Мудофаа ва миллий хавфсизлик / Фавқулодда вазиятлар. Оммавий тартибсизликлар]

III бўлим. Мухандислик асбоб-ускуналаридан фойдаланишда умумий ёнғин хавфсизлиги талаблари
10-боб. Электр ускуналари ва яшиндан ҳимоя
110. Электр ускуналари Вазирлар Маҳкамасининг тегишли қарори билан тасдиқланган «Энергетика корхоналари учун ёнғин хавфсизлиги қоидалари», «Электр ускуналарининг тузилиши қоидалари», «Истеъмолчилар электр қурилмаларини техник эксплуатация қилиш қоидалари», «Истеъмолчилар электр қурилмаларини эксплуатация қилишда техника хавфсизлиги қоидалари», «Ўзбекистон электр станциялари ва тармоқларини техник эксплуатация қилиш қоидалари» ва бошқа норматив ҳужжатлар талабларига мувофиқ ўрнатилиши ва фойдаланилиши керак.
111. Электр тармоғига уланган электр қурилмалари ва жиҳозларини қаровсиз қолдиришга йўл қўйилмайди (фойдаланиш ҳужжатларида уларни назоратсиз ишлашига рухсат этиладиган қурилмалар бундан мустасно).
Иш тугагандан сўнг бинодаги (тузилмадаги) барча электр қурилмалари ўчирилган бўлиши керак, навбатчи чироқлар, ёнғинга қарши автоматлаштирилган мосламалар учун қувват манбалари, огоҳлантириш ва эвакуация назорати тизимлари, тутунга қарши ҳимоя тизимлари, шунингдек, технологик жараённинг шартларига мувофиқ сутка давомида ишлаши керак бўлган электр қурилмалари бундан мустасно.
112. Одамлар оммавий бўладиган объектларда мато ва кийимларни дазмоллаш учун махсус хоналар жиҳозланиши ҳамда унда электр ва бошқа иситиш анжомларидан фойдаланиш бўйича қатъий режим ўрнатилиши лозим.
113. Электр қурилмаларидан фойдаланишда қуйидагилар тақиқланади:
а) электр жиҳозларини ишлаб чиқарувчининг фойдаланиш ҳужжатлари талабларига мувофиқ бўлмаган шароитларда ишлатиш ёки носозлиги бўлган электр жиҳозларидан фойдаланиш;
б) ҳимоя қобиғи шикастланган ёки ҳимоялаш хусусиятини йўқотган электр кабель ва симлардан фойдаланиш;
в) шикастланган (носоз) электр розеткаларидан, рубильниклардан, ҳимоя воситаларидан, электр симлари қутиларидан ва бошқа электр қурилмалардан фойдаланиш;
г) электр симлари ва кабелларини елимлаш ва бўяш, электр лампалар ва ёриткичларни қоғоз, мато ва бошқа ёнувчи материаллар билан ўраш, шунингдек, ёнувчан материаллар сақланадиган омборхона (ёрдамчи) биноларидаги чироқлардан ҳимоя қалпоқларини ечиб олган ҳолда фойдаланиш;
д) ёнмайдиган материалдан ишланган тагликларисиз (подставка) дазмол, электр плитка, электр чойнак ва бошқа электр иситиш анжомларидан фойдаланиш;
е) тармоққа уланган электр иситиш мосламаларини ва бошқа маиший электр жиҳозларини назоратсиз қолдириш (ишлаб чиқарувчи корхонанинг йўриқномасида куну тун ишлайдиган ва (ёки) ишлаши мумкин бўлган электр жиҳозлари бундан мустасно);
ж) ностандарт (қўлбола) электр иситиш мосламаларидан, шунингдек, уларда конструкциясида назарда тутилган ёнғин келиб чиқиш эҳтимолини истисно қилувчи терморегуляторлари мавжуд бўлмаганда ёки ишламай қолганда фойдаланиш;
з) электр узатиш тармоқлари ва электр жиҳозларини ортиқча юкланишдан ва қисқа туташувлардан ҳимоя қилиш учун автоматик сақлагичлар ва калибрланган эрувчан ҳимоя ўрнатмаси ўрнига қўлбола тайёрланган (сим ўрамалари, «қўлбола сақлагич» ва бошқаларни) воситаларни қўллаш;
и) омборхоналар ичидан, шунингдек, ёнғин ҳамда ёнғин-портлаш хавфи бўлган ҳудудлардан электр сим ва кабелларни транзит ҳолда ҳамда ҳаво қувурлари ва қувурлар тармоғи орқали олиб ўтиш;
к) ёнувчи материаллар сақлаш омборхоналари ва бостирмалари, ёнувчан томлар устидан очиқ электр узатиш линиялари ва ташқи электр симларини ётқизиш;
л) архивлар, музейлар, галереялар, кутубхоналар ва омборлар биноларида электр иситиш мосламаларидан фойдаланиш;
м) электр тармоғининг юкламасини рухсат этилган меъёридан ошириш;
н) қурилиш-монтаж, таъмирлаш ва авариявий-тиклаш ишлари амалга оширилаётган жойларни электр таъминоти билан таъминлаш ҳамда вақтинча иллюминация ёритиш учун ўтказилган электр ўтказгичлардан ташқари вақтинчалик электр ўтказгичлардан фойдаланиш ва уларни ўрнатиш;
о) радио ва телефон симларидан электр тармоқлари симлари сифатида фойдаланиш;
п) тақсимловчи электр шчитлари ва ишга тушириш бошқарув жиҳозларини очиқ ҳолатида ишлатиш;
р) турли хил материаллардан (мис ва алюминийдан) тайёрланган электр симлари (кабеллари) ўтказгичларни бир-бирига тўғридан-тўғри улаш;
с) бир-бирини заҳираловчи электр занжирларини, ишчи ва авария ёритиш занжирларини, бошқарув ва таъминловчи электр кабелларини бир лотокда ёки қурилиш конструкциясининг бир ёпиқ каналида, боғламида, металл енгда, қувурда ўтказиш тақиқланади.
114. Кўчма электр ёриткичлар эгилувчан электр симлардан фойдаланган ҳолда ишланиши, шиша қалпоқлар билан жиҳозланган ҳамда сақловчи ҳимоя сеткаси ва осиб қўйиш учун илгак билан таъминланган бўлиши керак.
115. Софитларни ўрнатиш вақтида фақат ёнмайдиган материаллар ишлатилиши, уларнинг корпуслари ушлаб турувчи тросслардан ҳимояланган (изоляция қилинган) бўлиши керак.
Прожектор ва софитларни ёнувчи конструкция ва материаллардан 0,5 m дан кам бўлмаган масофада ўрнатиш лозим.
116. Биноларда (иншоотларда) яшин қайтаргич, статик электрдан ҳимоялаш мосламаларини соз ҳолатда сақлаш керак.
117. Момақалдироқ пайтида қуйидагиларга рухсат этилмайди:
а) яшин қайтаргич воситаларини таъмирлаш;
б) газ қувурлари ва ҳаво чиқариш мосламалари орқали ишлаб чиқариш маҳсулотларини атмосферага чиқариш;
в) енгил алангаланувчи ва ёнувчи суюқликлар ва ёнувчи газли қувурлар ва қурилмаларни шамоллатишни амалга ошириш;
г) енгил алангаланувчи ва ёнувчи суюқликлар ҳамда ёнувчи газларнинг қуйиш-тўкиш ишларини амалга ошириш.
118. Темир йўлларда қуйиш-тўкиш ишлари давомида резервуарларни, қувурларни, эстакадаларни ва цистерналарни ерга уланмасдан фойдаланиш тақиқланади.