Mundaraja reja: Kirish I. Bob. Bolalarning jismonan rivojlanishida mtt va oila aloqasi

I.BOB.BOLALARNING JISMONAN RIVOJLANISHIDA MTT VA OILA ALOQASI
1.1.Maktabgacha ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiyaning o‘ziga xos hususiyatlari
Farzandlarimizni yuksak bilimli va zakovatli, jismonan baqquvat insonlar etib kamolga yetkazishning bosh omili-bolalar sportini rivojlantirish masalasi davlatimiz va jamiyatimizning doimiy diqqat markazida bo’lib kelmoqda. Bugungi kunda bolalar sporti mamlakatimiz ta'limtarbiya tizimining uzviy qismiga aylanib, ushbu soha bilan mutanosib ravishda izchil rivojlantirilmoqda.
2002 yil 24 oktyabrda qabul qilingan “O’zbekiston Bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasini tuzish to’g’risida” gi va 2004 yil 29 avgustda qabul qilingan “O’zbekiston Bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmon bu borada muhim dasturilamal bo’layotir.
O’zbekiston Bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi tomonidan yoshlarimiz o’rtasida sportni ommalashtirish, bolalar sportini kompleks rivojlantirish bo’yicha aniq maqsadga yo’naltirilgan ishlar olib borilmoqda. O’tgan oxirgi 10 yil davomida Bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari hisobidan 1113 ta bolalar sporti ob'ekti, jumladan, 252 ta yangi sport kompleksi, 861 ta sport zali barpo etilgani, bularning 84 foizi qishloq joylarda qurilganini ta'kidlash lozim.
Mamlakatimiz bo’yicha umuman bugun mavjud bo’lgan sport ob'ektlari haqida gapirganda qo’yidagi ko’rsatkichlarni e'tiborga olish zarur. Bolalarning sport bilan shug’ullanishga qiziqishini yanada oshirish maqsadida mamlakatimiz hududlarida sportning ko’plab turlari bo’yicha musobahalar, sport festivallari, o’rtoqlik uchrashuvlari va o’quv-mashg’ulot yig’inlari muntazam ravishda o’tkazilmoqda. Shuni alohida aytish kerakki, yurtimizda an'anaviy tarzda o’tkaziladigan, Olimpiya harakati tamoyillariga to’liq mos keladigan uch bosqichli sport o’yinlari – “Umid nihollari”, “Barkamol avlod” va Universiada musobahalari mamlakatimiz terma jamoalarini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Aziz do’stlar, sportni, birinchi navbatda, bolalar sportini rivojlantirish borasidagi ishlarning muvaffaqiyati ushbu sohaga yuqori malakali o’qituvchi va murabbiy kadrlarni keng jalb etish bilan bog’liq ekani hech kimga sir emas. Sportda muvaffaqiyatga erishish tartib-qoidaga qat'iy rioya qilish bilan bog’liqdir. Maktabda ta'lim olayotgan o’quvchi darsdan so’ng biror sport to’garagiga qatnashishni odat qilgan bo’lsa, u har bir kunini rejalashtirib oladi. Chunki bolani sport zali, o’zi mehr qo’ygan sport turi bilan emin-erkin shug’ullanishi uchun yaratilgan shart-sharoitlar doimiy harakatga chorlab turadi. hatto sport to’garagi mashg’ulotlari ham tartibga asoslangan: bolalar avval zal bo’ylab bir necha marotaba yugurishadi, turli chigalyozdi mashqlarini bajarishadi va shu tariqa yangi ko’nikmalarni navbatma-navbat o’zlashtirib borishadi. O’quvchi sport to’haragiga qatnayotgani sababli ham boshqa ishlariga o’z vaqtida ulgurishga intiladi. Pirovardida unda mas'uliyat hissi shakllanadi, mustahkamlanadi. Eng muhimi, sportga oshno bo’lgan o’quvchining har xil bekorchi ishlarga vaqti bo’lmaydi. O’qituvchilar ham doim internet klublarda yoki boshqa foydasiz yumushlar bilan kunini o’tkazib, maktabga kam keluvchi ayrim dangasa tengdoshlariga sportsevar bolalarni o’rnak jqilib ko’rsatishadi.
