Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universititetining Axborot xavfsizlik fakulteti 15-21 guruh talabasi Fayzullayev Abdulloning Elektronika va sxemalar fanidan mustaqil topshirig’i

Umumiy tushuncha

• Yarimo'tkazgichlar ikkita funktsionalligi, energiya samaradorligi, dasturlarning xilma-xilligi va arzonligi bilan ajralib turadi. Yarimo'tkazgichlarning taniqli xususiyatlari quyida keltirilgan.
• - Uning reaktsiyasi (Supero'tkazuvchilar yoki izolyatsion) elementning atrof-muhitdagi yorug'lik, elektr maydonlari va magnit maydonlariga ta'sirchanligiga qarab farq qilishi mumkin.
• - Agar yarimo'tkazgichga past harorat ta'sir etsa, elektronlar valentlik zonasida birlashgan bo'lib qoladi va shuning uchun elektr tokining aylanishi uchun erkin elektronlar paydo bo'lmaydi.

Umumiy Tushuncha

• Yarimo'tkazgichlar kundalik hayotimizning bir qismi bo'lgan elektron elementlarni yig'ishda xom ashyo sifatida keng qo'llaniladi, masalan, integral mikrosxemalar,diodlar,tranzistorlar va stabiltronlar.
• Integral sxemaning asosiy elementlaridan biri tranzistorlardir. Ushbu qurilmalar ma'lum bir kirish signaliga muvofiq chiqish signalini (tebranuvchi, kuchaytirilgan yoki to'g'rilangan) ta'minlash funktsiyasini bajaradi.
• Bundan tashqari, yarimo'tkazgichlar elektr tokining faqat bitta yo'nalishda o'tishini ta'minlash uchun elektron sxemalarda ishlatiladigan diodlarning asosiy materialidir.

Umumiy tushuncha

Diod
Tranzistor
Stabilitron

Stabilitron xarakteristikasi haqida

• Stabilitron [lot. stabilis — turgʻun, doimiy va elek(tron)] — elektr zanjirining maʼlum qismidagi kuchlanishni birday tutib turish (barkarorlash) uchun ishlatiladigan ikki elektrodli gaz razryadli yoki yarim oʻtkazgichli asbob (diod). Ishi undan oʻtadigan tokning oʻzgarishiga qarab kuchlanishning qisman oʻzgarishiga asoslangan. Yarimoʻtkazgichli, toj razryadli va tutovchi razryadli xillari bor. Yarimoʻtkazgichli S. uchun barqarorlovchi kuchlanish 3—180 V, toj razryadli S. uchun 300 V—30 kV, tutovchi razryadli S. uchun 70—160 V. S lar elektron asboblarda qoʻllaniladi.

Stabilitron xarakteristikasi haqida

• Yarimo’tkazgich stabilitronning VAXsi 1-rasmda, uning elektr sxemalarda shartli belgilanishi esa 2-rasmda ko’rsatilgan.

1-rasm
2-rasm

• Stabilitron VAXsi teskari shahobchasining Ust.min-Ust.max kuchlanish qiymatlari oralig’i elektr teshilishga (odatda ko’chkisimon) tegishli. Teshilish rejimida teskari kuchlanishning juda oz miqdorda o’zgarishi teskari tokni kuchli o’zgarishiga olib keladi.