Muhammad Al-Xorazmiy Nomidagi Toshkent Axborot Texnoligiyalari Universiteti Mustaqil ish Mavzu: Tarmoq protokollari xususiyatlari. Bajardi: Nurmamatov Asliddin Tekshirdi

UDP psevdosarlovha
- nazorat yig‘indilarini hisoblashdan oldin UDP-paketiga qo‘shiladi. (psevdosarlovha va ma’lumotlar, nazorat yig‘indisi sarlovhaga asoslangan xolatda hisoblanadi) Yetkazib berishni to‘g‘riligini tekshirish uchun kerak. Qabul qiluvchiga uzatilmaydi (4.3-rasm); - UDP-paketi noldan 16 bitgacha to‘ldiriladi; - qabul qiluvchi nazorat yig‘indisini hisoblashda ma’lumotning psevdosarlovhasi asosida qabul qilingan IP – sarlovha, UDP sarlovha va ma’lumotlar maydonidan foydalanadi.
Transport pog‘onasi qurilmada bir nechta ilovalar ochilgan bo‘lsa, ularning to‘g‘ri qabul qilinishiga kafolat beradi. TCP ishonchli transport protokoli hisoblanadi. Bu esa ilovalar o‘rtasida ishonchli ma’lumot uzatishni yetkazib berilganligini tasdiqlash orqali ta’minlab beradi. Paketlarni TCP protokoli orqali uzatishda manbadan qabul qiluvchigacha bo‘lgan jarayon kuzatiladi. TCP ishonchlilikni ta’minlash uchun quyidagi 3 ta asosiy vazifani bajaradi: - ma’lumot segmentlarini uzatishni kuzatish; - qabul qilingan ma’lumotlarni tasdiqlash; - tasdiqlanmagan barcha ma’lumotlarni qaytadan uzatish. TCP xabarlarni segmentlarga bo‘ladi. Bu segmentlarga tartib raqamlari. qo‘yiladi. Shundan so‘ng ularni paketga yig‘ish uchun IP protokol bo‘yicha uzatiladi. TCP uzatilgan segmentlarni u yoki bu tugunga borganligini kuzatadi. Agar jo‘natuvchi belgilangan vaqt ichida tasdiqlashni qabul qilmasa, u holda TCP bu segmentlarni yo‘qolgan deb ko‘radi va ularni qaytadan jo‘natadi. Qaytadan uzatish faqat xabarning yo’qolgan qismi uchun bajariladi. Qabul qiluvchi tomonidagi TCP protokol xabarning segmentlarini qaytadan yig‘ish va ularni mos keluvchi ilovalarga uzatish uchun javob beradi.
Oqimni boshqarish axborotini uzatish protokoli (SCTP) axborotni yetkazib berish ortiqchaligi va ishonchlilikning yuqori pog‘onasi bilan ikkita ohirgi punktlar o‘rtasida IP tarmoq orqali signalizatsiya xabarlarini uzatishni ta’minlaydi. Buning uchun real vaqtda axborotni ayrim axborot oqimlari bo‘yicha bir qancha manbalardan yetkazib berishning yuqori ishonchliligini imkoniyatlar protokoliga o‘rnatilishi bilan farqlanadigan standartlashtirilgan usul qo‘llaniladi. Shuningdek ushbu protokol bo‘yicha ishlaydigan Internet bog‘lanishning o‘ta yuklanganlik holatida o‘z-o‘zini o‘chirish funksiyasi amalga oshiriladi. SCTP va signalli ilovalar o‘rtasidagi interfeys adaptiv pog‘ona orqali boshqariladi. Adaptiv pog‘ona oraliq pog‘onani shunday hosil qiladiki, unda protokollar stekining yuqori pog‘onasidagi muayyan arxitektruaning signalli protokollari transport muhiti bilan o‘z interfeyslarini va SCTP protokolidan boshqa transport protokoli o‘rniga foydalanilgan holatda ichki funksional imkoniyatlarini o‘zgartirmasligi kerak. Boshqa jihatdan, protokollar stekining