Mundarija : kirish

I.BOB.“KASB KASALLIKLARI RO’YXATI VA UNI QO’LLASH BO’YICHA YO’RIQNOMA” HAQIDA
1.1.Kasb kasalliklari va ularni oldini olish
Sog’liqni saqlash vazirligi, Aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 1995 yil 2 fevraldagi 23/36/9-sonli buyrug’i bilan “Kasb kasalliklari ro’yxati va uni qo’llash bo’yicha Yo’riqnoma” tasdiqlangan.
Ro’yxatga faqat noqulay ishlab chiqarish omillari ta'sirida kelib chiqqan kasb kasalliklari, ularning yaqin va uzoq vaqtdagi oqibatlari, shuningdek kasbiy zararlarning kasbga oid bo’lmagan asoratlariga (masalan, arterial gipertoniya – vibratsiyadan) bog’liq kasalliklar kiritilgan.
O’tkir va surunkali kasb kasalliklari va zaharlanishlarini farqlash mumkin.
O’tkir kasb kasalligi (intoksikatsiya) to’satdan, ishchi zonasi havosidagi kimyoviy moddalarning, boshqa zararli omillarning nisbatan yuqori kontsentratsiyalari, darajalari va dozalari bir marta ta'sir qilgandan so’ng (faqat bir ishchi smenasi davomida) yuzaga keladi.
Surunkali kasb kasalliklari zararli ishlab chiqarish omillarining yuqori bo’lmagan (ammo PDK, PDU, PDDdan ortiq bo’lgan) kontsentratsiyalari, darajalari, dozalarining davomli ta'siri oqibatida yuzaga keladi. Kasb kasalliklari tavsifi
Tasdiqlangan “Ro’yxat”ga muvofiq, kasb kasalliklari 7 guruhga ajratiladi:
Kimyoviy omillar ta'sirida yuzaga keladigan kasalliklar: ta'siri turli troplikka ega o’tkir, surunkali intoksikatsiyalar (neyro-, gemo-, gepato-, nefro-, politrop, dermatrop, allergik va h.k.);
Sanoat aerozollari ta'sirida yuzaga kelgan kasalliklar: pnevmokoniozlar, changli bronxitlar, rinofaringolaringitlar, allergiyalar;
Fizik omillar ta'siri bilan bog’liq kasalliklar: ionlovchi nurlanishlar (o’tkir, surunkali nur kasalligi, mahalliy nurli shikastlanishlar, ularning uzoq vatli oqibatlari – xavfli o’smalar); ionsiz nurlanishlar (lazerli, ultrabinafsha, infraqizil); dekompression – kesson kasalligi; o’tkir, surunkali issiq urishi, shovqin, vibratsion kasallik va h.k.;
Alohida a'zolar va tizimlarning ortiqcha zo’riqishi va ortiqcha keskinlikda ishlashi bilan bog’liq kasalliklar: koordinatorli nevrozlar (sut sog’uvchilarda, skripkachilarda, linotipistlarda), radikulitlar, tendovaginitlar, artrozlar, bursitlar, tromboflebitlar; qo’shiqchilar, o’qituvchilardagi laringitlar, kuchayib boruvchi uzoqni yaxshi ko’rolmaslik va b.;
Biologik omillar ta'siriga bog’liq kasalliklar: chorvadorlar, veterinar, infektsionistlar, baklaboratoriyalar laborantlari va boshqalarda infektsion va parazitar kasalliklar;
Allergik kasalliklar: kon'yunktivitlar, rinitlar, bronxial astma, dermatitlar, ekzemalar, eshak emi va h.k., ular o’simlik yoki hayvonlarga xos qo’zg’atuvchilar bilan ishlaganda yuzaga keladi;
Yangi hosil bo’lgan o’smalar – kelib chiqishi fizik (ionlovchi nurlanishlar, ultrabinafsha radiatsiya) va kimyoviy (3, 4-benzpiren, smolalar va h.k.) tabiatga ega kontserogenlar bilan ishlaganda yuzaga kelgan xavfli o’smalar.
