Multimediyali elektron darslik yaratish
Download 0.52 Mb. Pdf ko'rish
|
Maruza №5
|
Ma’ruza №5 MAVZU: MULTIMEDIYALI ELEKTRON DARSLIK YARATISH. Reja: 1. Multimediyali elektron darslik loyihasini ishlab chiqish. 2. Flash dasturida Multimediyali elektron darslik qobig‘ini yaratish. 3. Multimediyali elektron darslik qobig‘iga ma’lumotlarni kiritish. Tayanch so‘z va iboralar: Elektron darslik, multimediyali elektron darslik, yaratish bosqichlari, dasturlar, turlari, vazifalar, o‘quv qo‘llanmalar, ta‘lim oluvchi, fan, o‘zlashtirish darajasi, test, ta’lim berish, an’anaviy usullar, innovatsion texnologiyalar, o‘quv materiallari, harakat, internet, zamonaviy dasturlar, kompyuter, Elektron axborot-ta’lim resursi. Hozirgi kunda ko'plab kompaniyalar va firmalar turli xil kompyuter texnologiyalaridan seminarlar, biznes uchrashuvlari, treninglar va boshqa tadbirlarni o'tkazish uchun foydalanadilar. Ma'lumotlar yanada boy bo'lishi uchun esda qolarli va vizual, multimedia texnologiyalaridan ko'proq foydalaniladi. Bular ikkalasi ham apparat, multimediya va dastur paketlari bo'lib, ular matn, grafika va ovoz kabi har xil ma'lumotlarga ishlov bera oladilar. Multimediyaning turli xil tushunchalari mavjud: •
tartibini tavsiflovchi texnologiya ; •
CD, audio va video kartalarni o'qish uchun moslama, audio-video ma'lumotlarini, joystikni va boshqa maxsus qurilmalarni ko'paytirish mumkin) ; •
Odatda, multimediya deganda matn, tovush, grafika, animatsiya, video tasvirlar va fazoviy modellashtirish kabi axborot taqdim etish vositalarining kompyuter tizimiga qo'shilishi tushuniladi. Bunday vositalarning kombinatsiyasi axborotni idrok etishning sifat jihatdan yangi darajasini ta'minlaydi: odam shunchaki passiv fikr yuritmaydi, balki sodir bo'layotgan narsalarda faol ishtirok etadi. Multimedia vositalaridan foydalanadigan dasturlar multimodaldir, ya'ni ular bir vaqtning o'zida bir nechta hislarga ta'sir qiladi va shuning uchun tinglovchilarda katta qiziqish va e'tiborni uyg'otadi. . Rangli multimediya ilovasi, unda rasmlar, jadvallar va diagrammalar mavjudligi animatsiya elementlari va tovushlari bilan birgalikda o'rganilayotgan materialni idrok etishni osonlashtiradi, tushunish va yodlashga yordam beradi, ob'ektlar, hodisalar, vaziyatlar to'g'risida yanada aniqroq va sig'imli fikr beradi, o'quvchilarning bilim faolligini rag'batlantiradi. Yuqori sifatli multimedia dasturlarini ishlab chiqishga yo'naltirilgan turli xil texnologik usullar mavjud. Ushbu dasturlarni yaratishda va ishlatishda bir nechta asosiy texnologik ko'rsatmalar mavjud. Multimedia dasturini yaratish uchun asos sifatida material tarkibiy qismidan foydalanish mumkin, bu materialni elementlarga ajratish va ierarxiyada vizualizatsiya qilish asosida tuzilish usuli hisoblanadi. Multimedia dasturini loyihalashtirishning dastlabki bosqichida material tarkibidagi model: • materialning mazmunini aniq belgilash; • tarkibni vizual va ko'rinadigan shaklda taqdim etish; • multimedia dasturining tarkibiy tarkibini aniqlang. 2
