Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti fan: Kompyuterni tashkil qilish. Mavzu: Buyruqlar tizimi Arxitekturasi guruh: Axborot xavfsizligi (sirtqi) 071-20-guruh bajardi: Fathiddinov Saidmahbub Reja

Raqamli bo‘lmagan ma’lumotlar va ularning xillari:

• 
  Simvolli ma’lumotlar. Matnlarni ishlashda, ma’lumotlar bazalarini boshqarishda va boshqa shularga o‘xshash xollarda simvolli ma’lumotlar bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. Simvolli ma’lumotlarga misol qilib ASCII (American Standard Code for Information Interchange) va UNICODE kodlarini keltirish mumkin. Ularning uzunliklari mos xolda 7 (8) va 16 razryadli bo‘lishi mumkin.
  

• 
  Qatorlar ko‘rinishidagi ma’lumotlar yoki qatorlar ko‘rinishidagi o‘zgaruvchilar. Bu xildagi ma’lumotlarning oxirida maxsus belgi yoki qatorning uzunligini ko‘rsatuvchi qismi mavjud bo‘ladi. Kompyuterda
  ushbu qatorlar ustida – ko‘chirib yozish, qidirib topish va ularni tahrirlash amallarini bajaruvchi buyruqlar mavjud.
  
• 
  Mantiqiy ma’lumotlar. Mantiqiy ma’lumotlar esa ikkita qiymatga ega bo‘lishi mumkin: rost yoki yolg‘on (true yoki falshe), ya’ni 1 yoki 0.
  

2. 
   Tashqi qurilmalar bilan ma’lumot almashish
   

Tashqi qurilmalar tizim interfeysiga maxsus qurilmalar - kontrollerlar (adapterlar) orqali ulanadi.

Har bir kontroller dasturiy ta'minotdan foydalanish mumkin bo'lgan bir qator registrlarga ega (ma'lumotlar, holat va boshqaruv registrlariga ega).
Har bir kontroller o'ziga xos buyruqlar to'plamiga ega. O'z registrlari orqali kiritish-chiqarish dasturini bajaruvchi protsessor buyrug'ini olgandan so'ng, boshqaruvchi qurilma va kontroller o'rtasidagi "kichik" interfeys orqali tashqi qurilmani boshqarib, buyruqni avtonom tarzda bajaradi.
Protsessordan olingan buyruqni qabul qilib oladi va o'z buyruqlari orqali ma'lumotlarni tashqi qurilmaga yuboradi va qurilmadan holatni o'qiydi.
Protsessor tashqi qurilmani tegishli kiritish-chiqarish dasturini bajarish orqali boshqaradi, bu erda u IN, OUT buyruqlari (portni o'qish, portga yozish) yordamida kontrollerning dasturiy – ruhsat berilgan registrlariga ishlashga imkon beradi.
Tashqi qurilmalar bilan dastur almashinuvini tashkil etishning ikki yo'li mavjud:
1) Qurilmaning tayyorligi so'rovi bilan almashish.
2) Qurilmada xizmat ko'rsatish so'rovlarini almashish.
1) Kirish-chiqarish dasturini bajarayotganda, protsessor kontrollerda operatsiyani ishga tushirgandan so'ng, protsessor bilan ma'lumot almashishga tayyorlik belgisi holat registrining tegishli bitida paydo bo'lishini kutib, kontroller holati registrini davriy ravishda o'qiydi.
Holat registrida ushbu belgi paydo bo'lganda, protsessor OUT buyrug'i yordamida ma'lumotlar registri orqali almashadi, ma'lumotlar registriga yozadi (qurilmaga chiqarishda) yoki IN buyrug'i yordamida kontroller ma'lumotlar registridagi ma'lumotlarni o'qiydi (dan kirishda). Keyin u boshqaruvchida keyingi operatsiyani ishga tushiradi va hokazo;
2) Kirish-chiqarish dasturini bajarishda protsessor kontrollerda operatsiyani boshlagan holda, boshqa foydali dasturni bajarishda davom etadi. Tashqi qurilma boshqaruvchisi, protsessor bilan ma'lumot almashishga to'liq tayyor bo'lgan taqdirda, tegishli IRQ liniyasiga xizmat ko'rsatish so'rovi signalini beradi. Protsessor IRQ signalida uzilish protsedurasini bajarish orqali ushbu qurilma uchun kiritish-chiqarish dasturini bajarishga o'tadi. Ushbu dastur boshqaruvchining ma'lumotlar registri orqali aloqa o'rnatadi va boshqaruvchida keyingi operatsiyani boshlaydi. Protsessor kiritish-chiqarish dasturini tugatuvchi IRET (Return from Interrupt) buyrug'ini bajarish orqali uzilgan dasturning bajarilishiga qaytadi va hokazo.