Mustaqil ish 1 Mavzu: tovar, mahsulot, xizmatlarga boʻlgan talab funksiyasini qurish

2.1-rasm. Talab va narx o’rtasidagi bog’liqlik grafigi 
 
Jadvaldagi talab bilan narx o’rtasidagi bog’liqlik analitik, ya’ni funksiya shaklida berilganda u quyidagicha 
yoziladi: 
, 
yoki talab funksiyasiga teskari funksiya 
ko’rinishida yoziladi. 
Ushbu funksiyalardagi va lardan biriga, uning jadvaldagi qiymatlarini qo’ysak, mos holda ikkinchisining qiymatini 
aniqlaymiz. 
Umuman 
olganda, 
chiziqli 
bir 
o’zgaruvchili 
talab 
funksiyasi 
quyidagicha 
yoziladi: 
bu erda 
va 
, va parametrlar statistik ma’lumotlar asosida hisoblanadi. Chiziqli talab funksiyasining grafigi quyidagi 
tartibda aniqlanadi. Narx 
bo’lganda, talab 
bo’ladi. Narx 
ga teng bo’lganda, talab 
bo’ladi. Olingan qiymatlar 
grafikda ifodalanib, talab chizig’i grafigini olamiz: talab funksiyasi chiziqli bo’lgani uchun, narx noldan gacha o’zgarganda, 
talab 
ning 
qiymati 
to’g’ri 
chizig’i 
ustida 
yotadi 
(2.8-rasm). 
2.2-rasm
2
. Chiziqli talab grafigi 
 
Endi Yuqorida keltirilgan talab funksiyasi grafigini chizamiz (2.9-rasm). 
bo’lganda, talab qiymati
ga teng (grafikda u nuqta bilan belgilangan). Tovar narxi 
ga teng 
bo’lganda, talab miqdori 
ga teng bo’ladi (grafikda bu nuqta). 
nuqta bilan nuqtani tutashtiruvchi to’g’ri chiziq berilgan funksiya uchun talab chizig’ini beradi.
Narx ma’lum bo’lgani uchun, yuqoridagi tenglikdan aniqlanadi; uchun aniqlanganidan keyin yuqoridagi ikkinchi va 
uchinchi bosqichlar takrorlanib, aniqlanadi va hokazo. Hisob-kitoblarning to’xtash sharti 
bo’lib, bu shart 
barjarilsa, muvozanat narx 
ko’rinishida aniqlanadi. 

---

Taqribiy baholash: Agar 
bo’lsa, 
deb qarash mumkin. 
Misol. Quyidagi talab funksiyasi berilgan bo’lsin: 
Taklif funksiyasi: 
uchun 
boshlang’ich narx 
bo’lsin va bu narxda taklif miqdorini aniqlaymiz: 
Muvozanatlik shartiga 
ko’ra ni aniqlaymiz. 
dan 
, 
Endi 
hol uchun taklif miqdorini aniqlaymiz: 
Muvozanatlik shartidan 
ni aniqlaymiz: 
yoki 
uchun taklif miqdori aniqlanadi; 
Muvozanatlik shartidan 
ni aniqlaymiz. 
, 
. 
Keyingi hisob-kitoblarda
va 
, 
. 
Agar aniqlik darajasini deb olsak, 
bo’lgani uchun muvozanat narx sifatida biz aniqlik bilan 
ni qabul 
qilishimiz mumkin. 
Muvozanat narxni to’g’ridan-to’g’ri muvozanatlik sharti bo’yicha aniqlash ham mumkin: 
deb 
yoki 
, 
. 
Muvozanat narx 
ga teng, muvozanat tovar miqdori 
. 
Umuman olganda bozorning dinamik modelida bozor narxi 
ning o’zgarishi uch xil variantga olib kelishi 
mumkin: 
1. Vaqt o’tishi bilan bozor narxi 
ning muvozanat narxdan chetlanishi kamayib boradi; 
2. Bozor narxi muvozanat narxdan uzoqlashib boradi; 
3. Bozor narxi muvozanat narx atrofida tebranib turadi va bozor muvozanatiga hech vaqt erishilmaydi. 
Hozirgi kunda texnologiya kundan kunga rivojlanib bormoqda. Har kuni yangi gadjedlar robotlar ishlab 
chiqilmoqda va amaliyotga tatbiq qilinmoqda. 
Bunday turdagi gadjet va robotlar insoniyat hayotini yanada yaxshilashga yo’naltirilgandir. Har birimiz biror bir 
chet ellik fuqaro bilan dunyo bo’ylab sayohat qilganimizda yoki ular bilan internet tarmogi orqali aloqaga 

---

kirishganimizda bir birimizni tushunishda ma’lum bir muammolarga duch kelganmiz. Bunday muammolar ayniqsa 
biznesga aloqador shaxslarda yoki qandaydir hujjatlarni rasmiylashtirishda qo’shimcha muammolarni yuzaga 
keltiradi. Men o’z loyiham orqali bunday muammolarni hal eta oladigan translator 
Gadjetni amaliyotga tatbiq qilmoqchiman. Bunday gadjetlar suhbat davomida tomonlarga gaplarni togridan to’gri 
tarjima qilish imkonini beradi. 
Ushbu turdagi gadjedlar uchun siz qancha to’lov qilgan bo’lar edingiz. 
25 $ 
27 $ 
31 $ 
33 $ 
38 $ 
40 $ 

---


Chiziqli regressiya tenglamasi 
𝑦 = 𝑏
0
+ 𝑏
1
∙ 𝑥 
ni qurish uchun, noma’lum 
b
0 
formulalari quyidagicha: 
va 
b
1 
parametrlar topish 
b 

y * x 

y * x 

cov(x, y) 
1 
x 
2

x 
2
2 
= -0.874524715 
x 
 
 

y 

x
i 
b
0 

i 

1 

b
1 
* 
i 

1 

y 

b
1 
* x 
= 49.94296578 
n 
n 
Bu yerda 

x - faktorning oʻrtacha kvadratik chetlanishi, 

y 
- natijaning oʻrtacha kvadratik chetlanishi. 

y
= √̅
𝑦̅
2
̅ − (𝑦̅)
2
= 4.887626 

x = √̅𝑥̅
2
̅ − (𝑥̅)
2
= 5.405758 
Chiziqli juft korrelyatsiya koeffitsiyenti – y va x belgilar oʻrtasidagi chiziqli bogʻliqlik zichligi koʻrsatkichidir. 
n 
n 

---

yx 
r 

cov(x, y) 





x * y 

x * y 
 
= -0.967232168 
yx 
x 
*

y
 

x
 
*

y
 
 
Juft chiziqli regressiyada determinatsiya koeffitsiyenti 
teng. 
2
- juft chiziqli korryelyatsiya koeffitsiyenti kvadratiga 
2 
y ( x) 
2