Sanab o’tilgan zararli ishlab chiqarish omillari, ular keltirib chiqarishi mumkin bo’lgan kasb kasalliklari va zaharlanishlarni hisobga olib, mehnat gigienasi bo’yicha shifokormutaxassislar, profpatologlar, sanoat korxonalari, davolash-profilaktika muassalari tibbiy sanitar qismlarining boshqa mutaxassislari oldida turgan vazifalar:
ishlab chiqarish muhitining, texnologik jarayonlarning zararli omillarini, ularning gigienik normativlarga muvofiqligini o’rganish; ishlab chiqarish muhiti (texnologik jarayon, ishchi zonasining havo muhiti, xom ashyo, yarim fabrikatlar, tayyor mahsulot, ishlab chiqarishning qo’shimcha mahsulotlari, chiqinldilari va ajratmalari) turli zararliklarining organizmga ta'sirini o’rganish; ishlovchilar sog’lig’i, ularning umumiy va kasbiy kasallanishi holatini o’rganish; kasb kasalliklari, zaharlanishlarni tashxislash va davolash, ishlovchilarning dispanser, sanatorkurort ta'minoti, tibbiy-ijtimoiy ekspert komissiyalari (TIEK), tibbiy-nazorat komissiyalari (TNK), tibbiy-mehnat ekspert komissiyalari (TMEK) va h.k., kasbiy patalogiyalarni ekspertiza qilish, nogironlikni belgilash komissiyalari ishida qatnashishdan iborat.
Ishlab chiqarish muhitidagi keng tarqalgan zararli fizikaviy omillar qatoriga ishlab chiqarishga doir shovqinni kiritish mumkin. Shovqin deb vaqt birligi ichida atrof-muhitga turli tezlik va jadallikda tarqaladigan tovushlar majmuasiga aytiladi. Ishlab chiqarish shovqinning asosiy manbayi - ishlab chiqarishdagi jihozlarning aylanishi, urilishi, ishqa lanishidan hamda kuchli havo oqimlari, havo harakati va b.q hisoblanadi. Shovqinning ishchilar organizmiga nomuvofiq ta’sir etish mumkinligi va ta’sir etish darajasi shovqinning ta’sir darajasiga, ta’sir etish muddatiga va chastotali tarkibiga bog‘liqdir.
Odamning qulog‘i 16 dan 20 000 Gs gacha bo‘lgan tovush chastotalarini qabul qila oladi. Shovqinlar o‘z tarkibida turli chastotalardagi tovushlarni tutishi mumkin, shuning uchun chastotali tarkibi bo‘yicha shovqinlar past chastotali (350Gs gacha), o‘rta chastotali (350-800 Gs ) va yuqori chastotali (800 Gs dan yuqori) shovqinlarga bo‘linadi. Shovqin darajasi 1 sm² yuzaga to‘g‘ri keladigan energiya qiymati (W/sm ) bilan ta’riflanadi. Ammo akustika va gigiyena amaliyotida ko‘pincha nisbiy qiymatlardan foydalanish qabul qilingan bo‘lib, uning energiya qiymatidan kelib chiqib, tovushni qabul qilishning logarifmiga bog‘liqligi hisobga olinadi. Logarifmik shkalaning o‘lchov birligi Bel hisoblanadi. Tovushlarni qabul qiluvchi chegara qiymati 10-16 W/sm² ni tashkil qiladi. 1 Bel 10 -15 W/sm² ga teng. Tovush (shovqin)ning jadalligini 10 marta oshirilganda tovushni qabul qilish sezgisi 2 martaga ortadi, 100 martaga oshirganda 4 martaga va h.q.
Odamning qulog‘i 0 dan 14 Bel (0 - 140 detsibel, dB) chegarasidagi tovush energiyasini qabul qila oladi. 140 dB ga teng bo‘lgan tovush (shovqin) lar tovush sezgisini emas, balki quloqda og‘riq sezgisini keltirib chiqaradi, shuning uchun 140 dB dan ortiq bo‘lgan qiymat og‘riq chaqiruvchi bo‘sag‘a deb nomlanadi. 140 dB dan ortiq bo‘lgan shovqin (tovush) to‘lqinlari quloqning nog‘ora pardasini yirtib yuborishi mumkin. Turli korxonalar uchun shovqinning chastotali tarkibini hisobga olganda ruxsat etiladigan darajasi SanQ va M № 0325-16 “Ish joylarida shovqin darajasining yo‘l qo‘yiladigan sanitar me’yorlari ” da belgilangan.