Sog’liqni yaxshilash, sog’lom turmush tarzini shakllantirish, jamiyatimizni rivojlantirishning muhim qismi hisoblanadi. Ammo bu muammoning yechimi bir qator qiyinchiliklar bilan bog’liq bo’lib, bu muammoni o’rganishga yondashishda yagona harakat dasturini yo’qligidadur. So’nggi yillarda bu boradagi erishilgan natijalar asosan “turmush tarzi” kategoriyasida sog’liqni rivojlantirish mexanizmini tadqiqot qilish bilan chegaralanib qolindi. Bu sohada ilmiy ishlar olib borilganligi uchun ham, inson hayotini uzaytirish, uni turmush tarzini har tarflama o’rganish, sog’liqni rivojlantirish bir qancha fanlarning yutug’iga bog’liqdir. qilingan ishlarni ta'kidlash bilan undagi kamchiliklar, eng muhimi sog’lom turmush tarzini shakllanish mexanizmiga tarixiy jihatdan haralib, baho berilmaganligi, har bir millatni milliy va regional jihatlarini inobatga olinmaganligi asosiy kamchiliklardandir.
Markaziy Osiyo xalqlari o’zining o’tmish tarxi bilan, o’ziga xos turmush tarzi bilan taniqlidir. Turli millatga mansub bo’lgan xalqlarning turmush tarzi ularning madaniyati bilan, ko’p qirrali xayot faoliyati bilan xarakterlidir. Xayot faoliyatining muhim qismi, sog’lom turmush tarzini ananalari va o’ziga xos milliy xususiyatlari bilan bog’liqdir. Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni sog’ligini ximoya qilish va ularni sog’lom turmush tarziga o’rgatishga bolalar bog’chasida “Bolajon” dasturini bajarish orhali erishiladi. Afsuski yuqorida qayd qilingan ish formalari va targ’ibot vositalari sog’lom turmush tarzini turligicha joriy qilishda ayniqsa bolalarga sog’lom turmush tarzini o’gatish sohasida yetarli deb bo’lmaydi. Ko’pchilik ilmiy tadqiqotlarning isbotlashicha bolalarda sog’lom turmush tarzini shakllantirish aniq tashkiliy struktura orhali amalga oshiriladi.
Buni taxminan quyidagicha keltirish mumkin:
Birinchidan – bolalar sog’ligini ximoya qilish va ularga sog’lom turmush tarzini o’rgatishda o’qituvchilar, tarbiyachilar, ota-onalar olib boradigan ishlar:
Ikkinchidan – gigienik tarbiyani amalga oshiruvchilar oila, maktabgacha tarbiya muassasalari, maktab, maktabdan tashhari idoralar:
Uchinchidan – shu sohadagi kadrlarni tayyorlab beruvchi idoralar:
To’rtinchidan – esa sog’lom turmush tarzini amaliyotda boshqarib turish. Shu keltirilgan tashkiliy tuzilma bir-biri bilan uzviy bog’liq bo’lgan sog’lom turmush tarzini joriy qilishning amaliy natijalarini ko’rish mumkin.
To’rtala tizimda ham keltirilgan idoralar, tashkilotlar faoliyati boshqarish shakliga buysunadi. Ammo bu sistemadagi “oilalarning” bolalarni tarbiyalashdagi funktsiyasi katta bo’lishiga haramay shu idoralar va tashkilotlar bilan uning bog’liqligi, tarbiya sohasidagi funktsiyani bajarishi boshqaruvga va ma'lum o’lchov mezoniga ega emas. Aholining katta yoshli kishilar ba'zilari bolalarni sog’lom o’stirish, gigienik tarbiyalash qoidalari va yo’l-yo’riqlari haqida yetarlicha bilimga va tasavvurga ega emas.
