Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkеnt axb

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI
3-topshiriq

Bajardi: Abdimannonov Asrorbek

Tekshirdi: Xoldorov Shohruhmirzo


Toshkent- 2023
3-topshiriq.

1. 
   74HC595 shift registry orqali jarayonlarni boshqarish.
   
2. 
   Piezoelement orqali jarayon tashkil etish.
   

Nazariy ma’lumot.
74HC595, 8-bitlik yuklatma (shift) ko'chirgich (register) - bir turi mikroelektronika komponenti bo'lib, konsalting qilish uchun "Serial-In, Parallel-Out" yoki "SIPO" (Serial-In, Parallel-Out) va "Serial-in, Serial-Out" yoki "SISO" (Serial-in, Serial-Out) ko'chirgich (shift) ko'chirgichlari sifatida foydalaniladi.
74HC595 ko'chirgich registeri, parallel kirish uchun 8 ta xonali, seriya (serial) kirish uchun 1 ta xonali kirishga ega. Serial kirish odatda SPI (Serial Peripheral Interface) protokoli yordamida amalga oshiriladi. Komponentida muxabbat (latch) funksiyasi mavjud bo'lib, uni etarli ishga tushirish uchun kiritilgan ma'lumotlar bir xil vaqtning o'zida taqdim etiladi.
74HC595, yorqin chipta (LED) matritsalari, uzaktan boshqarish tizimlari, yuk ko'chirgichlari va boshqa ko'plab tasvirlash va boshqarish loyihalari uchun keng tarqalgan bo'lib, ayni vaqtda bir nechta 74HC595 ko'chirgichlarini bir-biri bilan bog'lay olganligi yordamida, ko'p belgilangan va muxabbat yorqinli ko'chirgichli ishlovchi chipta matritsalari va boshqa ko'chirgichli loyihalarga taqdim etilishi mumkin.



1-rasm. 74HC595 shift registr zamonaviy ko’rinishi.



2-rasm. 74HC595 shift registr ning kirish va chiquvchi pinlari haqida ma’lumot
2-topshiriq Piezoelement haqida ma’lumot.
Piezoelement, piezoelektrik effekt asosida ishlaydigan elektronik qurilma bo'lib, qiymatli kristallardan tayyorlanadi. Piezoelektrik effekt - elektrik daryolarni mekong, yoki aksincha - mekonga elektrik energiyasini aylantirish (konvertatsiya qilish) imkonini beruvchi fizikaviy effekt hisoblanadi.
Piezoelektrik kristallardan tayyorlanadigan piezoelementlar, ularning hajmi va shakllari (qavs) bilan bog'liq xususiyatlariga ega. Piezoelementga kelib tushgan mekonga kuchiga, elementning qavsiga ko'ra, o'zaro alohida tarzda me'yorlanuvchilar (elektronlar, yoki yuklar) jibs qilinishi bilan elektrik potensial farqi yuzaga keladi. Bunday elektrik potensial farqi va kuchlanishlar, piezoelementlar elektrik daryolarini boshqa elektronik qurilmalarga o'zaro almashish uchun ishlatilishi mumkin.
Piezoelementlar xilma-xillikda ishlatiladi, masalan, akustik sensorlar, ultrazvukli tibbiy qurilmalar, elektronik chibishi va boshqa ko'plab sohalarda ishlatiladi.



3-rasm. Piezoelement

1-shart boyicha amaliy qism.

Kerakli uskunalar: Arduino, 2 ta 74HC595 shift registr , 17 ta qarshilik, 1ta 1 razryadli 7 segmentlik indicator, 16 ta led.
Ishdan maqsad: 8 ta ledning birinchisi yonganda 1 razryadli 7 segmentlik indicator da 1 raqami hozil boladi. Ledlarga mos raqam qaytarish.
Ishni quydagi link havola orqali korishingiz mumkun:
https://www.tinkercad.com/things/lTuZhtADYqT-3-/editel?sharecode=zqESCEQ0v-KERfe0w9dgSku-zjAIQAaVl8Rgth4HsnI

