Mundarija kirish I bob. Innovatsion faoliyat va salohiyatning nazariy asoslari

II BOB. PEDAGOG FAOLIYATIDA INNOVATSION FAOLIYAT VA SALOHIYATNING TA’LIM JARAYONIGA TADBIQI
2.1. O'qituvchi innovatsiyasining ijtimoiy-madaniy muammolari.
Ilg`or pеdagogik tеxnologiyalar va innovatsiyalar o`z-o`zidan ta'lim tizimiga kirib kеlmaydi. Bu o`qituvchi faoliyati va uning motivatsiyasiga boq`liq jarayon. O`qituvchi faoliyatini o`zgartirmay turib, uning mas'uliyati va faolligini oshirmasdan ta'limda bir qadam oldinga siljib bo`lmaydi. Akadеmik A.N.Lеontеv «Dunyoni idrok qilishning birinchi sharti – faoliyat, ikkinchi sharti – tarbiyadir. Faoliyat jarayonida kishilarning qobiliyati, bilim va malakalari shakllanadi, dеmak, faoliyat-ijtimoiy hodisa bo`lib, hayotiy kurashning asosiy shartidir»,- dеb ta'kidlaydi. Bugungi kunda pеdagogika sohasida yangi ilmiy yo`nalish - pеdagogik innovatsiya va ta'lim jarayonini yangilash g`oyalarining paydo bo`lishi natijasida o`qituvchining pеdagogik faoliyatida ham yangi yo`nalish «o`qituvchining innovatsion faoliyati» tushunchasi paydo bo`ldi. «Innovatsion faoliyat» tushunchasini tahlil qilar ekanmiz: G.A.Mkritichyanning bu haqdagi fikri diqqatga sazovar: - «Pеdagogik tajriba-sinov faoliyatining 3 ta asosiy shaklini ajratish mumkin: xususiy tajriba, tajriba-sinov ishi, o`qituvchining innovatsion faoliyati. Pеdagogik faoliyatda innovatsiyalar qancha ko`p bo`lsa, o`qituvchi xususiy ekspеrimеntni shuncha yaxshi tushunadi».
Respublikamiz olimlarining “innovatsiya” tushunchasiga bergan ta'riflaridagi xilma-xillik chet el olimlarining tadqiqotlarida ham ko‘zga yaqqol tashlanadi. Mazkur ta'riflarning qiyosiy tahlili asosida tushunchaning quyidagi mohiyatli jihatlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:

1. 
   innovatsiya – bu yangilik (A.M.Saranov, E.M.Rodjers);
   
2. 
   innovatsiya – bu o‘zgartirish, yaxshilash, takomillashtirish demakdir (K.Angelovski);
   
3. 
   innovatsiya – bu o‘zida taraqqiyparvar asosni aks ettiruvchi tarkibiy qismlar majmui (V.I.Zagvyazinskiy);
   
4. 
   innovatsiya – bu yangi vosita, yangi metod, yangi texnologiya (V.A.Slastenin, V.I.Podimova);
   
5. 
   innovatsiya – bu yangi metodlarni va ta'limning yangi mazmundagi metodlarini ishlab chiqishdir (P.G.Shedrovitskiy).
   

Muayyan innovatsiyalarning fonini o'rganish bilan bog'liq muammolarni ishlab chiqish zarurligini anglagan holda, ilmiy qiziqishlar innovatsion jarayonlar jarayoniga ta'sir qiluvchi omillarni tahlil qilishga o'ta boshladi. Bunday muammolarni tahlil qilish G.S.Kazaryan, A.I.Prigojin, N.P.Stepanov, M.Y.Yelimova va boshqalarning ishlarida uchraydi. Innovatsiya, innovatsion jarayonlar o'z tashuvchilariga ega. Innovatsiyalarning asosiy tushunchalarining ta'rifi, yangilik kiritayotgan odamlarni tavsiflamasdan to'liq bo'lmaydi. Gap pedagogik haqiqatga konstruktiv yangilik olib kiradigan o'qituvchi-novatorlar haqida ketmoqda. O'qituvchining ijodkorligi va individualligi pedagogik tajribani avtomatik ravishda va o'zgarishsiz takrorlashga imkon bermaydi. Innovatsiyani amalga oshirish va tarqatish bosqichida subyektiv omil hal qiluvchi rol o'ynaydi. O.G.Xomeriki o‘quv-tarbiya jarayonining u yoki bu tarkibiy qismi bilan bog‘liqlikda innovatsiyalarni quyidagi turlarga ajratib ko‘rsatadi:
1) ta'lim mazmuniga doir innovatsiyalar;
2) o‘quv-tarbiya jarayoni metodlari, metodikasi va texnologiyasiga doir innovatsiyalar;
3) o‘quv-tarbiya jarayonini tashkil etishga doir innovatsiyalar;
4) ta'lim tizimini boshqarishga doir innovatsiyalar.