Mundarija kirish mavzu

Familiyasi 
Fan 
Sana 
Alimov
Matematika
09.01.2019
Ashurov
Tarix
14.01.2019
Oripov
Matematik munosabatlar darajasi operant munosabat darajalarining
yig„indisiga teng. Quvvati esa operant quvvatlarini ko„paytmasiga teng.
Quyidagi jadvalda 5.6 va 5.7 jadvallardan foydalanib dekart ko`paytma
keltirilgan.
5.8-jadval. Dekart ko`paytma natijasi
Familiya 
Fan 
Sana 
Alimov
Matematika
09.01.2019
Alimov
Tarix
14.01.2019
Ashurov
Matematika
09.01.2019
Ashurov
Tarix
14.01.2019
Oripov
Matematika
09.01.2019
Oripov
Tarix
14.01.2019
Seleksiya (tanlash) amali 1 ta munosabat ustida bajariladi. Natija
munosabatda biror shart bo`yicha tanlab olingan kortejlar qatnashadi.
Qo`shish amali ikkita operant ustida bajariladi. Har bir munosabat
qaysi atribut bo`yicha qo`shish bajarilayotgan bo`lsa, u ajratiladi.
Natija munosabat 1 va 2-munosabatni barcha atributlarini o`z
ichiga oladi. Misol tariqasida 5.9 va 5.10- jadvallardan foydalanib
seleksiya amali ko`rsatilgan (5.11jadval).
5.9-jadval. Guruh ma`lumotlari 5.10-jadval. Talaba
ma`lumotlari
Mutaxassislik 
Talaba kodi
Talab kodi Familiya 
Kurs 
Matematika
1
1
Diyorov
1
Fizika
3
2
Sattorov
1
Ximiya
4
3
Pulatov
2
4
Ashurov
3
5.11-jadval. Seleksiya amali natijasi
Mutaxassislik 
Talaba kodi
Familiya
Kurs 
Matem
1
Diyorov
1
Fizika
3
Pulatov
2
Ximiya
4
Ashurov
3

---

37
Har bir munosabatda kortejlar identifikator kalitiga ega bo„lishi

kerak. Kalit quyidagi ikkita xossaga ega bo„lishi zarur:
3. Kortej kalit qiymati bilan bir qiymatli ifodalanishi kerak;
4. Kalitda ortiqchalik bo„lmasligi kerak. Bu degani hech qanday
atributni kalitdan olib tashlash mumkin emas.
Relyatsion ma`lumotlar bazasida ma`lumorlarni ortiqchaligini
normallashtirish yo„li bilan kamaytiriladi. Jadvallar ustida har xil
amallar bajarish mumkin. Amallarga quyidagilar kiradi:

To„plamlar ustida birlashtirish, kesishuv, ayirma, dekart ko„paytma
va bo„lish amallari kiradi.

Maxsus relyatsion amallar, ularga: proeksiya, birlashtirish, ajratish
(tanlab olish) amallari kiradi.
Munosabatlar ustida amalni bajarish uchun ishlatiladigan tillarni ikki
sinfga ajratishimiz mumkin:
c) Relyatsion algebra tillari;
d) Relyatsion hisoblash tillari.
Munosabatlar o„z mazmuniga qarab ikki sinfga ajratiladi:
c) Ob‟ektli munosabatlar;
d) Bog„lanuvchi munosabatlar;
Ob‟ektli munosabatlarda ob‟ektlar haqidagi munosabatlar saqlanadi.
Masalan, talaba munosabati.
Bog„lanish munosabatlarida asosan, ob‟ektli munosabatlarning
kalitlari saqlanadi. Kalit atributlari oddiy va murakkab bo„lishi mumkin.
Agar kalit ikkita va undan ortiq atributdan tashkil topgan bo„lsa,
murakkab hisoblanadi.