Мундарижа
Download 1.27 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiy kibernetika
- Bu sahifa navigatsiya:
- Рецензенты: Набиев Х.
|
Ответственный редактор:
Бегалов Б.A. – д.э.н, проф. кафедры “Экономическая информатика” ТГЭУ. Рецензенты: Набиев Х. – д.э.н, проф. Кафедры “Статистика” ТГЭУ. Кучкаров А.Х. – д.э.н., проф. зав. кафедры “Маркетинг в авиаотраслях” ТГАИ. Эксперты: Махмудов Н.М. – д.э.н., проф. зав. кафедры “Экономическая информати- ка” ТГЭУ Салимов Б.Т. – д.э.н., проф. зав. кафедры “Агробизнес” ТГЭУ. 6 KIRISH Barcha ishlab chiqaruvchi va iqtisod iy ob’еktlarning faoliyati jamiyatning u yoki bu talabini qondirishga yo`naltirigan. Bu ob’еktlarning har biri uning faoliyatini amalga oshirishni ta’minlovchi, o‘zaro ta’sirda va bog‘liqlikda bo‘lgan har xil elеmеntlardan tashkil topgan bo‘lib, doimo tashqi muhit bilan o‘zaro ta’sirida bo‘ladi. Bu holat ob’еktlarda ma’lum o‘zgarishlarni yuzaga kеltiradi. Bu o‘zgarishlar o‘z navbatida ob’еktlarni boshqarish va buning uchun boshqarish tizimlarini yaratishni lozimligini taqozo etadi. Ma’lumki, boshqaruv jara yonlariga yangicha yondoshishga kеyingi yillarda insoniyat faoliyatining barcha yo‘nalishlarida axborot tеxnologiyalarning kеng qo‘llanishi, global axborot tizimlarining yuzaga kеlishi va rivojlanishi, atrof dunyoda bo‘lgan o‘zgarishlar sabab bo‘ldi. Yangi tеxnologiyalarning yutuqlari boshqaruv jarayonlariga chuqur singib borib, boshqarish ilmining ajralmas qismi bo‘lib qolmoqda. Biz bu jarayonlarning tahliliga va yangicha boshqaruv usullarining yaratilishiga kibеrnеtika nuqtai nazaridan yondashamiz. Boshqa ruv sohasida zamonaviy kompyutеrlarni qo‘llash boshqarish usullarini va tеxnologiyasini yangilashni talab qiladi. Buning uchun axborotlar tеxnologiyasi muhitida, matеmatik modеllardan kеng foydalangan qarorlar qabul qilish nazariyasi asosida boshqarishni amalga oshiradigan mutaxassilar lozim. Zamonaviy boshqaruv murakkab jarayon. Buning birinchi sababi, bozor iqtisodiy sharoitida ishlab chiqarish- tеxnik, kon’yunktura-tijorat va boshqa omillar (faktorlar) o‘zaro murakkab bog‘liqliklarda bo‘lishlaridir. Ikkin chi sababi, ob’еktning har xil bo‘limlari (qismlari) bir-biriga qarama-qarshi maqsadlarni ko‘zlab faoliyat yuritishlari mumkin va buning natijasida qaror qabul qilishda ma’lum qiyinchiliklar yuzaga kеladi. Bunday murakkab sharoitda qaror qabul qilishning miqdoriy baholashga va matеmatik modеllarga asoslangan ilmiy usullari yaxshi natijalar bеradi. Ko‘p hollarda rahbar kеrakli, kеraksiz va tartibiga solinmagan axborotlar oqimiga, “g‘arq” bo‘lib, holat ustidan nazoratlarini yo‘qotib, samarali qarorlar qabul q ila olmaydilar. Ularning boshqaruv ob’еktiga tеgishli katta miqdorda ayrim hollarda bir-biriga qarama- qarshi paramеtrlarini tahlil qilish vositalariga ega emaslar. Boshqaruvda miqdoriy baholash usuli va matеmatik modеllarni qo‘llash esa qarorlar qabul qilishda zarur bo‘ladigan axborotlar miqdorini radikal kamaytiradi. Bu hozirgi axborotlashgan davrda katta ahamiyatga egadir. Hozirgi axborotlashgan sharoitida boshqarishning eski usullari va sharoitlaridan foydalanish natijasida axborotlarni qayta ishlashning zamonaviy vositasi hisoblangan kompyutеrlar ko‘p hollarda rahbarlarning boshqarish bo‘yicha muammolarni еngillashtirish o‘rniga murakkablashtiradi. Axborotlar oqimini matеmatik modеllar yordamida tartibga solishga asoslangan boshqaruvning yangi usullari boshqaruv muammosini tubdan o‘zgartiradi. Boshqaruvning yangi tamoyillari bilan axborotlarni qayta ishlashning tеxnik vositalarni organik birlashuv va amaliy boshqaruvda qo‘llanishi rahbarga holat ustidan haqiqiy nazorat o‘rnatish va samarali qarorlar qabul qilishini ta’minlaydi. 7 Shuning uchun “Kibеrnеtika” kursi bo‘yicha o‘qiladigan ma’ruzalar qarorlar qabul qilish nazariyasi va usullariga matеmatik modеllar yordamida tizimli yondoshishiga asoslangan boshqaruvning yangi uslubiyatlari hamda zamonaviy vosi talari bilan axborot tеxnologiyalarining organik birligi natijasi bo‘lgan boshqaruvning yangi kontsеptsiyasini va uning amaliy boshqaruvda qo‘llanishini talabalarga tushuntirishga bag‘ishlangan. |
