mısal. Massası kg bolg’an dene ózgermeytuǵın kúsh tásirinde kinematik nızamǵa muwapıq tuwrı sızıqlı háreket etedi. Bul jerde. Tásir baslanǵanınan s den keyin kúshdıń jumısı anıqlansin. Berilgen

(2) ni (1 ) ge qoyıp tómendegini tabamız :

Berilgenlerdi (3) ge qoysaq,

Juwap :
2-mısal. Massası 1 kg bolg’an dene ózgermeytuǵın kúsh tásirinde
kinematik nızamǵa muwapıq tuwrı sızıqlı háreket etedi.
Bul jerde . Tásir baslanǵanınan 5 s den keyin kúshdıń jumısı anıqlansin.
Berilgen: Sheshiw:
; Dene háreketiniń kinematik nızamı berilgen
halda elementar jumıstı anıqlaw maqsetke muwapıq
(1)
Tolıq jumıstı tabıw ushın bul ańlatpanı 0 den tap
ge shekem integrallaw (barlıq elementar jumislardi
úzliksiz qosıp shıǵıw ) kerek:
(2)

Denege tásir etetuǵın kúshtı tabıw ushın Nyutondıń ekinshi

nızamınan paydalanamız :

Biziń jag’dayimizda ol tómendegishe boladı :
(3)
tı bolsa differenciaIlaw qaǵıydasına muwapıq tómendegin anıqlaymız:

(3) hám (4) lardi (2) ga qoyıp alamız :

Sonday eken,
(5)
Payda etilgen ańlatpanıń tuwrılıǵın tekseriw maqsetinde shamalardıń birliklerin qóyamız.

Endi berilgenlerdi (5) ga qoyıp, tómendegin alamız :

Juwap :
3-mısal. Massası 2 kg bolǵan materiallıq noqat ox og’i boylap jónelgen
kúsh tásirinde teńlemege qaray háreket etedi. Bul
jerde
Waqtıniń hám waqıtlarında kúsh eristire alatuǵın quwatliq N tabılsın.

Berilgen: Sheshiw: Bir zamatliq quwatliq

formula menen anıqanadi. Berilgen máselede
B=-2 m/s kúsh hám kóshiw bag’iti sáykes keledi, yaǵnıy

Ol jaǵdayda . Kúshdıń ma`nisin bolsa Nyutondıń ekinshi nızamı ga muwapıq aniqlaymiz. Birzamatliq tezlik hám tezleniwlerdi bolsa koordinatadan waqıt boyinsha alınǵan birinshi
hám ekinshi tártipli tuwındılar sıyaqlı anıqlaymız
(3)

(3) hám (4) larni (2) ga qoyıp, tómendegin tabamız :
(5)
(2) formula tiykarında N niń birligin tekserip kóremiz:

Endi berilgenlerdi (5) ga qoyıp alamız :




Juwap :
4-mısal. Nasos diametri bolǵan suvoqimini tezlik menen
shıǵara aladı. Suwdı shıǵarıw ushın kerek bolǵan ortasha quwat tabılsın.
43
Berilgen: Sheshiw:
Ortasha quwatliqtı (1)
formula járdeminde anıqlaymız.

Bul jerde suwdin’ ortasha tezligi. Suwdi
dáslepki tezligi nolge ten’:
Suw ten’ o’lshewli tezleniwshen’ háreket etedi, dep alıw múmkin
(2)
Ol jaǵdayda
Kúshnı bolsa Nyutondıń ekinshi nızamına muwapiq tabamız
(4)
ten’ o’lshewli tezleniwshen’ háreketde tezleniw.
(5)
bul jerde:. Jigi esapqa alınǵan, - suwdiń háreketleniw waqtı.
Suwdiń massası bolsa

sıyaqlı anıqlanadı. Bul formulanı payda etiwde aǵımdıń kólemi ,
aǵımdıń kese kesimi aǵıs uzınlıǵı ekenliginen paydalanildi. (5) hám (6 ) ni (4) ga qoyıp, tómendegin alamız :

(7) ni (3) ga qoyıp ortasha quwatliq ushın

ni alamız. Alınǵan ańlatpa járdeminde quwatning birligin tekserip,

onıń tuwrılıǵına isenim payda etgennen keyin, hám berilgenlerdi (8) ga qoyıp, tómendegin alamız :

Juwap : .

5-mısal. Dene tezlik menen háreket qılatuǵın edi. Keyininen dawamında

oǵan kúsh tásir etedi. Bul waqıt dawamındajismning kinetik energiyası
g’a arttı. Deneniń massası hám kúsh tásiriniń aqırında onıń tezligi
tabılsın.

Berilgen: Sheshiw:
Máseleni sheshiw ushın impulsning saqlanıw nızamınan
; paydalanamız. Impulsning ózgeriwi:


Dene kinetik energiyasınıń ózgeriwi:

Bunnan