Bu esa oilaning bolalar sog’liqini himoya qilishdagi faoliyatini aks ettiradi. hamma oilalarda oila a'zolarining sog’lom turmush tarziga munosabati birinchidan bolalarni sog’liqini himoya qilish bilan ifodalansa, ikkinchidan hamma oila a'zolarining jumladan bolalarning salomatligi yaxshi bo’lishi orhali turmush tarzini barcha qirralari ya'ni ma'naviy va sotsial qiymatning yaxshiligi bilan ifodalanadi. Bolalarni sog’liqini himoya qilishda oila asosiy g’amho’rlik qiluvchi bo’lsada, uning bolalar tarbiyasiga daxildor bo’lgan barcha idoralar bilan hamkorligi yaxshi yo’lga qo’yilishi maqsadga muvofiqdir. Chunki yuqorida aytganimizdek hamma oila a'zolari sog’lom turmush tarzini tashkil qilishda yetarli tushunchaga ega emas.
Bizning tushunchamizda oilada sog’lom turmush tarzini ta'minlash uchun quyidagilar zarur bo’ladi. Bular yetarli moddiy turmush sharoiti ya'ni har bir oila a'zosi uchun normadagi joy xajmi kvartira m2 , ijtimoiy turmush shart-sharoitlari ya'ni suv isitish sistemasi, yetarli xo’jalik jihozlari, bolalar uchun ovqatlanish va dam olish xonalari, oila a'zolarining ishlab chiqishdagi ishtirok etish darajasi, yetarlicha bo’sh vaqt va hakozolar. Ana shu moddiy ijtimoiy turmush shartsharoitlari mavjud bo’lganda bundan to’g’ri foydalanish sog’lom turmush tarzi uchun har bir oila a'zosining bilim saviyasi va malakasiga bog’liq.
O’zbekistonda turmush sharoitining milliy xususiyatlarining bir ko’rinishi, ko’pchilik oilalarda yuqorida keltirilgan imkoniyatlarni yo’qligi va qishloqlarda, ba'zi joylarda shaharlarda ham davlat idoralari tomonidan turmush tarzini yaxshilashni zarur shart-sharoitlarini yaratilmaganidir. Sog’lom hayot tarzi – inson hayot tarzining tarkibiy qismi, u umuminsoniy tarbiyada, shaxsni uyg’un rivojlanishida, har tomonlama kamol topishda muhim rol uynaydi. Shunday ekan sog’lom bo’lish san'ati salomatlikni ta'minlaydigan, amalga oshiradigan butun bir majmuasi hisoblanadi. Ya'ni bu sharoitlar – mehnat va dam oilshni to’g’ri navbatlashtirish, sog’lom turmush, to’g’ri ovqatlanish qoidalariga amal qilish, jismoniy tarbiya bilan shug’ullanishdan iboratdir. Xayotning barcha sohalariga jismoniy tarbiya va mehnat tarbiyasining gigienik asoslarini keng miqyosida qo’llamay turib, shaxsni har tomonlama shakllantirib bo’lmaydi. Sog’lom turmush tarzining asosiy bo’lgan dam olishni to’g’ri yo’lga qo’yish, jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish, ovqatlanish qoidalariga rioya qilish va gigienik sharoitni yaxshilash haqida yoshlarga maktabdan boshlab ma'lumot berish, bu sohada ularda yetarli tasavvurlarni hosil qilish davlat tomonidan tuzilgan rejalarda ko’zda tutilgan.