Spektri bo‘yicha shovqin 3 sinfga bo‘linadi:
-quyi takrorlanuvchi (16-350 Gs)
-o‘rta takrorlanuvchi (350-800 Gs)
-yuqori takrorlanuvchi (800 Gs va undan yuqori)
Yuqori takrorlanuvchi spektrlar ayniqsa eshitish analizatorlariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ishchilar organizmida shovqinning ta’siri ham spetsifik va ham nospetsifik o‘zgarishlarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Odam mutloq tinchlik sharoitida o‘zini yomon his qiladi, ammo shovqinning salbiy ta’siri uning jadalligi etarlicha yuqori ko‘rsatkichlarda bo‘lgandagina kuzatiladi. Yuqori chastotali shovqinlar yuqori xavfli hisoblanib, kam jadallikda ham organizmda negativ o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. Past yoki o‘rta chastotali shovqinlar esa katta jadallikda kuchliroq ta’sir samaralarini nomoyon qiladi.
Shovqinning spetsifik ta’siri kortiev organidagi sochsimon tolalarda degenerativ o‘zgarishlarni keltirib chiqarishi bilan bog‘liq. Natijada ishchilar organizmida koxlear nevrit shakllantirib, eshitish sezgisini asta - sekinlik bilan pasaytiradi va og‘ir karlik holatiga olib keladi (kasbiy karlik).
Shovqinning nospetsifik ta’siri ko‘pgina organlar va sistemalarning funksional holatida nomoyon bo‘ladi. Markaziy asab sistemasi tomonidan tez charchash, eslab qolish qobiliyatini yo‘qotish, ish qobiliyatini susayishi, apatiya, kuch-quvvatni yo‘qotish, uyqusizlik, yurak-qon tomir sistemasi tomonidan-bradikardiya, gipertoniya, yoki gipotoniya, periferik qon tomirlarining qisqarishi va h.k. Nafas olish organlari tomonidan nafas olish tezligi va chuqurligini kamayishi. Sezgi organlari orqali ko‘rish qobiliyatini pasayishi, vestibulyar apparati tomonidan bosh aylanish, muvozanatni buzilishi, ovqat hazm qilish organlari tomonidan oshqozon shirasini kam miqdorda ajralishi, hamda oshqozon va ichak peristaltikalarini susayishi kuzatiladi. Ichki sekretsiya bezlari tomonidan buyrak osti bezining giperfunksiyasi, qalqonsimon bezni va moddalar almashinuvi karbonsuv, oqsil buzilishi kuzatiladi.
Organizmdagi spetsifik ta’sir va hamma o‘zgarishlarning kompleksini "shovqin kasalligi" deb nomlanadi.
Shovqin kuchini aniqlash uchun shovqin o‘lchovchi asboblardan foydalaniladi (asboblar: SH-3M, SH-63, IRNA, ISHK-1, ASH-2M).
Shovqin balandligini ob’yektiv o‘lchash uchun maxsus asboblar-shovqin o‘lchagichlar (shumomerlar) qo‘llaniladi. Hozirgi kunda inspektor shovqin o‘lchagich keng qo‘llanilmoqda.Bu asbob shovqinni, tovush tebranishlarini elektr tebranishlariga aylantiradigan mikrofondan iborat. Bu tebranishlar kuchaytiriladi, sozlanadi va o‘rtacha quvvati detsebil hisobida darajalangan mikroampermetr yordamida o‘lchanadi. Dastadan tebranishlar diapazonlarini o‘zgartirish uchun foydalaniladi.
Ish joyida haqiqiy shovqin balandligini ruxsat etsa bo‘ladigan balandlik bilan taqqoslash uchun grafik usulda shovqin spektrogrammasi tuziladi.
