Mundarija: Kirish I. bob. Konsolidatsiyalashgan byudjet haqida va daromadlari tarixi

II.BOB. BYUDJET TASHKILOTLARINING BYUDJETDAN TASHQARI JAMG’ARMALARI DAROMADLARI VA BUNDA YUZAGA KELADIGAN MUOMMOLAR TAXLILI.
2.1 Byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari jamg’armalari daromadlari va xarajatlari tahlili.
Hozirgi vaqtda o’zbek adabiyoti va amaliyotida jamg'armaning yaxshi tasdiqlangan tushunchasi yo'q. Kundalik ma'noda "jamg'arma" atamasi aholi tomonidan kelajak uchun ajratilgan mablag'larga nisbatan qo'llaniladi. Davlat statistika qo‘mitasi jamg‘armani aholi daromadlari bilan uning joriy xarajatlari o‘rtasidagi farq, ya’ni tahlil qilinayotgan davrda iste’mol qilinmagan pul mablag‘lari miqdori sifatida izohlaydi. Jamg'armaning ta'rifiga bunday yondashuvni soddalashtirilgan deb hisoblash mumkin, chunki u arifmetik farqni hisoblashga qisqartiriladi, bunda jamg'armaning iqtisodiy mohiyati e'tiborga olinmaydi.Zamonaviy iqtisodiy nazariyada jamg'armaning bir qancha ta'riflari berilgan.
Birinchidan, jamg'arma deganda shaxsning hozirgi vaqtda iste'mol qilish o'rniga kelajakda iste'mol qiladigan daromad qismi tushuniladi. Kelajakda iste'mol qilish uchun joriy iste'molning o'ziga xos "qurbonligi" mavjud. Bu erda asosiy tamoyil quyidagilardan iborat: inson daromadining ma'lum bir qismini tejaydi, agar kelajakda ushbu miqdorni iste'mol qilishdan kutilayotgan foydalilik hozirgi paytda iste'mol qilish foydaliligidan yuqori bo'lsa. Bundan tashqari, "joriy" va "kelajakdagi" iste'mol tushunchalari bu erda juda an'anaviy bo'lib, asosan ularning doirasi "joriy" daromad olish vaqt doirasi bilan tavsiflanadi. Aytish mumkinki, "joriy" davr vaqt birligi uchun daromad miqdori va daromad birligini iste'mol qilishning chegaraviy foydaliligi doimiy bo'lib qoladigan davr hisoblanadi. shuning uchun bu muddat ichida jismoniy shaxsning daromad iste'molini o'tkazishga hojat yo'q. Yana bir narsa - bu nazariy nuqtai nazardan daromadning mutlaq qiymatining pasayishi va daromad birligining chegaraviy foydaliligining oshishi bilan tavsiflangan "kelajak" vaqti. Oddiy qilib aytganda, yuqoridagi printsipni quyidagicha ifodalash mumkin: barqaror daromad oladigan etuk shaxs uchun 1000 so’m kommunal. kamtarona pensiya bilan yashaydigan keksa odamga qaraganda kamroq. Shuning uchun, etuk odam uchun 1000 so’m ajratish maqsadga muvofiqdir. ularni eng kerak bo'lganda iste'mol qilish maqsadi bilan. barqaror daromad olish, kommunal 1000 so’m. kamtarona pensiya bilan yashaydigan keksa odamga qaraganda kamroq. Shuning uchun, etuk odam uchun 1000 so’m ajratish maqsadga muvofiqdir. ularni eng kerak bo'lganda iste'mol qilish maqsadi bilan. barqaror daromad olish, kommunal 1000 so’m. kamtarona pensiya bilan yashaydigan keksa odamga qaraganda kamroq. Shuning uchun, etuk odam uchun 1000 so’m ajratish maqsadga muvofiqdir. ularni eng kerak bo'lganda iste'mol qilish maqsadi bilan.
Ikkinchidan, jamg'arma deganda xo'jalik yurituvchi sub'ekt hozirgi vaqtda iste'mol qilish o'rniga kelajakda iste'mol qiladigan daromadning bir qismi tushuniladi. Iqtisodiy subyektlarning uch turini ajratish mumkin: aholi, korporatsiyalar va davlat. Shunga ko'ra, jamg'armalarning uch turi mavjud: aholi jamg'armalari, korporativ sektor jamg'armalari, davlat jamg'armalari. Aholi anʼanaviy ravishda investitsiya resurslarining asosiy yetkazib beruvchisi boʻlib, aholi jamgʻarmalarini safarbar etish moliyaviy vositachilar (banklar, boshqa nobank kredit tashkilotlari) uchun muvaffaqiyatli faoliyat yuritishning eng muhim shartidir. Joriy davrda iste'mol qilinmagan mablag'lar uchta asosiy shaklga ega bo'ladi: tijorat banklaridagi depozitlar va qimmatli qog'ozlar, valyuta jamg'armalari, kassadagi naqd pul qoldiqlari.
Jamg'arma (S) - ixtiyoriy daromadning (Y) (soliqdan keyin daromad) iste'mol qilinmaydigan qismi. Yoki jamg'arma daromadning iste'mol xarajatlaridan oshib ketishidir. Ya'ni: Y = C + S. Tejamkorlik funktsiyasi quyidagi umumiy ko'rinishga ega:
S = S _a + S (Y), bu erda S _a avtonom, daromaddan mustaqil jamg'armadir.