Ayniqsa respublikamizning qishloq olisida, ba'zi hollarda shaharlarda ham sog’lom turmush tarziga o’rgatishning eng oddiy yo’llariga e'tiborsizlik bilan harashni uchratish mumkin. Bu ishda xotin-qizlarning faol bo’lishi, ayniqsa maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni tarbiyalashda ularni bu sohadagi tushunchasi juda muhimdir. Ko’pchilik onalarda bolani yoshlikdan chiniqtirish, to’g’ri ovqatlantirish, kun rejimiga rioya qildirish malakalari yetarli emas. Masalan: maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni xaftada 2-3 marotaba yuvintirish, kiyimlarini almashtirish, ovqat yeyishdan oldin qo’llarni sovunlab yuvish, oyoq va qo’llarini doimo toza tutish, o’tirganda, yotganda gavdani to’g’ri tutish kabi talabalarga rioya qilmaslik, yana shuningdek uxlash vaqti va turish vaqtini ma'lum soatga asoslab rejimga o’rgatish, ovqatlanish normalariga, ovqat tarkibiga, turlariga e'tibor qilmaslik sog’lom turmush tarzini joriy qilishga salbiy ta'sir qiladi. Bu sohadagi kamchiliklarni tugatish kelajakni, jamiyatni sog’ligini ta'minlash demakdir. Yuqorida aytilgan to’g’ri ovqatlanish, dam olish, jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishlar har biri o’ziga xos qoidalarga rioya qilishni talab qiladi. Oilani bularni xayotga tatbiq qilishdagi roli juda muhim. Yuqorida bolalarni sog’lom turmush tarziga o’rgatishda onalarning vazifasi haqida misol keltirildi, bu masalada oilaning barcha a'zolarining ishtirok etishi ahamiyatlidir. Ayniqsa oilada otalar bu sohadagi o’zining shaxsiy ibrati bilan yoshlarga o’rnak bo’lishi kerak.


Ta'lim va tarbiyaning umumiy tizimida maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi alohida o'rin tutadi. Har tomonlama rivojlanishning asosi sifatida jismoniy tarbiyaning ahamiyatini belgilaydigan muhim vazifa - bu o'z harakatlarini yaxshi biladigan, jismoniy mashqlarni yaxshi ko'radigan, o'z muhitiga mustaqil ravishda yo'naltirilgan, maktabda o'rganishga va keyinchalik faol ijodiy qobiliyatga ega bo'lgan sog'lom bolani shakllantirishdir. faoliyat. Aynan maktabgacha yoshdagi bolalikda maqsadli pedagogik ta’sir ko‘rsatish natijasida shaxsning har tomonlama barkamol rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan salomatlik, umumiy chidamlilik va mehnat qobiliyati, hayotiy faollik va boshqa sifatlar shakllanadi.
Jismoniy sifatlar, harakat qobiliyatlari va qobiliyatlarini shakllantirish bolaning aqliy rivojlanishi, estetik his-tuyg'ulari va axloqiy-irodaviy shaxsiyat xususiyatlarini tarbiyalash bilan chambarchas bog'liq. Bir qator mualliflar (A. V. Keneman, D. V. Xuxlaeva, 1995; N. N. Efimenko, 1999; M. D. Maxaneva, 2000; E. Ya. Stepanenkova, 2001; S. B. Sharmanova, A. I. Fedorov, 2002 yil va boshqalar) jismoniy tarbiya vazifalariga alohida e'tibor qaratishlari kerak. aqliy, axloqiy, estetik va mehnat tarbiyasi vazifalari bilan kompleks va o‘zaro bog‘langan holda hal etilishi lozim.
