Muhammad Al- xorazmiy nomidagi tatu qarshi filiali " tt va kt" kafedrasi
Download 453.31 Kb. Pdf ko'rish
|
fizika. mustaqil ish 3
|
Muhammad Al- Xorazmiy nomidagi TATU Qarshi filiali “ TT va KT” kafedrasi Axborot xavfsizligi yo’nalishi 11-19- guruh Talabasi Meyliyeva Noilaning Fizika fanidan Mustaqil ishi
Topshirdi: Jalolova Pokiza
Mavzu: Tashqi fotoeffektning qonunlari va kvant nazaryasi. Kompton effekti.
REJA: 1.Fotoeffekt. Fotoeffekt qonunlari. 2.Kvant gepotezasi. 3.Kompton effekti.
Fotoeffekt hodisasi (foto electron emmissiya)-deb yorug’lik tushushi natijasida metal (katod) sirtidan elektronlarning uchib chiqishiga aytiladi. Bu hodisani Gers nazarya jihatdan o’rgangan Stoletov tajribasida isbotlagan. Fotoeffektning 1-qonuni: fotokatoddan urib chiqarilayotgan elektronlarning soni unga tushayotgan yorug’lik energiyasiga (intensivligiga to’g’ri proporsional) chastotasiga bog’liq emas.
Berk zanjirda hosil bo’luvchi to’yinish toki katod sirtiga tushayotgan yorug’likning energiyasiga (intinsivligiga to’g’ri proporsional) chastotasiga bog’liq emas. Fotoeffektning 2-qonuni: foto katoddan urib chiqarilayotgan elektronlarning tezligi tushayotgan yorug’likning chastotasiga bog’liq energiyasi va intinsivligiga bog’liq emas. 𝑨 𝒐 + 𝑬 𝑲 = 𝑬 𝑨 𝒐 + 𝒎𝒗 𝟐 𝟐 = 𝒉𝝏 𝐴 𝑜 -elektronning chiqish ishi H𝜕-katod sirtiga tushayotganyorug’lik energiyasi
𝑚𝜗
2 -Katoddan uchib chiqqan elektronning boshlang’ich energiyasi Chiqish ishi deb elektronni urib chiqarish uchun zarur bo’lgan eng kichik energiyaga aytiladi. Fotoeffekt hodisasi yuz berishi uchun katodga tushayotgan yorug’lik energiyasi chiqish ishidan katta bo’lishi kerak. Aks holda fotoeffekt yuz bermaydi. 𝒉𝝏 ≥ 𝑨
𝒐
bo’lishi shart. Anod va Ktod orasidagi kushlanishning yorug’lik chastotasiga bog’liqlik grafigi quyidagicha: 𝑨 𝒐 = 𝒆𝑼 = 𝒉𝝏 𝒐
Katod sirtiga tushayotgan yorug’lik intinsivligining anod va katod orasidagi kuchlaninhga bog’liqligi quyidagicha: 𝝏 𝟏 = 𝝏 𝟐 𝑰 𝟏 > 𝑰
𝟐
Fotoeffekt uchun Enshteyn tenglamasi yorug’lik kvantlari hamda hamda foto elektronlar uchun energiyaning saqlanish qonunining qo’llanilishidir.
Foto effektning qizil chegarasi- fotoefektni yuzaga keltirish uchun kerakli eng katta to’lqin uzunlik yoki eng kichik chastota tushuniladi. Qizil chegara 𝑙 𝑜 𝑦𝑜𝑘𝑖 𝜕 𝑜 kabi belgilanadi. 𝑨 𝒐 = 𝒉𝝏 𝒐 = 𝒉𝒄 𝒍 𝒐
*Fotoeffektning qizil chegarasi katodning materialiga bog’liq. Foto tok (fotoeffektni) -to’xtatuvchi potensialga tormozlovchi (berkituvchi) potensial deyiladi. Tormozlovchi potensial hosil qilgan energiya har bir elektronda kinetic energiyaga aylanadi. 𝒉𝝏 = 𝑨 𝒐
𝒕𝒐𝒎𝒐𝒛𝒍𝒐𝒗𝒄𝒉𝒊
𝑬 𝒌 = 𝒆𝑼
𝒕𝒐𝒓𝒎𝒐𝒛𝒍𝒐𝒗𝒄𝒉𝒊
Quvvat P bo’lganda yorug’lik manbasi t vaqtda ko’plab fotonlar nurlatadi. O’sha fotonlar sonini toppish uchun manga bajargan ishni fotonlarning jami energiyasiga tenglashtirish kerak. 𝑷𝒕 = 𝒉𝝏 𝑵 = 𝑷𝒕 𝒉𝝏 Maksplankning Kvant gepotezasi: Yorug’lik elektromagnit to’lqin emas balki juda kichik zarralar (korpuskula, foton, kvant)dan iborat. Umuhitda portsiya-portsiya bo’lib tarqaladi. *Plankning kvant gepotezasi yorug’likning to’lqin nazaryasini inkor etadi. Bu boshqa olimlarda shubha uyg’otdi chunki shu paytga qadar yorug’lik elektromagnit to’lqin deb ko’p masalalar hal qilingan edi.
1923-yilda Kompton roentgen nurlarining turli moddalarda sochilishini o’rganib, sochilyotgan nurlarning to’lqin uzunligi tushayotgan nurlar to’lqin uzunligidan katta ekanligini aniqlanadi. ∆𝒍 = 𝒍 ′
𝒐 𝒔𝒊𝒏
𝟐 𝜽 𝟐 , l-tushayotgan roentgen nurining to’lqin uzunligi; l’-sochilgan nurlar to’lqin uzunligi; ;𝜃-sochilgan nur bilan tushuvchi nur orasidagi burchakdir; Ultiraqisqa to’qinli elektro magnit nurlanishning moddalardagi erkin elekronlarda, to’lqin uzunligi ortishi bilan bog’liq elastik sochilishi – Kompton effekti deb ataladi.
Korpuskulyar xususiyatga ega bo’lgan fotonlar moddalarning erkin elektronlari bilan elastic to’qnashishida, foton elektronga, energiya va impuls saqlanish qonuniga asosan, o’zining energiya va impulsining bir qismini uzatadi.
Download 453.31 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|