Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axbarot Texnalogiyalar Universiteti

SIMULINK visual modellashtirish tizimi
Asboblar to’plami ichida Simulink visual modellashtirish tizimi
alohida o’rin egallaydi. Ma’lum ma’noda Simulink ni Math Works
firmasining mustaqil mahsuloti sifatida qarash mumkin. Biroq u
«Matlab» yadrosi bo’lgandagina ishlaydi va uning tarkibiga kirgan
ko’pgina funksiyalarni ishlatadi.
Shuni e’tiborga olish kerakki, «Matlab», Simulink paketlari va
ularning kengaytirilgan paketlari(Toolboxes, Blocksets) muntazan
rivojlanib, takomillashib bormoqda.
Simulink – tadqiqot uchun noyob asbobdir, u foydalanuvchidan
dasturlash ko’nikmalarini bilishni talab qilmaydi, qudratli
tashkilotlarni birlashtirish imkonini beradi, ob’yektni matematik
tuzilishi va modelni qo’llayotga blok sxema tuzilishi o’rtasidagi
o’xshashlikni aniqlaydi.
Simulink – dinamik tizimlarni modellashtirish, yasash va tahlil
qilishning interaktiv asbobidir. U grafik diagramma bloklarini
qurish, dinamik tizimlar yasash, tizimni ishga layoqatliligini tadqiq
qilish va loyihani mukammalashtirish imkonini beradi.
Simulink – «Matlab» bilan to’liq integrallashgan bo’lib, tahlil va
loyihalashning keng spektrdagi asboblariga tezda kirish imkonini
beradi.
Bir onda mustaqil o’zgaruvchi, differehsial tenglama, majburiy
funksiya, boshlang’ich shartlar, differensial tenglama yechimi kabi
matematik tushunchalar zanjiri bilan, modellashtirish vaqti,
kiruvchi signal, ob’yektning tuzilish sxemasi, integratorlardagi
boshlang’ich shartlar, chiquvchi signal kabi analog modellashtirish
tushunchalari
zanjiri
munosabatlarining
sabablari
yaqqol
namoyon bo’ladi. «Matlab», Simulink sohalarida modellashtirishda
talabalar, tinglovchilar va tadqiqotchilarda o’lchash vositalari,
tartibga solish va tizimni boshqarish quyidagilarga bog’lanadi:
-
tanlash
ko’nikmalari,
sozlash,
avtomatlashtirishning
zamonaviy vositalarini ishlatish;
- o’qish jarayonida zamonaviy texnologiyalarni ishlatish
texnologiyalari;
- o’rganilyotgan ob’yektning static va dinamik tenglamalarini
aniqlash;
- o’rganilyotgan ob’yekt tahlil qilish qobiliyati;
- o’rganilyotgan ob’yektni sintez qilish qobilyati.
«Matlab» paketi virtual elementlar, modullar, funksiyalarning
katta to’plamiga ega. Ular real oddiy fizik elementlarning asosiy

---

xususiyatini o’zida qamrab, shartli belgilar ko’rinishida namoyon
bo’ladi.
Shunday qilib, monitor ektanida mos elementlardan kerakli
virtual
laboratoriya
stendini
yig’ib,
yani
o’rganilyotgan
ob’yektning aniq tuzilishi sxemasini yig’ib, uni to’liq tahlil qilish
mumkin, o’rnatilgan va o’tuvchi rejimlarda o’rganish, istalgan
xususiyatlari bilan sintez qilish mumkin. Sxema to’g’ri yig’ilib,
tajriba ustalik bilan olib borilsa tadqiqot natijasi real sxemadagi
tadqiqot natijasiga mos keladi, aniqlik bo’yicha esa undan o’tadi. .
«Simulink» dasturiy paketlarning asl mohiyati ana shundadir va
albatta bular paketning afzalligi va qadr-qimmatidir.
«Matlab», «Simulink» paketlari o’qishnng barcha shakllarida
turli fanlarni o’rganish jarayonida faqat talabalar uchun foydali
emas, balki yangi qurilmalarni loyihalayotgan va sinovdan
o’tkazayotgan muhandislar, ilmiy xodimlar uchun ham juda
foydalidir. Sababi barcha tajribalarni virtual stendlarda o’tkazish
mumkin. Bu talaba va tadqiqotchilarni o’rganilyotgan qurilmaning
fizik modelini qurishdan ozod qiladi va shu bilan birga moddiy
harajatlarni va vaqtni tejaydi.
«Matlab», «Simulink paketlari talabalar, tadqiqotchilar
tomonidan o’rganiladigan sxema, apparatlar va tizimlarni
chuqurroq tadqiq qilish imkonini beradi. Chunki u funksiya va
bo’g’inlarning asosiy keng tipik elementar guruhlariga egadir.
Yana laboratoriya stendlariga bo’lgan intilishda shuni hisobga
olish kerakki, bitta stendni o’zi bir nechta laboratoriya ishlarini
bajarish imkonini beradi. Bunday stendlarda element va
qurilmalar stend ichiga berkitilgan bo’lib, birinchi planga esa tahlil
qilinayotgan ob’yektning sxemasi tuzilish, uning differensial
tenglamasi,
o’tish
funksiyasi,
funksiya
mnemosxemalari
chiqariladi.
Virtual
laboratoriya
ishlarini
bajarilishi
talabalar
va
tadqiqotchilar uchun zamonaviy ko’p maqsadli laboratoriua
stendlarida bajarilgandan ko’ra tushunarli va aniqdir. Talaba-
tadqiqotchi . «Matlab», «Simulink» paketlarining tadqiqotchilik
imkoniyatlari boshqa zamonaviy ko’p maqsadli stendlarga
nisbatan o’lchab bo’lmas darajada ko’pdir. Nihoyat, «Matlab»,
«Simulink» paketlari masofaviy o’qitishda juda foydalidir.