Shovqinning ishchilar organizmiga nomuvofiq ta’sirining oldini olish uchun sog‘lomlashtiruvchi tadbirlar kompleksini o‘tkazish kerak:

• 
  shovqinni gigienik reglamentlash va ish joylarida shovqin darajasini nazorat qilish;
  
• 
  manbadagi shovqin darajasini pasaytirish (texnik takomillashtirish, ta’mirlash, jihozlarni bir-biriga moslash va b.q.);
  
• 
  jihozlar shovqinini izolatsiyalash va shovqin yutuvchi material lardan foydalanish;
  
• 
  tashkiliy-rejalashtiruvchi tadbirlar - shovqin tarqatuvchi manbani izolatsiya qilish yoki ularni alohida xonaga joylashtirish;
  
• 
  agar shovqin darajasini RED ga tushirishning iloji bo‘lmasa - ishchilarni shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlash: antifonlar - "Berushi", quloqni berkituvchi moslamalar;
  
• 
  audiometriya tekshirishini o‘tkazish bilan ishchilarni tibbiy ko‘rikdan o‘tkazib turish;
  

Kasb kasalliklarining oldini olish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining buyrug‘iga binoan bo‘lajak kasb egalari ishga qabul qilinishdan oldin tibbiy ko‘rikdan o‘tishlari lozim.
Ishga qabul qilingan shaxslar shovqinning spektriga qarab, buyruqda ko‘rsatilgan muddatlarda tibbiy ko‘rikdan takroran o‘tib turishlari lozim
Profilaktik tibbiy tadbirlar quyidagilarni o’z ichiga olishi zarur:
mehnat shartlarini sog’lomlashtirishning muhandislik-texnik vositalarini (ventilyatsiya, germetizatsiya, avtomatlashtirish, mexanizatsiya, masofali boshqarish va h.k.) ishlab chiqishda ishtirok etish; gigienik normativlar, boshqa sanitar qonunchilikni ilmiy ishlab chiqish; mehnatni ilmiy tashkil qilish (3.1-3.7-ilovalarga qaralsin); oldini oluvchi va joriy sanitar nazorat; mehnat jamoasi o’rtasida sanitar-ta'lim va profilaktik ishlar (sanitariya qoidalariga, xavfsizlik texnikasi qoidalariga, maxsus kiyimdan foydalanishga, individual himoya vositalaridan foydalanishga, davolash-profilaktika ovqatlanishiga, suyuqlik ichish rejimiga o’rgatish).
Ishlab chiqarish muhiti va mehnat sharoitlarining noqulay omillari (mikroiqlim, shovqin, vibratsiyalar, tabiiy va sun'iy yorug’lik, elektromagnit nurlanishlar va h.k.)ni o’lchash usullari va vositalarini talabalar tegishli gigyiena mavzularida o’rganadi, shuning uchun ushbu mashhulotda ular faqat tilga olib o’tiladi.
Atrof-muhit omillarining organizmga va sog’liqqa ta'sirini o’rganish usullari va ko’rsatkichlarini talabalar oldingi gigiyena kurslarida, fiziologiya, patologik fiziologiya, biokimyo kurslarida, klinik kafedralarda o’rgangan, shuning uchun bu mashhulotda ular faqat sanab o’tiladi.
Tana, nafas olish, ko’rish, eshitish a'zolarini individual himoya qilish vositalari “Shaxsiy gigiena” bo’limida ko’riladi.
Ish joylarida eng chegaraviy yo’l qo’yiladigan shovqin darajalari shovqin va vibratsiyani aniqlash va gigienik baholash metodikasi bo’yicha mashg’ulotlar materiallarida keltirilgan.
1.2. Kasbiy kasalliklar tushunchasi va turlariiy zararli zararli kallik
Qoida tariqasida, kasbiy kasallik surunkali yoki o'tkir kasallik bo'lib, uning sababi xodimning zararli ishlab chiqarish omillarining uzoq muddatli ta'siri edi. Buni ishdagi baxtsiz hodisa bilan aralashtirmang, bu butunlay boshqa toifadir.