4-rasm. 1-ishning sxemasi tinkercad sayitida korinishi.
Arduino qurilmasi yordamida jarayonni boshqarish uchun quyidagi kod kerak boladi :
int A=2;
int B=3;
int C=4;

int pin1=5;

int pin2=6;
int pin3=7;
int raq[]={96,218,242,102,182,190,224,254,};
int matrix[]={1,2,3,4,5,6,7,8,9};
void setup(){
pinMode(A, OUTPUT);
pinMode(B, OUTPUT);
pinMode(C, OUTPUT);
pinMode(pin1, OUTPUT);
pinMode(pin2, OUTPUT);
pinMode(pin3, OUTPUT);
}
void loop(){
for(int i=0; i<8; i++)
{
digitalWrite(C, LOW);
shiftOut(A, B, LSBFIRST, raq[i]);
digitalWrite(C, HIGH);
digitalWrite(pin3, LOW);
shiftOut(pin1, pin2, LSBFIRST, matrix[i]);
digitalWrite(pin3, HIGH);
delay(1000);
}
}
2-shart boyicha amaliy qism.
Kerakli jihozlar: Arduino, 4 ta pizo element, 4 ta qarshiliq, 2 ta RGB led, 1 ta potonsometr.
Ishni quydagi link havola orqali korishingiz mumkun:
https://www.tinkercad.com/things/fotKz2t2JuY-epic-juttuli-wluff/editel?sharecode=mEyhg4WPpif1OsgdNu16ZigZBTpUAnq2oez8uVVtAlk



4-rasm. Ikkinchi topshiriq sxemasi.
Arduino uchun yozilgan kod:
int Pin1 = 2;
int Pin2 = 3;
int Pin3 = 4;
int Pin4 = 5;

void setup() {

pinMode(A0, INPUT);
Serial.begin(9600);
pinMode(Pin1, OUTPUT);
pinMode(Pin2, OUTPUT);
pinMode(Pin3, OUTPUT);
pinMode(Pin4, OUTPUT);
}

void loop() {

if (analogRead(A0) > 0 && analogRead(A0) < 341)
{
Serial.println(analogRead(A0));
tone(Pin1, 262, 200);
delay(200);
tone(Pin2, 330, 200);
delay(200);
tone(Pin3, 392, 200);
delay(200);
tone(Pin4, 523, 200);
delay(200);
tone(Pin1, 523, 200);
delay(200);
tone(Pin2, 380, 200);
delay(200);
tone(Pin3, 300, 200);
delay(200);
tone(Pin4, 250, 200);
delay(200);
}else if (analogRead(A0) > 350 && analogRead(A0) < 670)
{
Serial.println(analogRead(A0));
tone(Pin1, 242, 200);
delay(200);
tone(Pin2, 300, 200);
delay(200);
tone(Pin3, 400, 200);
delay(200);
tone(Pin4, 450, 200);
delay(200);
tone(Pin1, 440, 200);
delay(200);
tone(Pin2, 380, 200);
delay(200);
tone(Pin3, 280, 200);
delay(200);
tone(Pin4, 242, 200);
delay(200);
}else if (analogRead(A0) > 680 && analogRead(A0) < 1010)
{
Serial.println(analogRead(A0));
tone(Pin1, 450, 200);
delay(180);
tone(Pin2, 400, 200);
delay(180);
tone(Pin3, 350, 200);
delay(180);
tone(Pin4, 300, 200);
delay(180);
tone(Pin1, 250, 200);
delay(200);
tone(Pin2, 240, 200);
delay(200);
tone(Pin3, 230, 200);
delay(200);
tone(Pin4, 220, 200);
delay(200);
tone(Pin1, 200, 200);
delay(200);
tone(Pin2, 230, 200);
delay(200);
tone(Pin3, 240, 200);
delay(200);
tone(Pin4, 260, 200);
delay(200);
}
}
Xulosa

1-topshiriqda shift registirdan foydalanib unga 1 razryadli 7 segmentlik indikatorda 1 dan boshlab 8 gacha sonlarni hosil qilish amalga oshirib kordim ikkinchi shift registrda 5 ta led ulab hosil bolayotgan sonni ikkilikda mos ledlarni yoqdim. 1 razryadli 7 segmentlik bittasini boshqarishda bitta shift regestr bilan boshqarish mumkun shunda Arduino pinlarini kamroq foydalanib pinlardan yutishimiz mumkun.

2-topshiriqda pizo elementidan foydalanishni organdim unda 4 ta pizo elementda tovush chiqaradi ularni potonsometr yodamida musiqa almashinadigan qildim ya’ni potonsametrdni aylantirganimizda kodning chastotasi ozgartirilgan qismini oqib beradi.