Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnalogiyalar Unversiteti

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnalogiyalar
Unversiteti Farg’ona filiali
AKT soxasida Kasb ta’limi yo’nalishi
3-bosqich 620-19 guruh talabasi Parpiyev Islombekning
O'quv reja, baxo va baxolash fanidan tayyorlagan




5 amaliy mashgulot
TATUFF 2022

Mavzu: Ta’lim tizimida baxoni rolini ko’rsata bilish

Yangi texnologiyalarning joriy etilishi, ishlab chiqarish va xizmatlarning kompyuterlashtirilishi, mas’uliyatning o‘sishi va shiddatli raqobat darajasida firmalarning omon qolish ehtiyoji o‘z-o‘zidan ushbu fazilatlarga ega bo‘lmagan ishchilarni o‘z darajasida qoldiradi.

Mijoz faoliyat ko‘rsatadigan mezonlarning to‘plami ham tuzilishga, ham ustuvor yo‘nalishlarga ko‘ra farq qiladi, talabalar uchun muhim bo‘lgan mezonlardan sezilarli darajada farq qiladi, ammo aynan shu majmuaga asoslanib mijoz buyurtma asosida ta’lim muassasasining ta’lim faoliyatini moslashtirishi mumkin, shunda kasbiy tayyorgarlikdan o‘tgan bitiruvchi ma’lum bir kasbiy faoliyat talablariga javob berishi.
Haqiqiy kasbiy faoliyat samaradorligi mezonlari yakuniy testlar va kasbiy sinovlar paytida, shuningdek korxonada belgilangan sinov muddati davomida belgilanadi.
Bitiruvchining amalga oshirishi mumkin bo‘lgan kasbiy qobiliyatlari, bilimlari, ko‘nikmalari va qobiliyatlari uning individual qobiliyatlari sifatida baholanadi, ular prO‘zlashtirishessional ta’lim standarti talablariga, ayrim hollarda esa maxsus standartga (Gosgortexnadzor qoidalari talablari, Yo‘l harakati qoidalari va boshqalar) javob berishi kerak.
Xaridor va ta’lim muassasasi baholash jarayonida ishtirok etadi. Boshqa hollarda, baholash mustaqil tashkilot tomonidan amalga oshiriladi (masalan, yo‘l harakati politsiyasi).
Misol tariqasida, biz elektr bo‘yicha mutaxassis tomonidan sinov ishining samaradorligini baholash mezonlarini keltira olamiz:
 ish sifatiga qo‘yiladigan texnik talablarga muvO‘zlashtirishiqligi;
Tok asbobdan foydalanish ko‘nikma va malakalari;
 o‘lchovlarni bajarish qobiliyati va qobiliyati;
Eksperiment jihozlardan foydalanish ko‘nikmalari va malakalari;
Analize tahlil qilish, tashxis qo‘yish va muammolarni bartaraf etish qobiliyati;
elektr montaj ishlarini bajarish mahorati va ko‘nikmalari;
elektr zanjirlarini, armaturalarni ulash qobiliyatlari va qobiliyatlari;
Testing sinov, boshqarish ko‘nikmalari va qobiliyatlari;
Texnikni ushbu prO‘zlashtirishessional sohaga xos bo‘lgan texnik chizmalar, elektr uzatish sxemalari va boshqa grafik ma’lumotlarni tushunish;
Energetik hisob-kitoblarni bajarish bo‘yicha ko‘nikmalar;
PrO‘zlashtirishessional kasbiy mustaqillik darajasi;
Oz kasbiy mehnat madaniyati;
PrO‘zlashtirishessional kasbiy fikrlash madaniyati;
 ish vaqtidan oqilona foydalanish.
Kasb-hunar ta’limi samaradorligining eng muhim mezonlariga o‘quvchi shaxsini tarbiyalash va rivojlantirish, kasbiy muhim axloqiy fazilatlar va faoliyat motivlarini shakllantirish bilan bog‘liq ko‘rsatkichlar ham kiritilishi kerak.
Kasb-hunar ta’limi samaradorligining yuqoridagi mezonlari asosan bitiruvchining kasbiy va ijtimoiy vakolatlarini belgilaydi.
