Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

Dogmatizm — aqidaparastlik, o’zgarmas tushunchalar, qoidalar asosida 
fikrlash usuli.
Dualizm (lotin tilida dua, ya’ni ikki degan ma’noni ifodalaydi) — olamning 
asosida ikkita asos, ya’ni modda va materiya bilan birga ruh va g’oya, ya’ni ideya 
yotadi deyuvchi qarash. 
Dunyoqarash — olam haqidagi umumiy qarashlar, maslaklarning majmui. 
Jj 
Jadidlar — (arabcha «usuli jadid») yangi zamonaviy usulda ta’lim-tarbiya 
madaniy-ma’rifiy ishlarni isloh qilish tarafdorlari. 
Jamiyat — tabiatning bir qismi, ya’ni ijtimoiy borliq bo’lib, odamlar 
uyushmasining maxsus sh akli, kishilar o’rtasida amal qiladigan juda ko’plab 
munosabatlar yig’indisi, degan turlicha ta’riflar ham bor. Jamiyat muttasil ravishda 
rivojlanuvchi, takomillashib boruvchi murakkab tizimdir. Har bir yangi davrda 
jamiyat mohiyatini bilish zarurati vujudga keladi. Milliy mustaqillik tufayli jamiyat 
mohiyatini yangicha idrok etish ehtiyoji paydo bo’ldi. Prezident Islom 
Karimovning qator asarlarida jamiyat mohiyatini yangicha tushunishning uslubiy 

---

499
 
asoslari yaratildi. 
Jamiyatni harakatlantiruvchi kuchlar — xalq ommasi, buyuk shaxslar, 
ijtimoiy tabaqalar 
Zz 
Zardushtiylik ta’limoti. Eramizdan avvalgi X asrdan eramizning VII 
asrlarigacha bo’lgan davr mahsuli bo’lgan diniy-falsafiy ta’limotlardan biri 
zardo’shtiylikdir. 
Zardushtiylikning bosh kitobi «Avesto»dir. unda qadimgi xalqlarning dunyo 
to’g’risidagi tasavvurlari, o’ziga xos qadriyat va urf-odatlari aks etgan. Unda 
olamning azaliy qarama-qarshi kuchlari- yaxshilik va yomonlik, yorug’lik va 
zulmat, issiqlik va sovuqlik, hayot va o’lim borasidagi qarashlar o’z ifodasini 
topgan. «Avesto»da, shuningdek, tabiat falsafasi, tarix, etika, tibbiyotga oid 
ma’lumotlar ham berilgan. 
Zaruriyat va tasodif. Ob’ektiv olamni bilishda zaruriyat va tasodif 
kategoriyasi muhim falsafiy-metodologik ahamiyatga ega. Zaruriyat – narsa va 
hodisalarning vujudga kelishi, shakllanishi va rivojlanishini ta’minlaydigan shart-
sharoitlar, munosabatlar majmuasidir. Tasodif esa – zaruriyatning namoyon bo’lish 
shaklidir.