Murakkab elektir zanjirlarini hisoblash usullari: Krixgof qonunlarini qo'llash Reja

Murakkab elektir zanjirlarini hisoblash usullari: Krixgof qonunlarini qo'llash
Reja:


1-Kirish
2-Kirxgof qonunlarini bevosita so'llash usuli
3- Kontur toklari usuli
4- Tugun potentsiallari usuli
5- xulosa
1. Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmotslarida shunday
taqsimlanganligini anitqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bulgan Om va Kirxgof
qonunlaridan foydalanib hal etiladi. Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil silish
va hisoblash uchun Kirxgofning ikkala sonuniga asoslangan bir nechta usullar ishlab kiritilgan.
Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zankiri sxemasidagi elementlarning joyla- siljishga
(konfiguratsiyasi) ko'ra va masalada so'yilgan sharoit- larga binoan uni saysi usul bilan yechish
samarali bo'lsa, o'sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. quyida elektr zanjirlarini
hisoblashning amalda keng tartsalgan usullari bilan tanishib chitsamiz.
2. Kirxgof- ning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib, har qanday murakkablikdagi
tariotslangan elektr zanjiri uchun kerakli tenglamalarni tuzgandan so'ng ularni birgalikda
yechib, zarur kattaliklarni (ma
Kirxgof qonunlariga asos- lanib tenglamalar tuzishdan avval suyidagi tartib va soida- larga
rioya silish lozim:

1. 
   Berilgan elektr zanjiri sxemasini iloji boricha sod- dalash girish.
   

2
oerilgan elektr zanjiri sxemasini mustatsil kongur- larga ajratish.
3. Sxemada avvaldan
berilgan EYUK. kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma'lum bo'lgan toklarning ixtiyoriy
shartli muskat yo'nalishini ko'rsatish (tanlash).
4. Sxemadagi har bir berk kongurni aylanib
chitsishning ixtiyoriy yo'nalishini ko'rsatish (tanlangan yo'nalish bo'yicha tuzilgan tenglamalar
o'zaro boglits bo'lmasin).
5 Kirxgofning birinchi sonuni bo'yicha p — 1 (p — sxemadagi tugunlar
soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish, aks holda oxirgi tugun uchun tuzilgan tenglama
avvalgilari- ga bog'lits bo'lib soladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
6. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko'ra (o'zaro bog'liq bulmagan) K — (p — 1) yetishmovchi
tenglamalarni tuzish [ K — noma'lum toklar soni).
7 Kirxgof qonunlari bo'yicha tuzilgan tenglamalar soni sxemadagi tarmoklar soniga teng bo'lishi
kerak. Misol tariqasida rasmda kursatilgan elektr zanjirdagi toklarni aniqlaylik (EYUK
va qarshiliklar ma'lum, deb faraz qilamiz). Berilgan boshlang'ich sxemani , a
soddalashtir- gandan so'ng b dagi sxema hosil bo'ladi.

Sxemada avvaldan ma'lum bo'lgan EYUK yo'nalishini va aniq- lanishi lozim bulgan toklarning
ixtiyoriy musbat yo'nalishi- ni ko'rsatib, Kirxgof qonunlariga ko'ra tenglamalar sistemasini
tuzamiz. Tarmoqlar soni uchta bo'lgani uchun tenglamalar soni ham uchta bulishi kerak:



tenglamalar sistemasini yechish natijasida ayrim toklar musbat yoki manfiy ishoraga ega bo'lib
qolishi mumkin. Musbat ishoralar toklarning haqiqiy yo'nalishlari to'g'ri bel- gilanganligini,
manfiylari esa toklarning yo'nalishi teskari belgilanganligidan darak beradi.

3. Bu usul murakkab elektr zanjirlarini hisoblashda amalda keng qo'llaniladigan usullardan biri
bo'lib, Kirxgofning ikkinchi konuniga binoan tuzilgan tenglamalar bo'yicha tahlil kilinadi.
Kontur toklari usuli tugun nuqtalari ko'p bo'lgan murakkab elektr zanjirlarni hisobl ashda
samarali bo'lib, u yordamida tenglamalar sistemasi tuzilganda, Kirxgofning birinchi qonuni
bo'yicha tuziladigan tenglamalardan farqli o'laroq, umumiy yechiladigan tenglamalarning soni
avvalgi usulga Karaganda bittaga kamayadi.