Psixologiya yutuqlarini inobatga olgan holda, kompyuter ekranidagi ma'lumotlarni vizual ravishda namoyish etish usulini ishlab chiqishda hisobga olinishi kerak bo'lgan bir qator umumiy tavsiyalarni ishlab chiqishga imkon beradi: • ekrandagi ma'lumotlar tuzilgan bo'lishi kerak; • vizual ma'lumotlar vaqti-vaqti bilan audio ma'lumotlarga o'zgarishi kerak; • rangning yorqinligi va / yoki tovush balandligi vaqti-vaqti bilan o'zgarib turishi kerak; • taqdim etilgan materialning mazmuni juda oddiy yoki juda murakkab bo'lmasligi kerak. Ekrandagi ramka formatini ishlab chiqishda va uni yaratishda, vizual maydonning tashkil etilishini belgilaydigan ob'ektlar o'rtasida ma'no va munosabatlar mavjudligini hisobga olish tavsiya etiladi. Ob'yektlarni tuzish tavsiya etiladi: • bir-biriga yaqin, chunki ob'ektlar vizual sohada bir-biriga yaqinroq (barcha narsalar tengdir), ularni yaxlit, yaxlit tasvirlarga bo'lish ehtimoli ko'proq; • Jarayonlarning o'xshashligi bo'yicha, chunki rasmlarning o'xshashligi va yaxlitligi qanchalik ko'p bo'lsa, ularni tartibga solish ehtimoli ko'proq; • davom etish xususiyatlarini inobatga olgan holda, vizual sohada ko'proq elementlar muntazam ketma-ketlikni davom ettirishga to'g'ri keladigan joylarda (ular tanish konturlarning qismlari sifatida ishlaydi), ularni yaxlit birlashtirilgan rasmlarga tashkil qilish ehtimoli ko'proq; • ob'ektlarning shaklini, harflar va raqamlarning o'lchamlarini, ranglarning to'yinganligini, matnning joylashishini va boshqalarni tanlashda mavzu va fonni ta'kidlashning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda; • vizual ma'lumotni tafsilotlar, yorqin va qarama-qarshi ranglar bilan ortiqcha yuklamasdan; • Rangi, osti chizig'i, shrift o'lchami va uslubi bilan eslab qolishga mo'ljallangan ta'kidlash materiallari. Multimedia dasturini ishlab chiqishda, turli xil ranglarda va turli xil fonlarda tasvirlangan narsalar odamlar tomonidan har xil qabul qilinishini yodda tutish kerak. Vizual axborotni tashkil qilishda ob'ektlarning fonga nisbatan kontrasti muhim rol o'ynaydi. Kontrastning ikki turi mavjud: oldinga va orqaga. To'g'ridan-to'g'ri farqli o'laroq, ob'ektlar va ularning tasvirlari fonga qaraganda quyuqroq, aksincha, engilroq. Multimedia dasturlarida har ikkala tur odatda qoida sifatida ishlatiladi, ikkalasi ham har xil freymlarda va birgalikda bitta rasmda. Aksariyat hollarda teskari kontrast ustunlik qiladi. Multimedia dasturlarini to'g'ridan-to'g'ri qarama-qarshi holda ishlatish afzalroqdir. Bunday sharoitda yorqinlikning oshishi ko'rinishni yaxshilanishiga olib keladi, aksincha - yomonlashishga olib keladi, ammo teskari kontrastda berilgan raqamlar, harflar va belgilar oldingisiga qaraganda aniqroq va tezroq tan olinadi, hatto kichik o'lchamlarda ham. Rasm qismlarining nisbiy o'lchamlari qanchalik katta bo'lsa va uning yorqinligi qanchalik baland bo'lsa, kontrast qanchalik past bo'lsa, shunchalik yaxshi ko'rinishi kerak. Monitor ekranidan ma'lumotni qulay qabul qilish, ko'rish sohasida yorqinlikni bir tekis taqsimlash bilan ta'minlanadi. Kompyuter ekranidagi ma'lumotlarni o'rganishni optimallashtirish uchun multimedia dasturlarini ishlab chiquvchilarga mantiqiy stressdan foydalanish tavsiya etiladi. Mijozning e'tiborini ma'lum bir ob'ektga qaratishga qaratilgan mantiqiy stresslarni psixologik va apparatli usullarni chaqirish odatiy holdir. Mantiqiy stressning psixologik ta'siri vizual qidirish va asosiy ob'ekt markazida ko'rish o'qini mahkamlash vaqtining kamayishi bilan bog'liq. Mantiqiy aksanlarni yaratish uchun eng ko'p ishlatiladigan usullar: asosiy ob'ektni yorqin rangda ko'rsatish, o'lchamini, yorqinligini, holatini o'zgartirish yoki chiroq yordamida ta'kidlash. Mantiqiy stressni miqdoriy baholash uning intensivligidir. Zichlik, ob'ektning rangi va yorqinligi fonga