Kasbiy kasalliklar nafaqat Rossiyada, balki dunyoning barcha mamlakatlarida turli sohalardagi ishchilarga ta'sir qiladi. Va agar boshqa mamlakatlarning qonunlari o'zlarining kasbiy faoliyati tufayli ma'lum kasalliklarga duchor bo'lgan ishchilarga qandaydir tarzda alohida yondashuvni kafolatlayotgan bo'lsa, bizning mamlakatimizda kasbiy kasallikni rasmiy tasdiqlash juda qiyin. [2]
Muayyan normalar, turlar, shuningdek, kasbiy kasalliklar ro'yxati mavjud. Kasbiy kasalliklar ikkita asosiy turga bo'linadi: o'tkir va surunkali [qarang. ilova A]. O'tkir kasbiy kasallik (zaharlanish) deganda, qoida tariqasida, xodimga zararli ishlab chiqarish omilining bir martalik ta'siri natijasida yuzaga keladigan, kasbiy mehnat qobiliyatini vaqtincha yoki doimiy yo'qotishga olib keladigan kasallik tushuniladi. O'tkir kasbiy kasalliklar (zaharlanish)ning paydo bo'lishi asosan xavfsizlik qoidalarini buzish, baxtsiz hodisalar, texnologik jarayonlarning nomukammalligi, yuqumli kasallik qo'zg'atuvchisi bilan professional aloqada bo'lish va shaxsiy himoya vositalaridan foydalanmaslik, texnologik qoidalardan chetga chiqish bilan bog'liq. Surunkali kasbiy kasalliklar (zaharlanish) - xodimning uzoq vaqt davomida zararli ishlab chiqarish omili (omillari) ta'siridan kelib chiqadigan kasallik. Surunkali kasbiy kasallik uzoq vaqt davomida rivojlanadi, yuzaga kelishining holatlari va shartlari asosan:

• 
  texnologik jarayonlarning nomukammalligi (41,8% gacha);
  
• 
  mehnat vositalarining konstruktiv kamchiliklari (29,9% gacha);
  
• 
  ish joylarining nomukammalligi (5,3 %);
  
• 
  sanitariya-texnik vositalarning nomukammalligi (5,3%),
  
• 
  shaxsiy himoya vositalarining etishmasligi (1,6%). [sm. B ilova]
  

Kasbiy kasalliklarning o'ziga xos xususiyati zararli yoki xavfli mehnat sharoitida ish tugaganidan keyin bir necha yil o'tgach rivojlanish yoki rivojlanish qobiliyati deb hisoblanishi mumkin. Kasbiy kasalliklar ro'yxati kasallik tashxisini aniqlash, mehnat qobiliyatini tekshirish, xodimni reabilitatsiya qilish bo'yicha tibbiy tavsiyalarni ishlab chiqish va xodimga etkazilgan moddiy zararni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan eng muhim hujjat deb hisoblanishi mumkin. xodim. Ushbu kasbiy kasalliklar ro'yxati kasbiy kasalliklarni o'z ichiga olgan 7 ta asosiy guruhga bo'lingan.
Ro'yxatning birinchi guruhi kimyoviy omillarning o'tkir ta'siridan kelib chiqadigan kasalliklardir. Bunga surunkali zaharlanish va ularning oqibatlari mustaqil yoki boshqa lezyonlar bilan birgalikda kiradi: anemiya, nefropatiya, gepatit, ko'zlar, suyaklar, asab tizimi, toksik tabiatning nafas olish organlarining shikastlanishi. Bundan tashqari, teri kasalliklari, metall isitmasi, kasbiy vitiligo.
Ikkinchi guruhga sanoat aerozollari ta'sirida paydo bo'lgan kasalliklar kiradi. Bunga turli xil pnevmokoniozlar, kasbiy bronxitlar, byssinozlar, o'pka amfizemasi, yuqori nafas yo'llarida degenerativ o'zgarishlar kiradi.
Uchinchi guruhga jismoniy omillar ta'siri natijasida paydo bo'lgan kasalliklar kiradi. Ushbu guruhda o'tkir va surunkali bosqichlarda nurlanish kasalligi va radiatsiyaviy shikastlanishlar, vegetativ-qon tomir tizimining buzilishi, anjiyoödem etakchi o'rinni egallaydi. Bunga elektroftalmiya, tebranish kasalligi, sensorinöral eshitish qobiliyatini yo'qotish, katarakt, dekompressiya kasalligi, qizib ketish, mexanik epidermozlar, kuyishlar va lazer nurlanishining shikastlanishi kiradi.
To'rtinchi guruhda jismoniy ortiqcha yuk va tana tizimlari va organlarining alohida haddan tashqari kuchlanishi natijasida paydo bo'lgan kasalliklar ko'rsatilgan. Ushbu guruh ro'yxatiga quyidagilar kiradi: koordinatsion nevrozlar, poli- va mononevropatiyalar, servikobraxial va lumbosakral mintaqalarning radikulopatiyasi, elka va bilakning surunkali miofibrozi, tendovaginit, periartroz, varikoz tomirlari, nevrozlar va boshqa ko'plab kasalliklar, shu jumladan ayolning ayrim kasalliklari. jinsiy soha.
Beshinchi guruhda biologik omillar ta'siridan kelib chiqqan kasalliklar mavjud. Bu bemorlar bilan aloqa qilish natijasida kasbiy faoliyat jarayonida olingan yuqumli va parazitar kasalliklar, infektsiyalangan moddalar bilan aloqa qilish natijasida kelib chiqqan disbakterioz va kandidoz, ochiq teri joylarining mikozlari.
Oltinchi guruh - allergik kasalliklar. Bunga rinit, bronxit va allergenlarni o'z ichiga olgan moddalar va birikmalar bilan zaruriy aloqa natijasida yuzaga keladigan allergiyaning boshqa ko'rinishlari kiradi.
Va ettinchi guruh - bu malign tabiatning neoplazmalari (saraton). Bular jigar, teri, siydik pufagi, leykemiya, oshqozon saratoni, og'iz bo'shlig'i va nafas olish a'zolari, suyaklarning o'smalari, ish joyida mavjud bo'lgan zararli moddalar ta'siridan kelib chiqadi. [bir]
Kasallik zararli yoki xavfli ishlab chiqarish omillari (shovqin, tebranish, elektromagnit nurlanish) mavjud bo'lganda kasbiy deb tan olinadi va kasbga (konchilar, elektr poezd haydovchilari), kasallikning klinik ko'rinishiga, mehnat sharoitlariga, ish vaqtiga bog'liq. noqulay ishlab chiqarish sharoitlari. Rossiya Federatsiyasi Hukumati 2000 yilda qabul qilingan 789-sonli qarori bilan xodimning kasbiy mehnat qobiliyatini yo'qotish darajasini belgilash qoidalari asosida tan olish to'g'risida qaror qabul qildi. ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa va (yoki) kasbiy kasalliklar. O'z navbatida, Mehnat vazirligi 2001 yilda kasbiy mehnat qobiliyatini yo'qotish darajalarini vaqtga bo'linib qabul qildi. Turli hollarda kasbiy kasallik yoki ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar tufayli nogironlik darajasi foiz sifatida belgilanadi. Tibbiy ko'rik yordamida xodimning moddiy rejim va reabilitatsiya uchun kompensatsiyaga bo'lgan ehtiyoji, nogironlikni belgilash zarurati darajasini aniqlash mumkin. Jabrlanuvchini xodimning yashash joyiga tegishli imtihon xonasida tekshirish kerak. Agar bemor o'z-o'zidan yoki qarindoshlarining yordami bilan ekspert harakatlari joyiga kira olmasa, u holda tadbir uyda yoki tibbiy muassasada amalga oshiriladi. Ekspertiza korxona rahbariyatining, sug‘urta kompaniyasining so‘rovlari asosida, sud qarori bilan yoki xodim yoki xodimlar vakillarining arizasi asosida o‘tkazilishi mumkin. Ushbu barcha holatlarda kasbiy qobiliyatni yo'qotish taqdim etilgan hujjatlar, klinik ko'rinish, mutaxassislarning kasbiy qobiliyatlari, psixologik fazilatlari va kasbiy mahoratini baholash asosida aniqlanishi mumkin. Kasal xodimni kasbiy kasallik yoki baxtsiz hodisadan keyin sog'lig'ini tekshirishda ekspertlar xodimning ishlab chiqarishdagi oldingi faoliyatini davom ettirishi mumkinmi, uning malakasini pasaytirish kerakmi, ish hajmi va og'irligini kamaytirish kerakmi yoki yo'qmi, degan savollarga javob berishlari kerak. bu xodim uchun maxsus qulay shart-sharoitlar yaratish zarur.