Mazkur usul yordamida murakkab elektr zanjirining sxemasi rasmda hisoblanganda uni avval mustaqil (1; 2;3) kontur- larga ajratib, har bir kontur- da ixtiyoriy yo'nalishga ega bulgan kontur toklari /,, /p va /I1 oqib o'tayapti, deb faraz kilinadi. Kontur toklarining yo'nali- shini, iloji boricha, EYUK lar yo'nalishiga mos qilib olgan ma'qul. Agar kontur toklarining qiymatlari aniqlansa, ular orkali barchya tarmoklarlagi toklarning haqiqiy kiymatlarnni aniqlash mumkin
Kontur toklari absolyut kiy- mat jihatdan mustaqil tarmoqlardagi toklarga teng bo'lishi kerak Agar mustaqil tarmoq- dagi tokning yo'nalishi (ixtiyoriy olingan) kontur tokining yo'nalishi bilan mos bo'lsa, mustaqil tarmoqdagi tok ishoraga, mos bo'lmasa manfiy ishoraga ega bo'ladi. Sxemada nechta mustaqil kontur bo'lsa, o'shancha tenglam* tuzish kerak SH unaay qilib, ko'rilayotgan sxema uchun Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan kuyidagi tenglamalar sistemasini tuzamiz

Quyidagi belgilashlarni kiritamiz:

tenglamalar sistemasini umumiy holda quyidagicha yozamiz:

Bu yerda: E{, En, — tegishli konturlardagi EYU K larning algebraik yiginaisi; R1, R2, R3tegishli yondosh konturlar orasidagi yondosh tarmok- lar qarshiliklarining yig'indisi yoki konturlarning o'zaro qarshiliklari
4. agar zanjirdagi berilgan EYUK (tok) manbalari va qarshi- liklari bo'yicha zanjirning tarmoqlaridagi toklar va barcha tugunlari orasidagi kuchlanishlar pasayishini aniqlash mumkin bo'lsa, bunday zanjirni tahlil qilish mumkin, deb hi- soblanadi. Agar ixtiyoriy murakkab elektr zanjirdagi ( t + 1)tugun- lardan bittasini ajratib olib, uning potentsiali nolga tenglashtirilsa (



unda q va S tug'unlari orasiga joylashgan q — 5 tarmoq- ning qismalaridagi potentsiallar ayirmasi s-q — buladi. F1,f2,f3 . . . fttugunlarning potentsiallari ma'lum bulsa. ular orasidagi ayirma har doim shu tarzda aniklanadi. So'ngra Kirxgofning birinchi qonuniga binoan zanjirning t ta muvozanat tenglamasi tuziladi. Tenglamadagi tegishli tarmoklarning toklarini shu tarmoq o'tkazuvchanligi- ning uning elementilagi kuchlanishning pasayishiga ko'paytma- si tarzida ifodalaymiz.



a, b va v tugunlarning potentsiallarini tegishlicha




Agar bu EYUK manbai bo'lsa, u holda /A ga barcha EYUK larning mazkur EYUK lar ulangan tarmoqlar o'tk`zuvchanlik- lariga ko'paytmasining algebraik yig'indisi kiradi. Eq Gq xosil qilgan tok tugunga sarab yo'nalsa, mazkur ko'paytmaning ishorasi musbat va aksincha yo'nalsa, manfiy buladi. Toklar manbai mavjud bo'lganda l h yig'indining qiymati tarmoqning o'tkazuvchanligiga bog'liq bo'lmaydi (agar A-t^gunga nisbatan yo'nalishini hisobga olganda EYUK ham, tok manbai ham S tugunga tegishli bo'lmasa, unda Ig = 0 bo'ladi).
XULOSA:
Men ushbu mustaqil ish bajarish mobaynida o’zimga kerakli ko’pgina bilimlargaega bo’ldim.Mening mavzuim ELEKTR ZANJIRLARINI HISOBLASH USULLARI mavzusi edi.Men mustaqil ishimda elektr zanjirlarni hisoblash usullari shular haqida umumiy malumotlarni keltirib o’tdim.O’zim ham ushbu mavzuga doir malumotlarni bilib oldim kelajak hayotda shunga duch kelsam bemalol ushbu mavzu haqida o’zimni fikrimni bera olaman .
Foydalanilgan adabiyotlar:
1-elektronika X.K. ARIPOV, A.M. ABDULLAYEV, N.B. ALIMOVA, X.X. BUSTANOV, Y.V. OBYEDKOV, SH.T. TOSHMATOV
2-www.ziyonet.uz