Muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filliali gruh talabasining

5.Global kompyuter tarmoqlari (Wide Area Networks, WAN) yoki territorial kompyuter tarmoqlar – tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlardan, katta-katta xududlarga yoyilib ketgan ko’p sonli abonentlar foydalanadilar. Bu xududlarning chegaralari – viloyat, region, mamlakat, kontinent chegaralaridan iborat bo’lishi yoki yer yuzi bo’ylab yoyilgan bolishi mumkin.
WAN, MAN,LAN tarmoqlari

WAN Odatda, kompyuter tarmoqlari geografik jihatdan ajralib turadi. Tarmoq mobil telefon va Bluetooth orasidagi masofa kabi kichik bo'lsa ham, Internetning o'zi kabi katta va butun geografik dunyoni qamrab oladi.

• 
  Nomidan ko'rinib turibdiki, keng hududiy tarmoqlar (WAN) har bir viloyatni va butun mamlakatni qamrab oladigan keng hududni qamrab oladi. Odatda, aloqa tarmog'i global tarmoqdir. Ushbu tarmoqlar MAN va LAN-ga ulanishni ta'minlaydi. WAN juda tez magistralga ega bo'lgani uchun u juda qimmat tarmoq uskunalarini ishlatadi.
  
• 
  WAN Asynchronous Transfer Mode (ATM), Frame Relay va Synchronous Optic Networking (SONET) kabi ilg'or texnologiyalardan foydalanishi mumkin. WANni bir necha usul bilan boshqarish mumkin.
  

6-rasm. Global tarmoq strukturasining namunasi
Global kompyuter tarmog’ining keng tarqalgan umumiy tuzilish chizmasi 1-rasmda keltirilgan.
Bunda:S (switch) - kommutatorlar, K - kompyuterlar, R (router) - marshrutizatorlar, MUX (multiplexor) - multipleksor, UNI (User-Network Interface) – foydalanuvchi-tarmoq interfeysi va NNI (Network-Network Interface) – tarmoq-tarmoq interfeysi, PBX - ofis ATSi va kichkina qora rangli to’rtburchakchalar esa DCE qurilmalari, ya’ni modemlardir.
Bunday tarmoq alohida ajratilgan aloqa kanallari asosida quriladi. Aloqa kanallari kommutatorlar – S, yordamida birlashtiriladi. Bu kommutatorlar paketlarni kommutatsiyalash markazlari (PKM) deb ham ataladi, ya’ni ular aynan paketlarni kommutatsiyalashni amalga oshiradilar. Bu global kompyuter tarmog’i kompyuter trafigi uchun qulay hisoblangan, paketlarni kommutatsiyalash rejimida ishlaydi. Lokal kompyuter tarmoqlarini korporativ tarmoqqa birlashtirish uchun bu rejimning afzalligini vaqt birligida uzatilyotgan ma’lumotlarning hajmi, hamda bunda tarmoqda ko’rsatilayotgan xizmatlar narxining 2-3 marta arzon ekanligi ham isbotlaydi.

7-rasm.Tarmoqlardan iborat bo’lgan tarmoq arxitekturasi – ya’ni Internet tarmog’i