamda individual xususiyatlariga xos oʻquv materialini oʻrganishning murakkablik va chuqurlik darajasini aniqlash zaruratini bildiradi. Oʻquv materialini haddan ziyod murakkablashtirish va ortiqcha yuklash mumkin emas, aks holda taʻlim oluvchi bu materialni egallashga ojizlik qiladi. 3. Oʻqitishning muammoliligini taʻminlanadi. Agar taʻlim oluvchi muammoli topshiriqlar va mashqlarni bajarishga harakat qilsa, uning fikrlash faolligi ortadi. Ushbu didaktik talabning pedagogik dasturiy vositalar yordamida bajarilish darajasi, anʻanaviy darsliklar va qoʻllanmalardan koʻra, sezilarli ravishda yuqori boʻladi.