Umuman maktabgacha ta'lim sohasida ro'y berayotgan innovatsion jarayonlar maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasiga ham taalluqlidir (M.P. Astashina, 2014). Ijobiy o'zgarishlar bilan bir qatorda maktabgacha ta'lim sohasida ham salbiy tendentsiyalar mavjud bo'lib, ular quyidagilardan iborat: maktabgacha ta'lim tashkilotlari sonining qisqarishi; xorijiy ta'lim tizimlarini qo'llash har doim ham asosli emas; bolalarning motor faolligiga zarar etkazadigan kognitiv faoliyat hajmi va intensivligini oshirish; malakali kadrlar etishmasligi; tibbiyot va pedagogik kadrlar faoliyatining tarqoqligi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashning ustuvor yo'nalishi maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi bo'lishi kerak, bu bola tanasining tashqi va ichki muhitning salbiy omillariga chidamliligini oshirishga, jismoniy madaniyat sohasidagi nazariy bilimlarni o'zlashtirishga, jismoniy madaniyatni shakllantirishga qaratilgan. harakat qobiliyatlari, jismoniy va aqliy sifat va qobiliyatlarni rivojlantirish, jismoniy takomillashtirishga qiziqish va ehtiyoj, bolaning shaxsiyatini har tomonlama shakllantirish. 1 копеечная таблетка с утра очистит сосуды, а давление всегда будет 120/80! Продаются... Jismoniy tarbiya vositalarining butun majmuasi, jumladan, kun tartibini, sog'lomlashtirish va chiniqtirish tadbirlarini amalga oshirish, zarur vosita yuklarini ta'minlash, ratsional ovqatlanish asosiy vazifani - sog'lom bolani tarbiyalashga qaratilgan bo'lishi kerak. Faqatgina kompleks yondashuvni amalga oshirish orqali ta'lim va dam olish ishlarining asosiy vazifalarini bajarishga erishish mumkin: bolalarning jismoniy va ruhiy salomatligini mustahkamlash, ularning optimal jismoniy rivojlanishi va harakatchanligini oshirish.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi bolaga ijobiy his-tuyg'ularni keltirib chiqaradigan jismoniy mashqlar tizimini, stressli vaziyatlarni va harakatlarni bajarishdan qo'rqishni istisno qilishi kerak; etarli intensivlik va motor harakatlarining keng doirasi; jismoniy tarbiya va sog'lomlashtirish ishlari va bolalarning faol dam olish shakllarining ko'p xilma-xilligi, mashqlarni tanlashda individual va differentsial yondashuv imkoniyati; bolaning kun rejimida yuklarning tez-tez o'zgarishi va dam olish; maktabgacha ta'lim tashkilotining turli yoshdagi bolalar faoliyatida uzluksizlik; salomatlik holati, charchoq, iqlim va ob-havo sharoitlariga qarab dam olish tadbirlarining moslashuvchan jadvali; jismoniy mashqlardan foydalanishning mavsumiyligi; kundalik jismoniy tarbiya darslari; jismoniy tarbiya vazifalarining ta'limning boshqa jihatlari bilan aloqasi.
Maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya ishlarining tashkiliy shakllari quyidagilardan iborat: jismoniy ta'lim-tarbiya; kundalik rejimda jismoniy tarbiya va sog'lomlashtirish ishlari (ertalabki mashqlar, ochiq va sport o'yinlari, jismoniy tarbiya daqiqalari, jismoniy mashqlar bilan birgalikda temperatsiya mashg'ulotlari); faol dam olish (sport tadbirlari, sport bayramlari, salomatlik kunlari, piyoda sayohatlar); bolalarning mustaqil motorli faoliyati; oilaviy ish. Maktabgacha yoshdagi bolalarning mustaqil motorli faoliyati o'qituvchining nazorati ostida davom etadi. Jismoniy mashqlar mazmuni va davomiyligi bolalarning o'zlari tomonidan belgilanadi. Ushbu faoliyatning tabiati maktabgacha yoshdagi bolalarning individual ma'lumotlariga, tayyorgarligiga, imkoniyatlariga va qiziqishlariga bog'liq.
Jismoniy tarbiya muammolarini muvaffaqiyatli hal qilish faqat maktabgacha ta'lim tashkiloti va oilaning o'zaro bog'liq ishida bolalarga individual yondashuvni amalga oshirish orqali mumkin. Ishning barcha shakllari va turlari o'zaro bog'liq va bir-birini to'ldiradi. Ular birgalikda bolani kundalik jismoniy tarbiya bilan ta'minlaydigan zarur vosita rejimini yaratadilar.
