Муҳаммаджон обидов журналист суриштируви: тажриба ва таҳлил

Муҳаммаджон ОБИДОВ
«Кварц» маъмурияти бу ҳол оммавий ахборот воситаларида 
ошкор бўлишини истамас, ҳар қандай мухбир, жумладан, мен 
учун ҳам эшиклар ёпиб қўйилганди. Охир-оқибат, «йўли»ни 
топдим. Қурилиш материаллари ишлаб чиқариш республика 
уюшмасида коллегия йиғилиши бўлишидан хабар топиб, айнан 
ўша куни «Кварц»га келдим. Билар эдимки, корхона раҳбари 
Убайдулла Отабоев Тошкентга йиғилишга кетган. У бўлганида 
мени корхонага киритмасликнинг ҳар қандай йўлини топган 
бўларди. Бош муҳандис эса кўнгилчан одам бўлиб, уни бир 
амаллаб кўндирдим. Тасвирчига репортажда нима ҳақида 
сўз боришини аввалдан уқдириб қўйгандим. У чаққонлик 
билан гувиллаб газ ёнаётган хумдон, бўм-бўш цех, тўхтаб 
турган конвейер линияси, ҳар ер-ҳар ерда тўпланиб, бизни 
кузатиб турган ишчилар юзидаги норозилик каби лавҳаларни 
тасмага туширди. Қўлимда микрофон, ишчи мутахассислар 
билан муаммо сабаби ва ечими ҳақида суҳбатлашдим. Зарур 
рақамлар, ҳужжатлар билан танишиб, ҳар эҳтимолга қарши 
кўчирмалар олдим. Хумдон олдида туриб, кадрда «Сиз кўриб 
турган хумдонга кунига 30 минг кубометрдан 67 кундан буён 
беҳуда газ ёқилмоқда, аммо маҳсулотдан дарак йўқ. Нега 
шундай бўлди?» деган савол ташладим. Табиийки, бундай 
савол томошабинни дарҳол ўзига жалб қилиб олар ва репортаж 
нима билан тугашини эътибор бериб кузатар эди. 
Шу куни, шу заҳотиёқ Тошкентга йўл олдим. Материал 
зудлик билан эфирга берилмаса, У.Отабоев вилоят, «юқори»-
даги танишларини ишга солиб, уни тўхтатиб қолишга ҳаракат 
қилиши мумкин. Йўл-йўлакай Фарғонадан «Ахборот» дирек-
циясига қўнғироқ қилиб, жиддий, муаммоли репортаж бор-
лигини, уни эфир вақтигача етказиб тайёрлаб беришимни ва 
бугунги кун дастуридан икки дақиқа вақт ажратиб қўйишларни 
сўрадим. Бундай ҳол биринчи марта рўй бермаётгани туфайли 
таҳририятдагилар менга ишонадилар ва айтганимдек, дастур 
таркибига Қувасойдаги «Кварц» корхонасидан репортаж 
ҳам киритиб қўйилди. Кеч соат бешларда Тошкентга етиб 
келибоқ монтаж столига ўтирдим. Йўл-йўлакай қоғозга ту-
ширган қораламалар асосида видеолавҳаларни асосан эркин 
шарҳладим. У жонли, оҳорли, эҳтиросли чиқди. Кўриш чоғида 
раҳбарият ҳар галгидек битта савол берди: рақамлар асослими? 
«Ҳа» жавобини олишгач, унинг рус тилидаги вариантини 
аранг эфир вақтигача тайёрлаб улгурдик. Бир соат фарқи билан 

---

32
ЖУРНАЛИСТ СУРИШТИРУВИ: тажриба ва таҳлил
дастлаб рус тилидаги, сўнгра ўзбекча «Ахборот»да репортажим 
берилди. 
Мен эрталабдан, ҳали «Кварц» цехларида юрган чоғимдаёқ 
қандайдир жиддий воқеа рўй беришини руҳан ҳис қилардим. 
Ўзим ҳам ўша воқеа таъсирида эдим. Ниҳоят, «Ахборот» 
тугар-тугамас, бош муҳаррир телефони жаранглади. Гўшакдан 
телерадиокомпания раисининг ташвишли овози эшитилди: 
– Муҳаммаджон ҳали кетгани йўқми? Эртага эрталаб 
Қувасойга ҳукумат комиссияси борадиган бўлди. Савол-жавоб-
га тайёр бўлиб турсин. Чақириб қолишлари мумкин. 
– Зудлик билан Фарғонага қайтинг, – деди гўшакни қўяр-
кан бош муҳаррир титроқли оҳангда. – Ишқилиб, охири бахайр 
бўлсин-да!
Туни билан йўл юриб, эрта тонгда Фарғонага етиб келдим.
Вилоят ҳокимининг ёрдамчисига агар керак бўлсам, шу ер-
да эканимни айтиб қўйдим. 
Ҳокимиятда мени тушунадиган, қўллаб-қувватлайдиган-
лар ҳам бор эди. Шу куни мени чақиришмади. Лекин воқеа 
тафсилотини ипидан-игнасигача сўраб-суриштирдим. Мамлакат 
Бош вазирининг биринчи ўринбосари бир қанча мулозимлар 
билан эрталаб Фарғонага учиб келишибди. Пешингача кор-
хона билан танишиб, вазиятни ўрганишган. Одамлар билан 
суҳбатлашишган. Аслида, ҳамма нарса ойдиндек эди. Лекин... 
Маълум бўлишича, «Ахборот» дастуридаги лавҳани 
мамлакат раҳбари кўрган ва корхонадаги аҳволни таҳлил 
қилиб, зудлик билан амалий чоралар кўришга топшириқ 
берган. Нозик томони шунда эдики, юзага келган ҳолат учун 
кимдир жазоланиши керак. Лекин кимни жазолайдилар? Хом 
ашёга ажратилган маблағ қурилишга сарфланиб, кейин ўрни 
тўлдирилмаганини Қувасойга келганларнинг ҳаммаси аввалдан 
билар эди-да. Хуллас, корхона раҳбарига маъмурий жазо 
тайинланди. Дарҳол, шу куниёқ телефон орқали ҳукуматлараро 
даражадаги келишув натижасида Қувасойга чет элдан кальций 
содаси ортилган вагонлар йўлга тушди. Етти кун деганда 
«Кварц» ойна ишлаб чиқара бошлади. 
Репортаждаги далиллар тўлиқ исботини топган, корхона 
яна ишга тушган бўлса-да, ўша кунлари «Халқ сўзи» газетасида 
«Ҳар нарсани ўз номи билан аташ керак!» сарлавҳали мақола 
босилди. Унда «таниқли бир журналист»нинг телерепортажида 
воқеликларга атрофлича ёндошилмагани ҳақида сўз боради. 

---

33
Муҳаммаджон ОБИДОВ
Кейин билдимки, айрим раҳбарлар ўзбошимча мухбирни 
«тартибга чақириб қўйиш»ни қатъий талаб қилганлар. 
Мақоланинг биринчи вариантида менинг исм-фамилиям очиқ 
айтилган экан. Лекин Президент Девонидаги юқори лавозим-
даги раҳбарлардан бири, аслида, воқеликдан хабардор бўлгани 
учунми ёки журналистни авайлабми, ҳар ҳолда исм-фамилия 
ўрнига «таниқли журналист» иборасини ишлатишни тавсия 
қилибди. Шундай бўлса-да, мақолани ўқиганлар гап айнан 
мен ҳақимда эканини осонгина пайқаб олгандилар. Мана, ўша 
мақола.
«ҲАР НАРСАНИ ЎЗ