Shu sababli, kasbiy kasalliklarning paydo bo'lishining oldini olish yoki ularning salbiy oqibatlarini kamaytirish uchun har bir ish beruvchi profilaktika choralarini ko'rishi kerak. [4]
Sanoat va qishloq xo'jaligida profilaktika ishlarining tashkilotchisi bo'lgan mehnat shifokori o'z ishini kasbiy kasalliklarning oldini olish va umumiy kasallanish darajasini pasaytirish bo'yicha asosiy vazifaga bo'ysundirishi kerak. Ushbu muammoni hal qilish uchun u ma'muriy va jamoat faoliyati bilan bog'liq etarli darajada malaka va malakaga ega bo'lishi kerak. Uning ishining samaradorligi ko'p jihatdan ish shakllari va usullarini oqilona va malakali tanlashga bog'liq. [3]
Mehnatni muhofaza qilish bo'yicha shifokorning ish shakllari va faoliyatining xilma-xilligiga qaramay, asosiy bo'limlarni ajratib ko'rsatish odatiy holdir: 1) profilaktik sanitariya nazorati; 2) joriy sanitariya nazorati.
Profilaktik sanitariya nazorati mehnat shifokori faoliyatining eng muhim bo'limi bo'lib, u profilaktika ishining eng yuqori va samarali shakli hisoblanadi.
Profilaktik sanitariya nazorati ishchilarning sog'lig'iga zararli ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan yangi texnologik jarayonlar, asbob-uskunalar, asboblar, asboblar, kimyoviy moddalarni joriy etishda amalga oshiriladi. Profilaktik sanitariya nazorati har xil turdagi texnologik hujjatlarni ishlab chiqish uchun ham amalga oshiriladi.
Joriy sanitariya nazorati. Amaldagi sanitariya nazoratining maqsadi sanoat korxonalari va qishloq xo'jaligi ob'ektlarining sanitariya holatini, mehnatning sanitariya-gigiyena holatini muntazam tizimli nazorat qilish, ushbu korxona va ob'ektlarda mehnatni muhofaza qilish bo'yicha amaldagi sanitariya qonunchiligiga, sanitariya-gigiyena me'yorlariga va sanitariya me'yorlariga doimiy rioya qilishdan iborat. qoidalar.
Amaldagi korxonalarda joriy sanitariya nazorati tartibida mehnat sharoitlarini rejali ravishda yaxshilash ishlari olib borilmoqda. Shu maqsadda nazorat qilinadigan ob'ektda gigienik mehnat sharoitlari chuqur o'rganiladi, ishchilarning sog'lig'i holati va ishlab chiqarish muhitining etakchi omillarining unga ta'siri baholanadi. Kasallikni baholashga alohida e'tibor beriladi. Olingan materiallar asosida sanitar shifokor zavod shifokorlari va kasaba uyushma tashkiloti ishtirokida ushbu ob'ektdagi mehnat sharoitlarini tubdan yaxshilash uchun zarur bo'lgan eng muhim chora-tadbirlarni belgilaydi. Ushbu chora-tadbirlar, ularning ahamiyati, mehnat zichligi va moddiy xarajatlariga qarab, kelgusi yil uchun jamoa shartnomasiga yoki korxona, tashkilot, iqtisodiyotni ijtimoiy yoki iqtisodiy rivojlantirishning istiqbolli rejasiga kiritiladi. Kelgusida mazkur chora-tadbirlarning amalga oshirilishi ustidan tizimli nazorat olib borilib, ularning samaradorligi ob’ekt ma’muriyati bilan birgalikda o‘rganilmoqda.
Mehnatni muhofaza qilish chora-tadbirlari orasida ishchi va xizmatchilarni tibbiy ko'rikdan o'tkazish muhim o'rin tutadi. Og'ir ishlarda, mehnat sharoitlari zararli yoki xavfli bo'lgan ishlarda, shuningdek transport harakati bilan bog'liq bo'lgan shaxslar ishga qabul qilingandan keyin majburiy dastlabki tibbiy ko'rikdan o'tadilar va buyruqqa muvofiq davriy tibbiy ko'rikdan o'tadilar.
Dastlabki va davriy tibbiy ko‘rikdan o‘tkaziladigan kontingentlar Davlat sanitariya-epidemiologiya nazorati markazi tomonidan ish beruvchi va korxona kasaba uyushmasi tashkiloti bilan birgalikda o‘tgan yilning 1 dekabridan kechiktirmay belgilanadi.
Tibbiy ko'rikdan o'tish uchun yo'llanma ish beruvchi tomonidan davolovchi shifokorni tekshiruv o'tkazadigan tibbiy muassasa bilan ta'minlash uchun xodimga beriladi.
Dastlabki tibbiy ko'riklarni o'tkazuvchi asosiy shaxs tibbiy yordam ko'rsatadigan tibbiy muassasaning davolovchi shifokori hisoblanadi.
