Mundarija: kirish 1 I. Web texnologiyalarining imkoniyatlari 3

II. PHP DASTURIDA TA’LIMIY WEB SAHIFA YARATISH BOSQICHLARI

2.1. Ta’limiy web sahifaning tuzilishi

Ta’limiy sahifa yaratishnng dasturiy vositalari

Bugungi kunda kompyuter texnologiyalari dunyoda jadallik bilan rivojlanayotgan sohalardan biriga aylanib bormoqda. Kompyuterlar asta sekin insonlar hayotiga kirib bormoqda. Ya’ni faol ish yurituvchini internet global tarmog’isiz tasavvur qilish qiyin. Kompyuter texnologiyalari inson hayoti tarzida, kichik va katta korxonalarda, kompaniyalarda, o’quv dargohlarida, davlat muassasalarida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Internetning paydo bо‘lishi о‘zaro muloqotni amalga oshirish uchun yangi kommunikatsion texnologiyalar hamda ma’lumotlar bazasi bilan ishlovchi texnologiyalarni ishlab chiqishni taqozo etdi. Shu kungacha internetda sahifalar yaratuvchi va ular bilan ishlovchi oddiy texnologiyalar ishlab chiqilgan edi. PHP – MBBT(ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi) bilan amalda oson va tez bog‘lana olish imkoniyatini beruvchi Web-dasturlashning yangi texnologiyalaridan biri hisoblanadi. Internet keng ommalashgani sababli, zamon taraqqiyotini web-texnologiyasiz tassavvur etish mumkin emas. Web texnologiyalariga talab oshgan sari Web-dasturlash tillarini bilish har bir dasturchi uchun muhim vazifa sanalmoqda. SHularni inobatga olgan holda zamonaviy web-dasturlash tillaridan biri hisoblangan, sodda, o’rganishga qulay, barcha ma’lumotlar bazasi bilan ishlay oladigan RNR haqida batavsilroq to’xtalishga niyat qildik. Kelgusida bu til o’zbek tilida yoritilib boriladi hamda mutaxassis va o’rganuvchilar uchun forum tashkil qilinadi.

Web server. Biror bir internet saytga kirish uchun, brouzerga adres yozsangiz, brouzer shu sayt joylashgan kompyuterga, saytdagi ma’lumotlarni ko‘rsatish haqida so‘rov jo‘natadi, kompyuter oddiy temir bo‘lgani uchun bu so‘rovni tushunmaydi. Shuning uchun, ya’ni bu so‘rovni tushunishi uchun, kompyuterga dastur o‘rnatiladi. Mana shu dastur web dastur deyiladi. Bu kompyuter esa, web serverga aylanadi. Hozirda web dastur deyilmasdan, umumiy holda web server deyilmoqda. Demak, web server — kliyentdan kelayotgan so‘rovlarni qabul qilib, tegishli javobni jo‘natadigan dasturdir. Kliyent sifatida web brouzer(http, https protokoli orqali), mobil telefon(wap protokoli orqali), ba’zi dasturlar(antiviruslar) bo‘lishi mumkin. Web server orqali butun sayt boshqariladi, ya’ni sayt kataloglariga ruxsatlarni beradi, xavfsizlik jihatidan IP adreslarni blokka oladi, foydalanuvchilarni ro‘yxatdan o‘tkazish va boshqa ko‘plab ishlarni amalga oshiradi. Web serverni siz o‘z uyingizda yaratishingiz mumkin. Uning uchun bitta kompyuter ajratib, unga biror web dastur o‘rnatasiz va bu dasturni yaxshilab sozlashingiz kerak bo‘ladi. So‘ng o‘z saytingizni shu serverga joylashtirasiz va biror domen sotib olasiz. Bundan kelib chiqadiki, saytingiz ishlashi uchun siz ajratgan kompyuter doim yoqilgan holatda bo‘lishi kerak. Web serverni tushuntirish uchun bitta lirik chekinish, o‘xshatish qilaman(qo‘polroq bo‘lishi mumkin. Tushuntirish uchun nimalar qilishmidi-a). Biror saytni bitta somsa deb tasavvur qilamiz. Somsa ichidagi masalig‘lar, saytning ichidagi ma’lumotlar(matn, rasm, video,..). Bu somsani biror bir inson pishirgan, demak pishirgan odam, web dasturchidir(kimlardir somsa pishishiga yordam bergan bo‘lishi mumkin, bular web dizaynerlar, verstkachilar). Bu somsani sotish kerak, uning uchun joy topish kerak va ruhsat olish kerak. Bu o‘xshatish domen va xostingga mos tushadi.

Sotuvchi bo‘lsa, web serverdir, ya’ni sotishni boshqaradi(puli borlarga sotadi, hohlasa sotmasligi ham mumkin), hullas sotishni boshqaradi. Web serverga o‘rnatiladigan web dastur turlari ko‘pdir. Eng zamonaviy va eng ommabop dastur bu – albatta “Apache”dir.Apache Software Foundation korxonasi tomonidan chiqarilgan. Quyida ba’zi bir web serverlarni nomini keltirdim.

•