ta’minlab turadigan arxitekturasi o‘z qoidalarini buzmasdan Internet arxitekturasiga mos kelishi kerak. SCTP protokoli turli maqsadlarda turli xil ilovalardan – fayllarni HTTP vositalar yordamida uzatishdan signalli axborotni tashishgacha, MTP ishlash imkoniyatlarini o‘zgartirishdan SCCP signalizatsiya axborotini transportirovka qilishni o‘zgartirishgacha foydalanish mumkin. RTP protokoli bir manzilli va guruhli jo‘natmalarning tarmoq xizmatini qo‘llagan holda ushlanishlarga seziluvchan axborotlarni yetkazishga ixtisoslashgan. U o‘z vaqtida yetkazilishini kafolatlovchi o‘z mexanizmlariga yoki boshqa xizmat sifati ko‘rsatkichlariga ega emas. Bu ishlarni quyida keltirilgan protokollar bajaradi. Odatda RTP UDP dan ustun ishlab, uning xizmatlaridan foydalanadi, lekin ba’zida boshqa transport protokollaridan ustun ishlashi ham mumkin. RTP xizmati oqimda paketning ketma-ket raqamini va kerakli yuk turini ko‘rsatishni taqozo etadi hamda vaqtincha belgilash qo‘llaniladi. Junatuvchi har bir RTP paketni vaqtincha belgi bilan belgilaydi. Qabul qiluvchi esa uni ajratib oladi va ushlanish yig‘indisini hisoblaydi. Paketlar orasidagi ushlanish farqi djitterni belgilash imkonini beradi va uning ta’sirini kamaytiradi, ya’ni barcha paketlar ilovaga bir xildagi ushlanish bilan beriladi. Shunday qilib, RTPning asosiy xususiyati – qabul qilingan paketlarning ba’zi to‘plamining o‘rtacha ushlanishini hisoblash va ushbu o‘rtacha ko‘rsatkichga teng ushlanish asosida foydalanuvchining ilovasiga ularni doimiy yetkazib turish kabilar kiradi. RTPning yana bir ustunligi RSVP bilan uni belgilangan xizmat bosqichida sinxronlashgan multimediya axborotlarini uzatishda qo‘llash mumkin. Mavjud vaqtda uzatishlarni boshqarish protokollari bilan birga RTP qo‘shilsa, uning imkoniyatlari oshishi mumkin. RTCP yordamida RTP paketlarini yetkazilishi nazorat qilinadi hamda uzatilayotgan seansning boshqa ishtirokchilari bilan aks aloqani ta’minlaydi. RTCP doimiy ravishda o‘zining boshqarish protokollarini tarqatib turadi. Bunday tarqatish mexanizmi foydalanish axborotiga ega bo’lgan RTP paketlari uchun ham qo‘llaniladi. RTCP ning asosiy vazifasi olinayotgan axborot sifatida hisobot uchun ilovadan foydalanib, aks aloqani tashkil etishdir. RTCP uzatilgan va yo‘qotilgan paketlar soni, djitter ahamiyati va boshqalar haqida ma’lumot uzatadi. Bu axborot uzatuvchi tomonidan uzatish ko‘rsatkichlarini o‘zgartirish uchun ishlatilishi mumkin.


Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkin ma'lumot uzatish tarmoqlarida ishlatiladigan protokollaming vazifalari, qo'llanilish tamoyillan, tuzilishlari va havfsizlik qoidalari ko'rib chiqdim. Ma'lumot uzatish tarmoqlarida kanal pog'onasining vazifalari, texnologiyalari, tarmoq pog'onasining protokollari, manzillash tamoyillari, marshrutizatsiya protokollari, boshqarish protokollari, transport protokollarining tuzilishi, vazifalari haqida malumot oldim va o’rgandim.