Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti ehtimollar va statistika kafedrasi ehtimollar va statistika

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI


EHTIMOLLAR VA STATISTIKA KAFEDRASI
EHTIMOLLAR VA STATISTIKA FANI BO’YICHA YOZGAN


1 - MUSTAQIL ISH
MAVZU : TOVAR, MAHSULOT, XIZMATLARGA BOʻLGAN TALAB FUNKSIYASINI QURISH
GURUH: 217-21 talabasi
BAJARDI: Mamasoliyev Nodirbek
TEKSHIRDI: Qalandarov O’tkir.


TOSHKENT—2023

So’rovnomada umumiy 21 kishi ovoz berdi.

Endi biz Excel dasturiy paketi yordamida talab va foydaning bog’liqligini ko’ramiz va funksiyasini tuzamiz:





6


Yuqoridagilardan foydalangan holda Excel dasturiy paketi yordamida funksiyani topamiz:

Izlanishlarimizdan so’nggi hisoblash ishlarini bajarish davomida quyidagi hisob kitoblarga ega bo’ldik.Bu holatda b1 shunday natijaki bu natija agar musbat holatda bo’sa mahsulotga bo’lgan talab ortadi manfiy natija chiqsa esa talab kamayganini bildiradi.Agar biz mahsulot narxini 10$ oshirsak bu degani biz mahsulotimizga bo’gan talabgorlar 10taga kamaydi degan xulosaga kelamiz.B0 esa bu holatda ozod had hisoblanadi va agar biz mahsulotimizni tekinga berib yuboradigan bo’lsak mahsulotimizni olmoqchi bo’lgan talabgorlardan ham 45% ga oshib ketganini ko’rishimi mumkin.Lekin biz mahsulotimizni tekinga iste’molchilarga beraolmaymiz.

Xulosa
Bizning ishlab chiqarmoqchi bo’lgan mahsulotimizga bo’lgan talabni bozor holatida o’rganganimizda mahsulotimiz narxi 98.07% narxga bog’liqligiga amin bo’ldik va izlanishlarimiz shuni ko’rsatdiki mahsulotimiz tannarxi uchun 80$ yoki 90$ sarflanganda biz uni 110$dan sotsakkina maksimal daromadga ega bo’lamiz ekan.Agar mahsulotimiz tannarxi 40 $ , 50$ , 60$, bo’lganda esa 90$dan sotsak maksimal foydaga ega bo’lamiz.

Jadvaldan koʻrinib turibdiki sarf-xarajatlarning oshib borishi bilan optimal ishlab chiqarish kerak boʻlgan qurilmalar soni kamayapti va har bir qurilmaning bahosi ortib borayapti. Sarf xarajatning 10$ga oʻzgarishi, qurilma bahosini oʻzgarishiga olib kelishi ham, olib kelmasligi ham mumkin. Talab funksiyasini mikrostrukturasi shunda namoyon boʻladiki – bahono unchalik katta boʻlmagan miqdorda oʻzgarishi, isteʼmolchilarning juda katta guruhlarini sotib olishdan voz kechishiga olib kelishi mumkin, bu esa foydaning kamayishiga olib keladi.
Shuning uchun ham ishlab chiqaruvchi uchun soliqlarning oshirilishi natijasida tovar narxining oshirilishi, ishlab chiqaruvchi hamma yukni isteʼmolchiga tashlaydi deyish notoʻgʻri fikr. Ishlab chiqaruvchi ham talabni kamayishi, ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini kamayishi hisobiga zarar koʻradi. Iqtisodiyot nazariyasiga qonunlariga koʻra soliq oshirilishi oqibatlarini ishlab chiqaruvchi ham, isteʼmolchilar ham boʻlib olishadi.
Shunday qilib sarf-xarajatlar inflyatsiyasi iqtisodiyotga taʼsiri aynan mana shunday. Shuni taʻkidlash lozimki bozor tuzilmalari barcha isteʼmolchilarni qondirish imkoniyatiga ega emaslar, chunki bu foydali emas. 21 ta soʻrov oʻtqazilgan isteʼmolchilardan faqat 23 % gina minimal sarf-xarajatlar boʻlgandagina ushbu mahsulotni sotib olish imkoniyatiga ega boʻlar ekanlar. Agar jamiyat barcha fuqarolarni biror narsa bilan taʼminlashni xoxlasa, u holda uni arzon narxda yoki imkoniyati cheklanganlar uchun tekinga tarqatish lozim.