Malaka darajasidan kattaroq konseptsiya bo‘lib, mehnat bozori tomonidan ishlab chiqarilgan vakolat ma’lum bir ishni bajarish uchun zarur bo‘lganidan yuqori darajadagi talablarni aks ettiradi.
Ta’lim natijalari samaradorligi mezonlari
Talabalar bilimini sifatli baholash quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin:
 ushbu bilimlarning unga aloqador bo‘lgan boshqalar bilan ongli ravishda muhim aloqalari sonini tavsiflovchi bilim chuqurligi;
 talabalarning ularni o‘xshash va o‘zgaruvchan vaziyatlarda qo‘llash istagi va qobiliyatini ta’minlaydigan bilimlarning samaradorligi;
 talabalar ongidagi bilimlar majmuasi sifatida aniqlangan, uning tuzilishi ilmiy bilimlarning tuzilishiga mos keladigan izchillik;
Tizimlar orasidagi bog‘lanishni, bilim olish usullarini, uni isbotlash qobiliyatini tushunishda ifodalangan bilimlardan xabardorlik.
Ta’lim natijasi samaradorligini baholashning misoli sifatida, assimilyatsiya darajasiga qarab bilimlar chuqurligi indikatorining o‘zgarishini ko‘rsataylik.
1-daraja (tanib olish) - talaba berilgan ob’ekt yoki harakatni faqat o‘z kasbdoshlaridan ajratib turadi, ob’ekt yoki o‘rganish jarayoni bilan, ularning tashqi, sirt xususiyatlari bilan rasmiy tanishishini namoyish etadi.
2-daraja (reproduksiya) - talaba ma’lum bir ob’ekt yoki hodisani bir qator belgilar asosida tanlabgina qolmay, konseptsiya ta’rifini berishi, o‘quv materialini qayta hikoya qilishi mumkin.
3-daraja (ishlab chiqarish faoliyati) - talaba nafaqat o‘rganilayotgan hodisalar va ob’ektni tasvirlash qobiliyati o‘rtasidagi funktsional bog‘liqliklarni tushunishni namoyish etadi, balki muammolarni hal qiladi, sababiy aloqalarni ochib beradi, o‘rganilayotgan materialni hayot bilan, hayot bilan qanday bog‘lashni biladi.
4-daraja (transformatsiya) - talaba ijodiy muammolarni hal qilish jarayonida tegishli bilimlarni maqsadli tanlab qo‘llash orqali yangi usullar va ularni hal qilish usullarini ishlab chiqishi mumkin.
Barcha taqdim etilgan darajalarda har bir sifat ko‘rsatkichi bo‘yicha bilimlarni o‘zlashtirish samaradorligi shunga o‘xshash tarzda baholanadi.
Bundan tashqari, har bir darajadagi o‘rganilgan vazifalarni quyidagi ko‘rsatkichlar yordamida aniqlash mumkin:
O‘zlashtirishdan olingan bilimlar miqdori;
O‘zlashtirilgan o‘quv materialini o‘zlashtirish tezligi;
Saqlanish kuchi;
Assimilyatsiya aniqligi va boshqalar.
Ishlab chiqarish ta’limi ajralmas mezon bo‘yicha ushbu turdagi o‘qitish natijalari samaradorligini baholashni ta’minlaydigan aniq ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanadi.
Integral mezon ikkita alohida mezon asosida tuziladi:
O‘zlashtirish faoliyatning indikativ asoslarini shakllantirish mezonlari;
O‘zlashtirish ko‘nikma va malakalarni shakllantirish mezonlari.
Faoliyatning orientatsion asosini shakllantirish mezoni talabalar tomonidan tuzilgan o‘quv va o‘quv xaritasi bo‘lishi mumkin, bu bir tomondan assimilyatsiya jarayonida faoliyatning indikativ asosini tashkil etish vositasi sifatida ishlatiladi, boshqa tomondan faoliyatning standarti, me’yoriy mazmuni, uni amalga oshirish uchun namuna hisoblanadi. Yuqorida aytib o‘tilganlarga asoslanib, birinchi mezonning asosiy ko‘rsatkichlari:
