Mundarija kirish mavzu

Fayl 
Jadval 
Munosabat 
Mohiyat 
Yozuv
Satr
Kartej
Mohiyat nusxasi
Maydon
Ustun
Atribut
Atribut
Relyatsion ma`lumotlar bazasi munosabatlarida tuzilmali va
semantik axborotlar saqlanishi mumkin. Tuzilmali axborotlar munosabat
sxemalar yordamida aniqlanadi.
Semantik axborotlar esa munosabat sxemalarda ma‟lum bo`lgan
va hisobga olinadigan va atributlar o`rtasidagi funksional bog„lanishlar
bilan ifodalanadi. Ma`lumotlar bazasidagi munosabatlarda atributlarni
tarkibi quyidagi talablarga javob berishi kerak.
1. Atributlar o`rtasida funksional bo`lmagan bog`lanishlar bo`lmasligi
kerak.
2. Atributlar guruhlanishi ma‟lumotlar takrorlanishidan eng kam
holatining tahlillash kerak va ular qayta ishlash va tiklashni
qiyinchiliksiz amalga oshirilishi kerak.
3. Qo`yilgan ma`lumotlar bazasi munosabatlari normallashadi.
Munosabatlarni
normalashtirish
ma`lumotlar
bazasida
berilgan
munosabatlarni dekompozitsiya (ajratish) jarayoni yordamida sodda va
kichik munosabatlar hosil qilishdir.
4.3-jadval. Ma`lumotlar bazasida talaba ob`yekti
Talaba kodi 
Famliyasi 
Telefon 
Talaba 
1001
Ashurov
4767777
2341717
1002
Soliev
1365556
2341717
1003
Soliev
1365656
2485888

---

---

32
Har bir munosabatda kortejlar identifikator kalitiga ega bo„lishi

kerak. Kalit quyidagi ikkita xossaga ega bo„lishi kerak:
1. Kartej kalit qiymati bilan bir qiymatli ifodalanishi kerak;
2. Kalitda ortiqchalik bo„lmasligi kerak. Bu degani hech qanday
atributni kalitdan olib tashlash mumkin emas.
Relyatsion
ma`lumotlar
bazasida
axborotlarni
ortiqchaligini
normallashtirish yo„li bilan kamaytiriladi. Jadvallar ustida har xil
amallar bajarish mumkin. Amallarga quyidagilar kiradi:

To„plamlar ustida birlashtirish, kesishuv, ayirma, dekart ko„paytma
va bo„lish amallari kiradi.

Maxsus relyatsion amallar, ularga: proeksiya, birlashtirish, ajratish
(tanlab olish) amallari kiradi.
Munosabatlar ustida amalni bajarish uchun ishlatiladigan tillarni ikki
sinfga ajratish mumkin:
a) Relyatsion algebra tillari;
b) Relyatsion hisoblash tillari.
Munosabatlar o„z mazmuniga qarab ikki sinfga ajratiladi:
a) Ob‟ektli munosabatlar;
b) Bog„lanuvchi munosabatlar;
Ob‟ektli munosabatlarda ob‟ektlar haqidagi munosabatlar saqlanadi.
Masalan, talaba munosabati. Bog„lanish munosabatlarida asosan,
ob‟ektli munosabatlarning kalitlari saqlanadi. Kalit atributlari oddiy va
murakkab bo„lishi mumkin. Agar kalit ikkita va undan ortiq atributdan
tashkil topgan bo„lsa, murakkab hisoblanadi.