Mulkchilik shakllarini o`zgartirish yo`llari va usullari

1-rasm

Mulkchilik munosabatlari

Mulkchilik huquqlari esa mulk subhektining mulk obhektiga nisbatan munosabatidir, yahni undan foydalanish va nazorat qilish yuzasidan kelib chiquvchi huquqlar majmuidir:

Mulk subhektlari ko’’ darajali bo’lib, shu subhektlardan birontasi o’zini mulk egasi sifatida yuzaga chiqara olmasa, unda mulkchilik munosabatlari rasmiy va yuzaki tus oladi.

Mulk munosabatlari, yuqorida aytib o’tilganidek, iqtisodiy munosabatlar tizimida hal qiluvchi rol o’ynaydi. Keling, boshlang’ich tushunchalar va taoriflarga murojaat qilaylik.
Mulk - bir tomondan, shaxs, guruh yoki odamlar birlashmasi (subhekti) va boshqa tomondan moddiy dunyoning (obhektning) har qanday mohiyati, ikkinchi tomondan, doimiy yoki vaqtincha, qisman yoki to’liq begonalashtirish, ajratish, subhekt tomonidan obhektni ajratib olish o’rtasidagi munosabatlar. shunday qilib, mulk obhektning maolum bir obhektga tegishli ekanligini tavsiflaydi.
Mulk egasi (egasi) obhekti mulkka egalik qilish qobiliyatiga va huquqiga ega bo’lgan mulkiy munosabatlarning faol tomonidir. Mulk subhektlari yakuniy tahlilda atayin jonlantirilgan shaxslardir. Mulk obhekti - bu tabiatga, obhektga, energiyaga, maolumotga, mulkka, maonaviy, intellektual qadriyatlarga, to’liq yoki maolum darajada ushbu obhektga tegishli bo’lgan mulkiy munosabatlar shaklidagi mulk munosabatlarining ‘assiv tomoni. Mulk obhekti ko’’incha shunchaki mulk deb ataladi, unga investitsiya kiritadi. kontse’tsiya, obhektning o’zi ham, mulkka nisbatan u bilan bog’liq munosabatlar.
"Mulk munosabatlari" tushunchasi, bir tomondan, mulkdorning “uning narsasiga” munosabati, yahni mulk va subhekt o’rtasidagi obhektiv-obhekt munosabatlarini o’z ichiga oladi. Ushbu dastlabki munosabatlar mulkchilik subektlari o’rtasidagi munosabatlarning, yahni subektiv-subektiv munosabatlarning muhim sharti bo’lib xizmat qiladi.
Mulk munosabatlarining ikki tomoni bor: huquqiy va iqtisodiy.
Mulkchilikning huquqiy tushunchasi iqtisodiy tushunchadan ancha oldin ‘aydo bo’lgan. Mulkni huquqiy talqinning nisbiy soddaligi va ravshanligi, shaxsning narsaga, obhektga bo’ysunadigan kuchli irodali munosabati sifatida ijtimoiy ongda mustahkam o’rnashgan. Rim yuristlari mulkni biror narsaga egalik qilish, foydalanish va tasarruf etish huquqi sifatida belgilab qo’ydilar. Yahni, mulk huquqiy jihatdan mulk munosabatlarini ifodalaydi: huquqiy normalar mahsulotning qandaydir subhektlarga (fuqarolar, guruhlar, sinflar, aholi, davlat) taqsimlanishi va taqsimlanishini belgilaydi. Boshqacha aytganda, huquqiy tomon mulk huquqini qonunlashtiradi va bu huquqlarni meros qilib olish, to’shirish va sotishni tartibga soladi. Egasi o’ziga tegishli bo’lgan narsalarga egalik qilish, undan foydalanish va ularni tasarruf etish huquqini oladi va davlat ushbu huquqni qonun hujjatlari orqali taominlaydi⁶.