Mustaqil ish buxoro davlat universiteti

MUSTAQIL ISH

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI

IQTISODIYOT VA TURIZM FAKULTETI

3-1 BuxKt-20 GURUX TALABASI

BOLQIBOYEV SHAXOBIDDIN.

Mavzu: Pul tizimi tushunchasi, shakllari va elementlari.

• REJA;
• 1) Pul tizimi va pul muomalasi
• 2) Pul tizimi elementlari
• 3) Zamonaviy pul tizimlari.
• 4) Pul, kredit va banklar

Pul tizimi deganda mazkur mamlakatda pul muomilasini qonuniy va mutonosib ravishda tashkil qilishda qullaniladigan uslublar mujmuasi tushuniladi.

• Pul tizimi deganda mazkur mamlakatda pul muomilasini qonuniy va mutonosib ravishda tashkil qilishda qullaniladigan uslublar mujmuasi tushuniladi.
• Xozirgi pul tizimi XVI-XVII asrlarda ishlab chiqarishning kapitalistik usulining yuzaga kelishi munosabati bilan shakllangan, biroq uning ayrim elementlari bundan
• Xaqiqiy pullar nominal qiymatini uzida ifodalovchi real qiymatga ega bo’lgan metal pullar bo’lib ular har xil shakllarda chiqarilgan. Šoђoz pullar xaqiqiy pullarning vakili bo’lib pulning muomila funksiyasi rivojlanishi natijasida yuzaga kelgan.oldinroq paydo bo’lgan.

Pul tizimi quyidagi asosiy elementlari o’z ichiga oladi.

• 1. Pul birligi, so’m, rubl va boshqalar.
• 2. Baho masshtabi-dastlab u pul birligining oltinga teng qismi sifatida, hozir jahon pullariga nisbati.
• 3. Pulning turlari. Šiymatni o’zida ifodalanishiga ko’ra pullar ikki turga xaqiqiy va xaqiqiy pulni o’rnini bosuvchi pullarga bo’linadi.

Umuman pullar qo’yidagi turlarga bo’linadi

•  1. Qog’oz pullar
•  2. Kredit pullar.
•  3. Tangalar asosan nekel va bronzadan tayyorlanadi
• 4. Emissiya tizimi - Bu muomiladagi bank biletlari, xazina biletlari, qoђoz pular va qimmatli qoђozlarni chiqarishdir.
• 5. Muomiladagi pul massasini tartibga soluvchi davlat muassasi- Markaziy bank.

Pul tizimi

• muamlakatning pul belgilari, pul birliklari, pul emissiyasi qoidalari va muomalasi shakllari, mamlakatda milliy qonunchilik bilan joriy etilgan pul munosabatlari. Tarixan Pul tizimining metall pul muomalasi va pul belgilari (qogʻoz pullar) muomalasi koʻrinishlari bor. Oʻz navbatida metall pul muomalasi tizimi bimetallizm va monometallizmga boʻlinadi. Oʻzbekiston Respublikasining hozirgi Pul tizimi 1995-yil 21 dekabrda qabul qilingan "Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida"gi konunga muvo-fiq tashkil etilgan. Rasmiy pul birligi soʻm. Soʻmning chet el valyutalariga nisbatan kursini Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilaydi va matbuotda eʼlon qiladi. Oʻzbekiston hududida nakd pullar (banknotlar va tangalar) ʻva naqd boʻlmagan pullar (kredit muassasalarida hisobvaraqlardagi mablagʻlar koʻrinishida) amal qiladi.
• Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki nakd pullarni chiqarish, ularning Oʻzbekiston Respublikasi xudu-dida muomalada boʻlishini tashkil etish va muomaladan chiqarish boʻyicha mutlaq huquqlarga ega.

Quyidagi misolda siz ikkita alohida valyuta belgisini / belgisini ko'rasiz: “USD“ va “$“.

Yuz AQSh dollari quyidagicha ifodalanishi mumkin:

• Yuz dollar
• Yuz AQSh dollari
• $100

Britaniya funt sterlingi (Britaniya Sterling yoki Sterling nomi bilan ham tanilgan):

• GBP
• £

Zamonaviy pul tizimlari quyidagi elementlarni o'z ichiga oladi.

1. Valyuta birligi

2. Banknotlarning xavfsizligini ta'minlash tartibi 3. Emissiya mexanizmi, 4. Muomaladagi pul massasining tarkibi. 5. Monetar tartibga solish mexanizmi, 6. Valyuta kursini belgilash tartibi,

Xususan, Markaziy bank tomonidan shakllantiriladigan pul-kredit statistikasi sharhlari va ma’lumotlariga quyidagi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi:

• 1. “Markaziy bank sharhi” bo‘yicha:
• 2. “Bank tizimi (depozit korporatsiyalari) sharhi” bo‘yicha:
• 3. Pul-kredit statistikasi sharhlarida tijorat banklari bo‘yicha alohida “Boshqa depozit tashkilotlari (tijorat banklari) sharhi”ni shakllantirish yo‘lga qo‘yildi.

Valyuta kurslari

• 14.12.2022 sana bilan
• USD = 11285.02
• EUR = 11897.80
• RUB = 178.80
• GBP = 13851.23
• JPY = 81.97
• CHF = 12051.50
• CNY = 1616.77

Pul muomalasi — pulning bajarilgan ish, koʻrsatilgan xizmatlar, sotib olingan tovarlar haqini toʻlash, hisobkitoblar va toʻlovlarni amalga oshirish, nafaqalar berish, qarzlarni qaytarish vositasi sifatida foydalanish jarayonidagi uzluksiz harakati. Pul muomalasi har bir mamlakat pul tizimi miqyosida amalga oshadi. Pul muomalasi naqd va nakd boʻlmagan muomalaga boʻlinadi. Naqd pul bankdan chiqqach, korxona, tashkilotlar kassasiga va aholi koʻliga oʻtadi. Oddisotdi vatoʻlov harakatlari bajarilgach, yana bankka kaytadi. Naqd boʻlmagan pul muomala-siga firma, korxona, tashkilotlarning bankdagi hisobida turgan pulning harakati kiradi va bunday muomala chek, kredit kartochkasi, veksel, obligatsiya, sertifikat va boshqa vositalar harakati shaklida olib boriladi.pul muomalasi jarayonlariga ishtirok etadigan pullar 2 ga bo'linadi. 1-aktiv pullar,2-passiv pullardir.