to‘ldirilgan kartalarda taqdim etilgan ma’lumotlarning to‘liqligi;
kartalarni to‘ldirish mustaqilligi;
kartalarni to‘ldirishning to‘g‘riligi.
Axborotning to‘liqligi xaritaga kerakli natijaga erishish uchun muhim bo‘lgan barcha zarur shart-sharoitlar va xususiyatlarni kiritish orqali ta’minlanadi.
Kartalarni to‘ldirishning mustaqilligi topshiriqni bajarish jarayonida magistrning yordami o‘lchovi bilan belgilanadi.
Kartalarni to‘ldirishning to‘g‘riligi kartada qayd etilgan harakatlarning og‘zaki tavsifi bilan belgilanadi.
Adekvat tushunchalar tizimidagi faoliyatning shubhasiz ta’rifi, uning mazmuni, predmet shartlari to‘g‘risida to‘liq hisobot berish qobiliyati magistrga talabalar faoliyat uchun orientatsiya asosini yaratdi degan xulosaga kelish imkoniyatini beradi.
Ikkinchi mezon kasbiy mahorat va ko‘nikmalarning shakllanishini baholash uchun ishlatiladi va indikatorlarning o‘zgarmas to‘plamini ajratish mumkin, ularni baholash yuqoridagi omillardan mustaqil ravishda amalga oshiriladi. Ushbu ko‘rsatkichlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
a) sifat:
bajarilgan harakatlarning to‘g‘riligi;
mehnat va ish joyini oqilona tashkil etish;
ishdagi mustaqillik;
xavfsizlik qoidalariga rioya qilish;
topshiriqlarni bajarishda nazariy bilimlarning qo‘llanilishi;
mehnat innovatorlarining ilg‘or usullarini qo‘llash;
mahsulotlarning murakkabligi;
texnologik jarayonni oqilona qurish va boshqalar;
b) miqdoriy:
ishning aniqligi (standartdan chetga chiqish);
topshiriq uchun ajratilgan vaqt;
ishdagi nuqsonlar foizi (topshiriq bajarilishidagi xatolar soni);
Production ishlab chiqarish standartlariga muviq
o‘zlashtirishiqligi;
Material moddiy iste’mol stavkalariga muviq o‘zlashtirishiqligi;
O‘zlashtirish uskunalar va asboblarni oqilona tanlash va boshqalar.
Umuman olganda, yuqoridagi ko‘rsatkichlarning barcha to‘plamini hisobga olgan holda, natijada test nazorati metodologiyasi yoki komponentlarni tahlil qilish usuli yordamida o‘quv natijalarini baholang.
Ushbu nazorat usullarining xususiyati shundaki, ular har qanday o‘quv mashg‘ulotlariga nazariy va ishlab chiqarishga tatbiq etiladi. Farqi shundaki, birinchi holda, o‘quv materialini o‘zlashtirish mezonlari ajralmas baholash mezonlari bo‘lib xizmat qiladi, ikkinchidan, kasbiy mahorat va ko‘nikmalarni shakllantirish mezonlari, ular o‘z navbatida o‘ziga xos mezonlari bilan ta’minlanadi.
O‘z-o‘zini samarali baholash omillari:
o‘zini tushunish (o‘zi haqida aniq ma’lumotlarga ega bo‘lish);
shaxs sifatida o‘z qadr-qimmatini anglash (o‘zi to‘g‘risidagi ijobiy ma’lumotlarni to‘plash);
o‘zini-o‘zi nazorat qilish (o‘zi to‘g‘risidagi shaxsiy fikrning atrofdagilar tomonidan unga berilayotgan bahoga mos kelishi.
O‘z-o‘zini baholash darajasi shaxsning o‘z-o‘zidan qoniqishi yoki qoniqmasligini belgilab beradi. Bunda o‘z-o‘zini baholash ko‘rsatkichlari shaxs imkoniyatlariga mos kelishi lozim. Universitet ta'limi izchil kasbiy mahoratni yangi va tajribali o'qituvchilar akkreditatsiyasidan o'quv va o'quv dasturlarini baholash qismi birinchisi hujjatlari sifatini saqlaydi, ikkinchisi yaxshi ta'lim uchun rag'batlantirish, takliflar va mukofot bilan qo'llab-quvvatlash.