Mundarija: Kirish I. Amfbiyalar sinfiga umumiy xarakteristika klassifikatsiyasi

Mavzuning maqsadi va vazifalari. Mavzu bo’yicha ushbu ko’pchilik Suvda hamda quruqlikda yashovchilarning hayoti voyaga yetgan davrida ham suv bilan bevosita bog’liq. Aksariyat ko‘pchilik turlarini tuxumlari qattiq po‘st bilan qoplanmagan va faqat suvda rivojlanadi. Lichinkalari (itbalig‘i) faqat suvda yashaydi. Xayoti davomida ular o‘z boshidan metomarfoz davrini o‘tkazadi, ya’ni itbaliqdan quruqlikda yashaydigan xolga aylanadi. Buning natijasida jabra yo‘qolib, uning o‘rniga o‘pka xosil bo‘ladi, oyoqlar rivojlanadi.Lichinkalarida metamarfoz davridan keyin voyaga yetgan individga xos organlar paydo bo’ladi va quruqlikda ham yashayveradi. Voyaga yetgan amfibiyalar uchun sharnir bo’g’inli juft oyoqlar xarakterlidir .
Tadqiqotning ilmiy yangiligi. Ushbu bosh skeletining ensa qismida ikkita ensa bo’rtmasi bo’yin umurtqasi bilan harakatchan qo’shiladi. Tanglay – kvadrat tog’ayi miyaquttisiga qo’shilib ketadi. Bunday tipdagi bog’lanishga autositiliya deyiladi. Tilosti yoyining ustki elementi hisoblangan giomandibulyare _ ostki suyak o’rta quloq bo’shlig’ida joylashgan uzangi suyagiga aylanadi,chanoq kamari dumg’oza umurtqasining ko’ndalang umurtqalariga yopishib turadi. Ikkita qon aylanish doirasi vujudga keladi, yuragi ikkita yurak bo’lmasidan va bitta yurak qorinchasidan tashkil topgan. Mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati. Ko’zlarida harakatchan qovoqlari bor. Yon chiziq organlari yo’qolib ketgan. Oldingi miya ancha kattaradi va ikkita yarim sharga ajraladi. Uningqopqog’ida nerv moddasi to’planadi. Amfibiyalarning o’rtacha metabolizm darajasi baliqlarga nisbattan ancha yuqori bo’ladi. Shu bilan bir qatorda amfibiyalar suvda yashovchi umurtqalilarning ham bir qancha xususiyatlarini saqlab qolgan. Terisi suv va gazni o’tkazib turadi. Ayirish organi bo’lib tana mezonefretik buyrak va teri xizmat qiladi. Poykiloterm_ tana harorati tashqi muhit harorat bog’liq bo’ladi.
Adabiyotlar tahlili. Quyi Yura davridan (Bonet va Benveniste-Velaskes, 1971; Buge va Monniot, 1972) va Fransiyadan uchinchi bosqichdan (DeflandreRiguard, 1949, 1956; Durand, 1952; Deflandre va Deflandre-196) qayd etilgan. Buche, 1962; Lezaud, 1966; Monniot va Buge, 1971; Varol va Xoughton, 1996). Qadimgi (trias) yozuvlar noaniqdir. Cystodytes jinsi (Polycitoridae oilasi) vakillarini Fransiyaning Pliotsen davridan Monniot (1970, 1971) va DeflandreRigaud (1956), Fransiyaning eotsenidan Monniot va Buge (1971) va so‘nggi paytlarda tasvirlangan.