Dastlabki va davriy tibbiy ko'rikdan o'tgan va zararli, xavfli moddalar va ishlab chiqarish omillari bilan ishlashga yaroqli deb topilgan xodimlarga davolovchi shifokor tomonidan imzolangan va tibbiy muassasaning muhri bilan tasdiqlangan tegishli xulosa beriladi. [12]
Shuningdek, kasbiy kasalliklarning oldini olishning 4 ta asosiy tizimi mavjud: birlamchi, ikkilamchi, davlat va tibbiy.
Birlamchi profilaktika xavf omillarining ta'sirini o'rganish va kamaytirish, kasalliklarning rivojlanishining oldini olishga qaratilgan - butun aholi, individual kasbiy, tajriba va yosh guruhlari va shaxslar uchun. Ushbu tizim quyidagi profilaktikani o'z ichiga oladi chora-tadbirlar:
– monitoringi muhiti va ijtimoii gigiyenii sharoiti mehnat va salomatii kormandoni;
- xodimning tanasiga umumiy va kasbiy zarar etkazuvchi omillarning ta'sirini kamaytirish (atmosfera havosi, ichimlik suvi sifati, ovqatlanishning tuzilishi va sifati, mehnat sharoitlari, yashash sharoitlari va dam olish va boshqalar);
- sog'lom turmush tarzini shakllantirish, shu jumladan: barcha toifadagi xodimlarning salbiy omillarning salomatlikka ta'siri va bu ta'sirni kamaytirish imkoniyatlari to'g'risida bilim darajasini oshirishga qaratilgan doimiy axborot va targ'ibot tizimini yaratish (sog'lom turmush tarzi tizimini ishlab chiqish). sog'liqni saqlash maktablari va boshqa ta'lim shakllari);
- sanitariya-gigiyena ta'limi;
- tamaki mahsulotlari va spirtli ichimliklarni iste'mol qilishni kamaytirish, giyohvandlikning oldini olish;
– xodimlarni jismoniy tarbiya, turizm va sportga jalb etish, sog‘lomlashtirishning ushbu turlaridan foydalanish imkoniyatlarini oshirish;
- somatik va ruhiy kasalliklar, shikastlanishlar rivojlanishining oldini olish;
- zararli xavf omillari ta'sirini kamaytirish, kasalliklarni erta aniqlash va oldini olish uchun tibbiy ko'riklar;
- turli guruhlardagi ishchilarning immunoprofilaktikasi;
Ikkilamchi profilaktika kasallikning kuchayishi va surunkali bo'lishining oldini olishga, hayot va mehnat qobiliyatini cheklashga, nogironlik va erta o'limga olib keladigan umumiy va kasbiy mehnat qobiliyatini pasaytirishga qaratilgan. Ushbu tizim quyidagi profilaktikani o'z ichiga oladi chora-tadbirlar:
- maqsadli sanitariya-gigiyena ta'limi, shu jumladan ishchilarga individual va guruhli maslahatlar berish, bemorlar va ularning oila a'zolarini muayyan kasallik yoki kasalliklar guruhi bilan bog'liq bilim va ko'nikmalarga o'rgatish;
– salomatlik holatini baholash, salomatlik va davolash chora-tadbirlarini belgilash maqsadida dispanser tibbiy ko‘riklari;
- profilaktik davolash va maqsadli sog'lomlashtirish kurslari, shu jumladan terapevtik ovqatlanish, fizioterapiya mashqlari, tibbiy massaj, kurort davolash;
- salomatlik holatidagi vaziyatning o'zgarishiga tibbiy-psixologik moslashish, tananing o'zgargan imkoniyatlari va ehtiyojlarini to'g'ri idrok etishni shakllantirish;
– ekologik va kasbiy xavf omillarining ta’sirini kamaytirish;
- qoldiq mehnat qobiliyatini va kasbiy va ijtimoiy muhitga moslashish imkoniyatini saqlash, ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalar va kasalliklardan jabrlanganlarning hayotini maqbul ta'minlash uchun sharoit yaratish.
Jamoatchilik profilaktikasi - ishlab chiqarishda, ish joyida sog'lom va xavfsiz mehnat va turmush sharoitlarini yaratish.