3
nisbatan, rasmning fonidagi ob'ektlarning o'lchamiga nisbatan ob'ektning nisbiy hajmining o'zgarishiga bog'liq. Eng yaxshisi yorqinroq yoki qarama-qarshi rang bilan ta'kidlash, yomoni miltillatish, yorqinlikni o'zgartirish yoki o'zgartirish orqali ta'kidlash. Multimedia dasturlarini yaratish texnologiyasi bo'yicha mavjud ichki va xorijiy tizimlarni ko'rib chiqish va tahlil qilishdan so'ng biz eng keng tarqalgan multimedia dasturlari va ularning tushunchalarini quyidagi tasniflashni taklif
qilishimiz mumkin. Multimedia dasturlari quyidagi turlarga bo'linadi: • taqdimotlar; • animatsion videolar; • o'yinlar; • video ilovalar; • multimedia galereyalari; • audio dasturlar (audio fayl pleerlari); • veb-ilovalar. Jadval 1. Multimedia dasturlarining asosiy tushunchalari va ularning turlarini taqdim etadi. 1-jadval. Multimedia dasturlarining asosiy tushunchalari
dasturini ko'rish Kontsepsiya Taqdimot Taqdimot (ingliz tilidan). taqdimot) - vizualizatsiya usulima `lumot audiovizual vositalardan foydalanish. Taqdimot - bu yagona muhitda tashkil etilgan kompyuter animatsiyasi, grafika, video, musiqa va ovozning kombinatsiyasi. Qoidaga ko'ra, taqdimotda ma'lumotni oson qabul qilish uchun tashkil etilgan syujet, skript va tuzilma mavjud. Animatsiya videolari Animatsiya - multimedia texnologiyasi; harakatlanuvchi rasmga taassurot qoldiradigan suratlar ketma-ketligini takrorlash. Harakatlanuvchi rasm effekti sekundiga 16 kadrdan oshganda yuzaga keladi O'yinlar O'yin - bu ko'ngil ochish, zavqlanish, stressni engillashtirish, shuningdek ma'lum ko'nikma va qobiliyatlarni rivojlantirishga bo'lgan ehtiyojni qondirishga qaratilgan multimedia dasturi. Kino va video pleerlar Video filmlar - bu harakatlanuvchi tasvirlarni ishlab chiqish va namoyish qilish texnologiyasidir. Video pleyerlar - videoni boshqarish dasturi Multimedia galereyalari Galereya - rasmlar to'plami Tovush
fayllari pleyerlari (raqamli audio)
Veb-ilovalar Ovozli fayl pleerlari raqamli ovoz bilan ishlaydigan dasturlardir. Raqamli ovoz - bu elektr signalini uning amplitudasining diskret raqamli qiymatlari orqali ifodalash usuli. 4
Veb-ilovalar - bu individual veb-sahifalar, ularning tarkibiy qismlari (menyular, navigatsiya va boshqalar), ma'lumotlar ilovalari, ko'p kanalli dasturlar, suhbatlar va boshqalar. Multimedia dasturlarini yaratish texnologiyasini o'rganayotganda ularning qanday yaratilishini tasvirlaydigan stsenariy tuziladi. Shu munosabat bilan har bir multimedia ilovasi turli qismlardan (turli mavzular) iborat deb taxmin qilish mantiqan. Multimedia dasturlarining tarkibini aniqlab, ularni quyidagi tarkibiy qismlarga ajratish mumkin: yaratiladigan multimediya ilovasi uchun mavzuni tanlash, ish maydonini belgilash (o'lcham va fon), ramkalar, qatlamlardan foydalanish, turli xil belgilar, shu jumladan o'zgaruvchilar va dasturiy tilda yozuv stsenariylarini yaratish, ovoz bilan