Mundarija: Kirish I. Bob. Aholi turmush darajasi statistikasi ifodalovchi tizimlarni o'rganish


-jadval Jon boshiga hisoblangan daromad va go‘sht mahsulotlari iste’moli


Download 51.3 Kb.
bet8/9
Sana05.04.2023
Hajmi51.3 Kb.
#1273631
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Aholi turmush darajasi va belgilovchi omillar Reja

4.1-jadval
Jon boshiga hisoblangan daromad va go‘sht mahsulotlari iste’moli

Oila nomeri

Jon boshiga daromad, pul
birligi (х)

Jon boshiga
iste’mol, kg. (u)

Joriy davr

Bazis davr

Joriy davr

Bazis davr

Joriy davr

х u

u2

х2

(uuх/u)*1000

1

860

900

25

27

24300

729

810000

2,6

2

980

1030

27

29

29870

841

1060900

1,0

3

1050

1100

29

31

34100

961

1210000

0,3

4

1100

1140

31

32

36480

1024

1299600

0,6

5

1160

1210

32

34

41140

1156

1464100

1,8

6

1270

1300

34

36

46800

1296

1690000

1,4

Jami

6420

6680

178

189

212690

6007

7534600

7,7

O‘rtacha

1070

1113,3

29,7

31,5

35448

1001,2

1255767

1,28

Elastiklikning nazariy va empirik koeffitsientlarini хamma oila uchun hisoblaymiz, agar jon boshiga daromad bilan iste’mol orasidagi bog‘lanish chiziqli bo‘lsa:
E=31,5-29,7/1113,3-1070:29,7/1070=1,5
Yani, jon boshiga daromad 1%ga ortsa, jon boshiga iste’mol 1,5%ga ortadi.
Chiziqli korrelyatsiya koeffitsienti quyidagicha hisoblanadi:
R=xy-x*y/Gx*Gy;
bunda, Gx – omil belgining o‘rtacha kvadratik tafovuti Gy – natija belgining o‘rtacha kvadratik tafovuti.
Chiziqli korrelyatsiya koeffitsienti belgilar orasidagi bog‘liqlikning zichligini ifodalaydi. Korrelyatsiya koeffitsienti 0 bilan 1 orasida o‘zgaradi. U qanchalik birga yaqinlashsa, bog‘lanish shunchalik zich bo‘ladi. Agar R=1 bo‘lsa, bog‘lanish funtsional, agar R=0 bo‘lsa bog‘lanish bo‘lmaydi. Agar korrelyatsiya koeffitsienti (+) ishora bilan chiqsa, demak aloqa to‘g‘ri, agar (-) ishora chiqsa aloqa teskari bo‘ladi. Bizning misolimizda:

Demak, jon boshiga daromad bilan iste’mol orasidagi bog‘lanish to‘g‘ri va juda yuqori.
Belgilar orasidagi korrelyatsion aloqaning muhimligini baholash uchun korrelyatsiya koeffitsientining o‘rtacha kvadratik хatosi hisoblanadi:
GR=1-R2/P;
Bizning misolimizda: GR=1-0,993/6=0,016
Shunday qilib, belgilar orasidagi aloqani sezirarli deb qarash mumkin. Chiziqli regressiya tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega: Jx=a0+a1x;
bunda, a0 – tenglamaning ozod parametri bo‘lib, u natijaviy belgining
(iste’mol) darajasini ifodalaydi; a1 – regressiya koeffitsienti. U agar aholi daromadi 1%ga ortsa,
iste’mol qanchaga o‘zgarishini ko‘rsatadi..
a0 va a1 lar qiymatini topish uchun, normal tenglamalar tizimini echish
lozim:
6p+6680a1=189
6680a0+7534600a1=212690, shundan a0=y*x2-yx*x/pх2-х*х=189*7534600-
212690*6680/6*7534600-66802=5,6 a1=nxy-x*y/nх2-х*х=6*212690-6680*189/6*7534600-
66802=0,023
Tuzilgan regressiya tenglamasi jon boshiga daromad bilan jon boshiga iste’mol o‘rtasidagi bog‘liqlikni qanchalik to‘g‘ri aks ettirishini aniqlash maqsadida o‘rtacha approksimatsiya хatosini hisoblaymiz:
A=1/n*(y1-yx)/y1*100=1/6*7,7=1,28
Approksimatsiya хatosi qanchalik kichik bo‘lsa, bog‘liqlik хaqiqiy darajaga yaqin bo‘ladi. Buning misolimizda haqiqiy iste’mol hisobdagiga qaraganda 1,28% farq qiladi.
Nazariy elastililik koeffitsienti iste’molning daromadga bog‘liqligi aloqaning chiziqli formasida quyidagicha hisoblanadi:
E= a1*х:u=0,023*1113,3/31,5=0,813
Nazariy elastiklik koeffitsientining ko‘rsatishga, agar daromad 1%ga ortsa, go‘sht mahsulotlarining iste’moli 0,813%ga ortadi.
Omil belgining natijaviy belgiga ta’sirini baholash maqsadida koeffitsient hisoblanadi:
=a1*Gx/Gy=0,023*27,79/2,99=0,982
-koeffitsient – o‘rtacha kvadratik tafovutning qaysi qismiga, jon boshiga iste’mol o‘zgaradi, agar jon boshiga iste’mol o‘rtacha kvadratik tafovutga o‘zgarsa degan so‘roqqa javob beradi.
Shunday qilib, jon boshiga iste’mol ko‘p jihatdan jon boshiga daromadga bog‘liq ekan.

Xulosa
Xulosa qilishimiz mumkindirki bu ko‘rsatkichlarni mamlakatning barcha aholisi bo‘yicha, aholining ayrim guruhlari (ishchi, xizmatchi, dehqon va shu kabi) bo‘yicha hududlar, hamda tarmoqlar bo‘yicha aniqlash lozim bo‘ladi.
Aholining turmush darajasini ifodalovchi umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlarga kurs ishida quyidagilarni kiritgan:
-jon boshiga to‘g‘ri kelgan sof milliy daromad;
-nominal va real daromad indekslari;
-turmush qiymati indeksi;
-inson barkamolligi indeksi;
-qashshoqlik indeksi;
-aholi pul daromadlari va harajatlari balansi;
-yashash minimum va boshqalar6.
Iqtisodiy adabiyotlarda aholi turmush darajasini ifodalovchi umumiy aniq bitta integral ko‘rsatkich tavsiya etilmagan. Lekin BMT mamlakatlarining iqtisodiy taraqqiyot darajasini aniqlash uchun mamlakat aholisi jon boshiga to‘g‘ri keladigan yalpi ichki mahsulot (yoki YAMM) hajmini (taqqoslama bo‘lishi uchun AQSH dollarida hisoblangan) tavsiya etgan. Bu ko‘rsatkichga ko‘ra dunyodagi barcha mamlakatlar 3-guruhga:
1.Iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar:
2.Iqtisodiyoti rivojlanayotgan mamlakatlar:
3.Iqtisodiyoti qoloq mamalakatlarga bo‘linadi.
Albatta o‘rtacha olganda, iqtisodiyoti rivojlangan mamlaktlarda aholi turmush darajasi iqtisodi qoloq bo‘lgan mamlakatlar aholi turmushidan yaxshiroqdir.

Download 51.3 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling