Mundarija kirish ibob yordamchi maktabda matematika o‘qitish uslubiyatining umumiy masalalari

II BOB YORDAMCHI MAKTABDA MATEMATIKA O‘QITISh USLUBIYATINING XUSUSIY MASALALARI
2.1. Matematika o‘qitishga tayyorgarlik davri
Yordamchi maktabda matematik ta’lim tayyorgarlik mash g‘ulotlaridan boshlanadi. Tayyorgarlik mashg‘ulotlarining zarurligi 1- sinf o‘quvchilari tarkibining odatdan tash qari, o‘zining ruhiy jismoniy m a’lum otlariga hamda o‘qish a tayyorgarliklariga qarab bir xilda emasligi bilan belgilanadi. Birinchi sinfga ommaviy maktabda ma’lum vaqtgacha o‘qigan bolalar qabul qilinadi. Buning ustiga ularning ommaviy m aktabda bo‘lgan muddati bir necha kundan to bir-ikki yi lgacha bo‘lish i mumkin. Sh u bilan birga birinchi sinf ­ ga ommaviy maktabdan yoki m axsus bolalar bog‘chasidan, davolash muassasalaridan, oilalardan bolalar keladilar. Tabiiyki, oila ham, shu muassasalarning hech biri ham hamma bolalarga bir xilda tayyorgarlik bera olmaydilar, ularning maqsadlari ham har_ xildir. Tayyorgarlik davrining vazif alari qo‘yidagilardan iborat: birinchidan, bolalarda bor bilimlarni aniqpash , ikkinchidan, m atem atika sistematik kursini o‘rganishga tayyorlash , uchinchidan, umumiy o‘quv, malaka va ko‘nikmalarni hamda jamoada xulq-odat qoidalarini (o‘qituvchi talablarini esh itish , to‘g‘ri tushunish va o‘z vaqtida bajarish , partada to‘g‘ri o‘tirish , turish , partadan chiqish, o‘qituvchi topsh iriqlarini takrorlash , savollar berish , savollarga javob berish va h.k.) o‘zlash tirish . Tayyorgarli k davri darslarida o‘quvchilar daftarlarni, turli fanlar bo‘yicha darsliklarni f arqlash ga o‘rganadilar, matematika daftari va darsligining ayrim belgilari orqapi tanish didaktik materiallar bilan ishlash , raqam larni yozish ga tayyorgarlik mash qlarini baj arishga o‘rganadilar va h.k. O‘quvchilarning tayyorgarliklariga bog‘liq ravishda tayyorgarlik davri bir oydan ikki oygacha, ya’ni butun birinchi chorakkacha cho‘zilishi mumkin. O‘qituvchi bolalarning tayyorgarliklarini faqat ularning hujjatlarini, matematika daftarini (agar u maktabda o‘qigan бўлса), ҳар бир боланинг раем дафтарини м аш гулотларн инг бош ланиш ига қадар диққат билан ўрганибгина қолмай, балки биринчи кундан бош лаб унинг билим савиясини ҳам пухта аниқлаш и керак. Математикадан болаларнинг билим савиясини ўрганиш учун дарсликнинг биринчи бетидаги дидактик материалдан, теварак-атрофдаги нарсалардан, расмлар, ўйинчоқлар ва ҳ.к. дан фойдаланилади. Амалаий характерга эга бўлган вазифалар бериш йўли билан ўқувчиларнинг фазовий тасаввурлари аниқланади («қаламни ўнг қўлингга ол», «дафтарни чап қўлинг билан уш лаб тур», «досканинг тепасини (пастини) кўрсат», «Рустамнинг ёнига ўтир», «Гулчеҳра билан Ботирнинг ўртасига тур» ва ҳ.к.). Шу фазовий тасаввурлар билан бирга нарсаларнин г белгиларини, миқдорини тавсифловчи тушунчаларни аниқлаш зарур: катта-кичик, кўп-кам, мивдорлари бўйича тенг, узун-қисқа, узунроқ-қисқароқ, узунликлари бўйича тенг, баланд-паст, баландроқ-пастроқ, баландликлари бўйича тенг, кенг-тор, кенгроқ-торроқ, кенгликлари бўйича тенг ва ҳ.к. Шундан сўнг ўқитувчи, ўқувчилар санай олиш -олмасликларини, нечагача санай олиш ларини аниқлайди. Шу билан бирга ўқитувчи ўз диққатини қуйидагиларга қаратади. Ўқувчи ихтиёрий берилган сондан бошлаб санай оладими, йўқми (3 дан 7 гача сана) ва санашда ўқитувчи айтган сонга келганда у тўхтайдим и ёки сонлар қаторини оддий тарзда ёдлаб олганлиги туфайли санаш ни давом эттираверадими. Ў қувчилар нарсалар гуруҳини ўзаро қандай таққослайдилар (м асалан, қайси айланалар кўп, қизилми ёки кўкм и?) нарсаларни санаб чиқиб, кейин сонларни таққослайдиларм и ёки нарсаларнинг бирбирини остига ж ойлаш тириб, уларнинг миқдорини кўз билан аниқлайдиларм и? Ў қувчилар рақамларни танийдиларм и, тартиб б и ­ лан кўрсатилаётган ва сочилиб ётган рақам ларнинг номини айта олиш -олмасликлари текш ирилади, масалан, «Беш рақам ини кўрсат», «санаб кўр, бу ерда нечта олм а бўлса, тегиш ли рақам ни кўрсат», «бу ерда рақам нечани кўрсатса, ш унча қалам қўй». Геом етрик фигураларни билиш ларини текш ириб кўриш зарур: геом етрик фигураларни нусхасига қараб топиш кўникмаси (айлана, квадрат, учбурчак, тўгри тўртбурчак), ф игураларнинг номини айтиш кўникмаси, ўқитувчи айтган фигурани кўрсатиш , ф игурани нусхасига қарам ай чизиб бериш.

2.2. Yordamchi maktab o‘quvchilarining matematik bilimlarni egallash xususiyatlari

XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Adabiyotlar

1.Jumayev M.E. Matematika o’qitish metodikasi (OO’Y uchun darslik) Toshkent. . “Turon-Iqbol” 2016 yil 426b.
2. Jumayеv M.E, Tadjiyeva Z.G`. Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasi. (OO`Y uchun darslik.) Toshkеnt. “Fan va texnologiyai” 2005 yil.
3. Jumayеv M.E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan praktikum. (O O`Y uchun ) Toshkеnt. “O`qituvchi” 2004 yil.
4. Jumayеv M.E, Boshlang`ich sinflarda matеmatikadan laboratoriya mashg’ulotlarini tashkil etish mеtodikasi. Toshkеnt. “Yangi asr avlodi” 2006 yil. 20 b/t.
5.Tadjiyeva Z.G.,Abdullayeva B.S.,Jumayev M.E.,Sidelnikova R.I.,Sadikova A.V.Metodika prepodavaniya matematiki.-T. “Turon-Iqbol” 2011. 336s.