ishlash. fayllar, matn qo'shish, effektlar yaratish, rasmlardan foydalanish va import qilish, tayyor kutubxona tarkibiy qismlaridan foydalanish, navigatsiya yaratish, belgilash tillari va skript tillaridan foydalanish. O'z navbatida, multimedia dasturlarini quyidagi pastki turlarga bo'lish mumkin. Jadvalda multimedia ilovalarining kichik turlarining asosiy tushunchalari keltirilgan. Multimedia mahsulotini yaratish uchun ko'plab texnik vositalar mavjud. Yaratuvchi-ishlab chiqaruvchi gipermatnli sahifalarni yaratishda foydalaniladigan muharrir dasturini tanlashi kerak. Sizga boy media dasturlarni yaratishga imkon beradigan bir qator kuchli media-muhitni rivojlantirish muhiti mavjud. Macromedia Director, Macromedia Flash yoki Authoware Professional kabi paketlar yuqori malakali va qimmat ishlab chiqarish vositalaridir, FrontPage, mPower 4.0, HyperStudio 4.0 va Web Workshop Pro ularning sodda va arzon hamkasblari. Power Point kabi vositalar va matn muharrirlari (masalan, Word) chiziqli va chiziqli bo'lmagan multimedia aktivlarini yaratish uchun ham ishlatilishi mumkin. Borland Delphi, shuningdek, multimediya ilovalari uchun rivojlanish muhiti. Multimediyali elektron darslik yaratish bosqichlari. Administrator Texnik mutaxa ssislar Psixolog Muallif O‘qituvch i O‘qituvch i O‘qituvc
hi O‘qituvchi
5
№ Ishtirok etuvchilar Elekt ron pocht a Kurs ishtirokchila riga yuboriladiga n xabarlar Tinglovchi guruhiga yuboriladiga n xabarlar Foru m Cha t E’lonla r taxtasi Video konfere nsiya 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Administrato r +
2. Muallif + +
3. O‘qituvchilar + +
4. Tinglovchi +
+ + + + + 5.
Texnik mutaxassislar + +
6.
Psixolog + +
+ + 7. Tashqi foydalanuvch i +
+ +
Texnik talablar Elektron axborot-ta’lim resurslari (EATR) axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishining zamonaviy talablariga mos bo‘lishi shart. Elektron axborot-ta’lim resurslarini ishlab chiqishda bu sohada dunyoning eng ilg‘or mamlakatlari tajribalarini joriy etish, EATR ni tayorlashda ular foydalanayotgan eng yangi dasturiy mahsulotlar, qo‘llayotgan texnologiyalardan samarali foydalanish kerak. 6
Elektron axborot-ta’lim resurslari (EATR) shaxsiy kompyuterlarda, lokal tarmoqda va Internet orqali onlayn tizimida ishlash imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak va shu o‘rinda yuklanishi og‘ir bo‘lmasligi kerak. Elektron axborot-ta’lim resurslaridan foydalanuvchilar asosan o‘qituvchilar va kasb-hunar kollejalri va akademik litseylar ta’lim oluvchilaridir. Shuning uchun ularni ishga tushirishda turli parollar qo‘llash va registratsiya qilish shartlari qo‘llanilmasligi kerak. Minimal talablar: •
•
•
•
•
• Internet Explorer 6.0 (Windows tizimida), FireFox 3.5 (Windows, Linux yoki Doppix tizimlarida) va boshqa brauzerlar. Operatsion tizim – Windows, Linux, Doppix. Asosiy shartlardan biri – Elektron axborot-ta’lim resursi O‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi tizimi muassasalarini axborot-metodik ta’minlash xizmati serveriga, web sahifa sifatida oson integratsiya qilinish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. Yaratuvchilar EATRni 3 xil o‘rnatish imkoniyatini beruvchi ko‘rinishda topshirishlari kerak: avtonom, lokal va Internet uchun.
