Mustaqil ish Mavzu: Jismoniy tarbiyadagi umumiy ma'lumotlar

XULOSA.

Asab-muskul apparatini energiya manbalar bilan, plastik material va metabolik parchalanish moddalarini organizmdan chiqarish organizmning funksional tizimiga bog’liq, organlarni tayyorlaydi (kadiorespirator, asab, endokrin, immunitet, ovqat hazm qilish va chiqarish), ular faoliyatini takomillashuvi funksional tayyorgarlik tushunchasiga kiradi. Funksional tayyorgarlik sportchining musobaqa tayyorgarligiga va sport natijalarining o’sishiga ta’sir etadi. Zarur bo’lgan funksional tayyorgarlikning bo’lmasligi, sportchini jarohatlanishiga va kasalliklarga chalinishiga olib keladi.

Jismoniy mashqlardan qaddi-qomat buzulishida foydalanish (to’girlanishni) ta’minlaydi, to’gri qaddi-qomatni shakillantirish, nafas olish funkstiyalarini, yurak-qon tomir va ovqat hazim qilish tizimlariga umumiy soglomlashtiruvchi ta’sir etadi.To’gri qaddi-qomatni tarbiyalash quyidagi vazifalarni o’z ichiga oladi: Mushak-bo’gin sezuvchanlikni rivojlantirish va takomillashtirish.Bel va qorinning egiluvchan mushaklarini kuchaytirish va rivojlantirish (mushaklarning tabiiy korsetini shakillantirish).Umurtqa pogonasi ustunining egiluvchanligini shakillantirish va elka, toz bo’ginlarining harakat ampletudasini ko’paytirish.To’gri harakatlanish, tana holati va yurish ko’nikmalarini shakillantirish. Jismoniy rivojlanishni yaxshilash. To’gri qaddi-qomatni shakillantirishning asosiy vositalariga gimnastik mashqlar, massaj va qo’shimcha davolanishlar kiradi. To’gri qaddi-qomatni shakillantirishga qaratilgan asosiy jismoniy mashqlarni uch guruhga bo’lish mumkin:harakatlanish ko’nikmalarni rivojlantirish va mushaklar korsetini mustahkamlash uchun mashqlar (umumiy rivojlantiruvchi mashqlar); to’gri qaddi-qomatni shakillantiruvchi mashqlar; qaddi-qomatni buzilishining oldini oluvchi jismoniy mashqlar tizimiga kiritilgan davolovchi mashqlar.Jismoniy mashqlar qaddi-qomat buzulishlarining turlariga qarab tanlanadi:Qaddi-qomat buzilish holatini to’girlashni ta’minlaydigan mashqlar davolovchi (maxsus) deb nomlanadi, ularning bajarilishi nuqsonni bartaraf etishga olib keladi.Nosimetrik va assimetrik davolovchi mashqlarni ajratilishi. Buzilgan qaddi-qomatda faqat simetrik mashqlar qo’llaniladi. Ushbu mashqlarni bajarish spinous jarayonlar chizigining o’rta holatiga yordam beradi. Odatda qaddi-qomat buzilishi kasalliklari uchun bir xil guruh mashqlaridan foydalanish kerak, chunki mushak tonusining buzilishi ko’p yoki kam holatda bir xilda bo’ladi. Bukriroq va yarim-bukri bel xolatlarida ko’proq etiborni bel va elka kamarlari mushaklarini kuchaetirishga qaratish lozim, ko’krak mushaklarini bo’shashtirish va cho’zish, umurtqa pogonasining ko’krak qismi harakatchanligini extiyotkorlik bilan oshirish.Yarim-bukri bel xolatlarida qorin bo’shligi, bel, tos orqa yuzasi, elka kamarlarini kuchaytirish va ko’krak kamari mushaklarini cho’zish, sonning old mushaklarini kuchaytirish. Bel kamari mushaklari va bel lardozining kuchayib ketishiga yo’l qo’ymaslik kerak. Buning uchun chalqancha yotib qorin mushaklariga mashqlar qilganda bel kamarini polga bosib oyoqlarni yuqoriroq ko’taring (bunda lordoz kamayadi); Qorin bilan yotib bel mushaklari uchun mashqlar bajarishda faqat bosh va elkalarni ko’taring.Yassi bel xolatida butun mushak guruhlarini kuchaytirish kerak, elka kamari va oyoq mushaklari, umurtqa pogonasi ko’krak qismining harakatchangligini extiyotkorlik bilan rivojlantiring va bel kamari lordozining haddan tashqari ko’payishidan saqlang.Yassi-bukri bel bel kamari mushaklaridan tashqari barcha mushak guruhlarini kuchaytirish kerak (bel kamari lordozi kamayishi uchun ularni cho’zish), son va qorin bo’shligining orqa mushaklariga alohida etibor bering. Agar frontal tekislikda (asimmetrik-skoliotik) holat buzilgan bo’osa, ushbu mashqlarning bajarilishi tananing o’ng va chap yarmidagi mushaklarning ohangini tekislaydi, shunga ko’ra, siqilgan mauaklarni cho’zish va bo’shashganlarini zo’riqtirish, bu esa umurtqa pogonasini to’gri holatga qaytaradi.Qorinda va chalqancha yotgan holatda, bel mushaklariga ogirliklar va ogirliklarsiz, qorin bo’shligi, yuqori va pastki oyoq-qo’llar uchun mashqlar bajariladi.Qaddi-qomat buzilishida, sonlarning orqa va old mushaklarini kuchaytirish uchun mashqlar, tana va son old mushaklarini cho’zish (fiziologik egilishlarning ko’payishi bilan) mahsus mashqlar kiradi.Muvozanat va muvozanatni saqlash mashqlari

Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar (URM) va tartibli. URM har qanday qaddi-qomat buzilishlarida qo’llaniladi va qon aylanishni yaxshilaydi, trofik jarayonlarni yaxshilaydi. URM har qanday boshlangich holatlarda, sport anjomlari va trenajorlardan foydalanilgan holda bajariladigan barcha mushak guruhlari uchun qo’llaniladi.Nafas mashqlari (NM).Sport elementlari. Umurtqa pogonasini passiv tuzatish-fiziologik egilishlar ostiga roliklar qo’yish yo’li bilan davolash. Davolovchi gimnastika mashgulot tanafuslarida va mashgulotlar vaqtida roliklar qo’yish usullaridan foydalaniladi.Davolovchi massaj.Davolovchi gimnastika mashgulotlarida albatta URM, NM, mahsus mashqlar, bo’shashtiruvchi-tiklantiruvchi mashqlarining xamjixatligi bo’lishi shart. To’gri qaddi-qomatni shakillantirish uchun butun tananing mushaklarini bir tekisda rivojlantirish kerak. Avvalo, bel mushaklari, qorin bo’shligi va elka kamari mushaklarining statik kuchi, shuningdek umurtqa pogonasining harakatchanligi. Qaddi-qomat buzilishini tuzatish vositasi sifatida bo’shashtiruvchi-tiklantiruvchi, muvofiqlashtirish, muvozanat holatida to’gri holatni his qilishni rivojlantirishga qaratilgan harakatchanligini oshirish gimnastik mashqlaridan foydalaniladi. Muvofiqlashtirish mashqlari, maxsus mashqlar mushaklarni kuchaytirish va cho’zish, umurtqa pogonasi harakatchanlikni oshirish uchun mo’ljallangan. Ular qatiy tartibda tanlanadi, turgunlik turlarining aniqlangan turini hisobga olgan holda va funkqional testlar natijalariga muvofiq. Mashqlarning samaradorligi dastlabgi holatga (bundan keyin - DX) bogliq. Asosiy DX quyidagilarni o’z ichiga oladi: chalqancha yotgan xolat, qorin bilan yotgan holat. Dinamik mashqlar statik kuchlanish mashqlari bilan almashtirilib turishi kerak. Vaqti-vaqti bilan darslarda tiklantiruvchi va nafas mashqlaridan foydalanishadi. Mushaklar uchun mashqlar bilan bir qatorda, to’gri qaddi-qomat shakillanadi. Buning uchun mashqlarni oyna oldida, devor yonida, boshda buyum bilan yurish va hokazo. To’gri qaddi-qomatni shakillantirishga bir qator sezilarli mashqlarni qo’llash orqali erishiladi. Orqa tomoningiz bilan devorga turign va to’gri qaddi-qomatni shakillantirish uchun asosiy mashqni bajaring: oyoqlar ozgina kerilgan, qo’llar tushirilgan. Bosh ort qismi, elkalar, oyoq boldirlari va tovonlar devorga tegib turadi. Qorinni torting, bo’yningizni biroz yuqoriga cho’zing va elkangizni ko’taring. Shu holatda devor va bel kamari oraligi barmoq enida bo’lgan masofada suyanib turing. Bu holatni estda tuting. Ushbu mashqni kun davomida iloji boricha tez-tez bajaring. Tananing ushbu holatini bir daqiqa davomida charchamasdan devorga suyanib turishni uddalasangiz, tananing shu holatini saqlagan holda oldinga yuring. Asoaiy mashqni bajaring. Tana holatini esda tuting. Oldinga qadam qo’ying va burulishlarni bajaring, boshingizni aylantiring, to’gri holatni tekshiring. Devordan boshni, belni va tosni uzmay turib o’tirib turish, oyoqlarni ko’tarish, bukish va yozish. Devorga nisbatan to’gri holatni eslang. Devordan qochib bosh, qo’llar, oyoqlar va tana bilan bir necha ihtiyoriy harakatlar bajarish. To’gri holatni tekshiring. Oyna oldida qaddi-qomatni to’girlab turing. Uni esda oling. Bosh, qo’llar, oyoqlar va tana bilan bir necha ihtiyoriy harakatlar bajarish. Qaddi-qomatni to’griligini tekshiring. Chalqancha yotgan holda to’gri qaddi-qomatni saqlagan holda mashqlar bajarish. Qaddi-qomat buzilishida aniq jismoniy mashqlarga ko’rsatmalar va qarshi ko’rsatmalar .