Yu.F.Zmanovskiy bolalarning harakat faoliyatini oqilona tashkil etish tamoyillarini ajratib ko'rsatdi: bolalarning harakat faoliyatining barcha turlarida tsiklik mashqlarning ustunligi; kundalik jismoniy tarbiya, asosan ochiq havoda; bir mashqni takroriy takrorlash bilan mashqlarni tez-tez o'zgartirish; ishda ochiq o'yinlardan foydalanish; jismoniy madaniyat darslarining motor zichligi - 80% va undan ko'p; jismoniy madaniyat darslarining majburiy musiqa jo'rligi; bolalarning jismoniy mashqlarga ongli munosabati; mushaklarning gevşemesi ko'pchilik jismoniy tarbiya mashg'ulotlarining zarur komponenti sifatida; bolalar jismoniy faoliyatining barcha turlarida ijobiy his-tuyg'ularning ustunligi; jismoniy tarbiya darslarida harakatlarni chiroyli bajarish majburiyati. Bu bolalarning motorli faoliyatini oqilona tashkil etish tamoyillariga rioya qilish nafaqat maktabgacha yoshdagi bolalarning sog'lig'i va harakatchanligini yaxshilaydi, balki har bir bolaning barkamol rivojlanishiga yordam beradi.
Maktabgacha ta'lim muassasalari o'z faoliyatida shaxsning ijodiy rivojlanishi va intellektual ehtiyojlarni ro'yobga chiqarish va hissiy idrokni shakllantirish orqali uning shakllanishiga ko'maklashish zaruriyatidan kelib chiqishi kerak, bu faqat maktabgacha yoshdagi bolalarning sog'lig'i yaxshi bo'lgan taqdirdagina mumkin. Bolani o'qitish, rivojlantirish va tarbiyalash, uni takomillashtirishga kompleks yondashuvni amalga oshirish orqali bolalar salomatligini saqlash, mustahkamlash va shakllantirish vazifalariga erishish mumkin. Bolalar salomatligini asrash va mustahkamlash tizimini takomillashtirish, ularda salomatlik madaniyati va sog‘lom turmush tarziga motivatsiyani shakllantirish maktabgacha ta’lim tashkiloti faoliyatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylanishi kerak.
Zamonaviy ta'lim kontseptsiyasi nafaqat maktabgacha yoshdagi bolalarni takomillashtirish, balki ta'lim muhitiga shaxsiy yo'naltirilgan yondashuvlarni ta'minlash, sog'liqni saqlashni tejaydigan ta'lim makonini shakllantirishni ham nazarda tutadi. Sog'liqni saqlash haqidagi nazariy bilimlarni rivojlantirish va bolalarda o'z sog'lig'ini saqlash va mustahkamlash bo'yicha amaliy ko'nikmalarni shakllantirishga yordam beradigan maktabgacha jismoniy tarbiyaga faol-faol yondashuvni amalga oshirish tubdan yangi. Bolaning jismoniy salomatligining asosini uning organlari va tizimlarining rivojlanish darajasi va xususiyatlari hisobga olinishi kerak.
Rivojlanish darajasi har bir bolaning tabiatiga xos bo'lgan va uning asosiy ehtiyojlari bilan bog'liq bo'lgan dastur bilan belgilanadi. Bu bolaning individual-barkamol rivojlanishining sharti bo'lgan asosiy asosiy ehtiyojlarni qondirishdir. Bolalarning to'liq ruhiy salomatligining zaruriy sharti - bu turli xil faoliyat jarayonida ularning xatti-harakatlarini etarli darajada tartibga solishni ta'minlaydigan ruhiy qulaylik va psixologik farovonlik holati. Bu holat bolaning ehtiyojlari va ularni qondirish imkoniyatlari bilan belgilanadi. Inson salomatligining ma'naviy tarkibiy qismi ularning ta'lim jarayoniga bo'lgan munosabati, shuningdek, maktabgacha yoshdagi bolaning motivatsion va semantik sohalarini rivojlantirish bilan bevosita bog'liq bo'lgan umumiy qabul qilingan xatti-harakatlar normalariga muvofiqligi bilan tavsiflanadi.