ELEKTRON AXBOROT TA’LIM RESURSINING TUZILISHI
EAT R Seminar mashg‘ulotlari (Amaliy) Ma`ruza matn Nazariy material Fotogalereriya
materiallar
(Test dasturi)
mazmunini to‘ldiruvchi qo‘shimcha mataeriallar
materiallar to‘plami
Audio fayllar Video fayllar Elektron ko‘rgazma materiallar Animatsiyalar Dars kesimida Fan bo‘yicha Fan bo‘yicha terminalogiya lug‘at Fan bo‘yicha ensiklopediy a materiallariy 8
1-jadval № Dars turi Qabul qilish uslubi Obraz Qabul qilish darajasi 1 Ma’ruza Eshtish
5% 2 O‘qish Ko‘rish
10% 3 Video dars Eshtish, ko‘rish
Eshtish, ko‘rish, amaliy tatbiqiy ko‘rish
30% 5 Bahs munozara Muhokama tahlil
Ko‘rish, muhokama tahlil,mashq bajarish
7 Ishbob o‘yin, guruhlarda ishlash, tahlil, mustaqil ishlash muhokama tahlil,mashq bajarish,qiyoslash
Eshtish, ko‘rish, muhokama tahlil,mashq bajarish, qiyoslash
2-jadval № Elektron axborot- ta’lim resurslariningasosiy ko‘rsatkichlari O‘lchov birligi.
Fan
Fan Fan
9
1 Matn (belgilar soni) ming.
Darslik bo‘yicha Darslik bo‘yicha Darslik bo‘yicha 2 Fotoillyustratsiya (qo‘shimcha rasm va sur’atlar soni) dona. Darslikdagidan 30 % ortiq Darslikdagidan 30 % ortiq Darslikdagi dan 30 % ortiq 3 Animatsiy (turli xodisalarni namoyishlari soni) dona. Darslar soni 10 ta Darslar soni 10 ta Darslar soni 10 ta 4 Laboratoriya ishlari (Laboratoriya ishlari soni)
dona. - - - 5 Testlar (matnli savollar soni) dona.
Har darsga 15 tadan Har darsga 15 tadan Har darsga 15 tadan 6 Savol, topshiriq va mashqlar (ma’lumotlar randomizatsiyasi bilan)
dona. - - - 7 Videoparchalar (parchalarning umumiy davomiyligi) daqiqa. 30
(40 ortiq emas) 30
(40 ortiq emas) 30 (40 ortiq emas) 8
(parchalarning umumiy davomiyligi) daqiqa. 30
(40 ortiq emas) 30
(40 ortiq emas) 30 (40 ortiq emas) 9
dona. Darslar sonidan 30% ortiq Darslar sonidan 30% ortiq Darslar
sonidan 30% ortiq 10 Glossariy dona. (atamalar)
11 DVD tashuvchilar soni dona.
1 1 1 12 Lokal versiya Talab etilishi Ha Ha
Ha 13
Tarmoq versiya (shu jumaladan Internet) Talab etilishi Ha Ha
Ha Download 0.52 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|