Bolaning sog'lig'i haqida g'amxo'rlik qilishga chaqirilgan maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlaydigan zamonaviy o'qituvchi unga kattalarning qisqartirilgan nusxasi sifatida munosabatda bo'lishga haqli emas, chunki har bir yosh davri o'ziga xos tuzilish va faoliyat xususiyatlariga ega. Maktabgacha yoshdagi bolalarda sog'lom turmush tarzining asosiy tarkibiy qismlariga rioya qilish munosabatini shakllantirish vosita faoliyatiga asoslanishi kerak.
I. A. Arshavskiyning fikricha, "organizmning hayoti, uning o'sishi va rivojlanishi harakat faoliyati bilan boshqariladi". Ma'lumki, bola tashqaridan kelgan turli xil ma'lumotlarni idrok etish va qayta ishlash uchun ulkan salohiyatga ega. Bundan tashqari, maktabgacha yoshdagi bolalarda o'z-o'zini rivojlantirish, o'yin va taqlid qilish uchun eng murakkab biologik ehtiyojlar ustunlik qiladi. Binobarin, bolalarning jismoniy tarbiyasi bolaning shaxsiyatining faolligi printsipi asosida amalga oshirilishi mumkin, bu esa sog'liq qadriyatlarini bilishni sog'lom turmush tarzi asoslarini rivojlantirish bilan uyg'unlashtirishga imkon beradi. maktabgacha yoshdagi bolalar uchun qiziqarli va qiziqarli.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiya nazariyasi - bu jismoniy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari va bolaning shaxsiyatini shakllantirish haqidagi fan. U bolaning tug'ilishidan maktabgacha bo'lgan jismoniy tarbiya qonuniyatlarini va shunga muvofiq ta'lim va tarbiya jarayonida bolaning rivojlanishini boshqarishning umumiy qonuniyatlarini o'rganadi. Jismoniy tarbiyaning har tomonlama rivojlanish asosi sifatidagi alohida ahamiyatini belgilab beruvchi eng muhim vazifa - sog'lom, kuchli, qotib qolgan, quvnoq, sezgir, tashabbuskor, o'z harakatlarini yaxshi biladigan, sport va jismoniy mashqlarni sevadigan bolani shakllantirishdir. , va maktabda o'rganish va faol keyingi ijodiy faoliyatga qodir. Har bir yosh davridagi bolaning potentsial imkoniyatlarining qonuniyatlarini bilish va hisobga olgan holda, jismoniy tarbiya nazariyasi jismoniy tarbiya kompleksining ilmiy asoslangan dasturini talab qilishni ta'minlaydi, ularning o'zlashtirilishi bolalarning zaruriy darajasini ta'minlaydi. jismoniy tayyorgarlikdan.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasida salomatlikni saqlash komponenti tananing normal ishlashi uchun zarur bo'lgan gigiena ko'nikmalari va qobiliyatlari tizimini, shuningdek, jismoniy tarbiyani yaxshilashga qaratilgan mashqlar tizimini tashkil etuvchi qadriyatlar va munosabatlar tizimini o'z ichiga oladi. o'ziga, kiyimiga, yashash joyiga, atrof-muhitga g'amxo'rlik qilish ko'nikma va malakalari. Ushbu komponentda kun tartibiga rioya qilish, ovqatlanish, ish va dam olishni almashtirish alohida rol o'ynaydi, bu yomon odatlarning shakllanishiga, kasalliklarning funktsional buzilishlarining oldini olishga yordam beradi, ruhiy gigiena va o'quv jarayonining psixoprofilaktikasini o'z ichiga oladi. atrof-muhit salomatligi omillaridan foydalanish va tiklanishning bir qator o'ziga xos usullari zaiflashdi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiya tizimini takomillashtirish ko'p jihatdan ushbu yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash usullarining ilmiy asoslilik darajasi bilan belgilanadi. Bolalikda hayotiy asosiy, tayanch-harakat ko'nikmalari va qobiliyatlari shakllanadi, harakat tajribasining asoslari yaratiladi, harakat alifbosi o'zlashtiriladi, ularning elementlaridan keyinchalik insonning barcha harakat faoliyati shakllanadi.