Mustaqil ish mavzu: Oktavianning harbiy yurishlari. Bajardi: Burhonova Nigina. Qabul qildi: Ismatullayeva Zebo. Toshkent 2023 Reja

3. Antoniyning Oktavian bilan urishi.
Jang siyosiy oqibatlarga ham olib keldi. Tunda 19 legion va 12 000 otliq askar Antoniy Oktavian bilan quruqlikda jangga kirishguncha qochib ketishdi. Shunday qilib, Antoni flotini yoʻqotgach, Oktaviannikiga teng boʻlgan qoʻshinini tashlab ketdi. Garchi u oʻz imperatorligini qoʻymagan boʻlsa-da, Antoni qochoq va isyonchi sifatida bir yil oldin konsullar va senatorlarning tomonidan unga berilgan qonuniy pozitsiyadan mahrum boʻlgan edi. gʻolib flotning ba'zilari uni ta'qib qilishdi. Oktavian Gretsiya va Osiyoga tashrif buyurdi.
Garchi u qoʻzgʻolonni bostirish va yerlarni qaytarish uchun qisqa vaqt ichida Brundisiyga tashrif buyurishi kerak boʻlsa-da, qishni Samosda oʻtkazdi. Miloddan avvalgi 31-iyulda 30-iyulda Iskandariyadagi kichik gʻalabaga qaramay, Antoniyning koʻp odamlari tashlab ketib, Oktavian bilan jang qilish uchun yetarli kuchi qolmadi. Oktavianning charchagan askarlari ustidan ozgina muvaffaqiyat qozonish ilinji uni umumiy hujum qilishga undadi. Biroq bu jangda ham u magʻlubiyatga uchradi⁵.
Kemada qochib ketolmagan Kleopatra oʻz joniga qasd qildi, degan yolgʻon mish-mishlarga ishongan Antoni oʻzini pichoqladi. U oʻlmasdan Kleopatraning hali tirikligini bilgach, u yashiringan joyga olib borishni talab qildi va uning bagʻrida vafot etdi. Miloddan avvalgi 30-yil 12-avgustda Kleopatra oʻz joniga qasd qildi. Aksariyat ma'lumotlarga koʻra, u oʻz hayotiga anjir savatidagi ilon chaqishi bilan nuqta qoʻygan. Oktavian oʻsha oyning oxirida Sezarionni oʻldirishni buyurdi. Nihoyat, Sezarning yagona “oʻgʻli” sifatida merosini saqlab qola oldi. Oktavian Kleopatraning jasoratiga qoyil qoldi.
U va Antoniy uchun Rimda ommaviy harbiy dafn marosimini oʻtkazdi. Dafn marosimi katta edi va Antoniyning bir necha legionlari tobut yonida yurishdi. Rim boʻylab motam kuni e'lon qilindi. Bu Oktavianning Antoniyga boʻlgan hurmati va qisman Rim xalqiga Oktavianning naqadar mehribon ekanligini koʻrsatish uchun edi. Oktavian ilgari taslim boʻlgan dushmanlarga rahm-shafqat koʻrsatgani Rim xalqiga yoqmagan. Ammo Aktium jangidan keyin koʻplab raqiblarini kechirgani uchun u yuksak hurmatga sazovor boʻlgan.
Bundan tashqari, jangdan soʻng, Oktavian Rimga qaytib kelgach, u oʻzining uch gʻalabasini uch kun davomida nishonladi. Birinchisi Illiriya ustidan qozonilgan gʻalaba, ikkinchisi Actium jangi gʻalabasi va uchinchisi Misrni zabt etgan gʻalabasi edi. Oktavianning Actiumdagi gʻalabasi unga "Mare Nostrum" ("Bizning dengiz", ya'ni Rim Oʻrta yer dengizi) ustidan yagona, mutlaq boshqaruvni berdi. U "Avgust Tsezar" va Rimning "birinchi fuqarosi" boʻldi. Har bir Rim instituti ustidan hokimiyatni mustahkamlagan gʻalaba Rimning respublikadan imperiyaga oʻtishini belgilab berdi.
Misrning Kleopatra oʻlimidan soʻng taslim boʻlishi ham ellinistik davr vaPtolemey qirolligining halokatini belgilab, uni Rim viloyatiga aylantirdi. Oʻz gʻalabasini nishonlash uchun Oktavian mil.avv. 29-yildaNikopolis shahriga asos soldi. Oktavian floti kichikroq "Liburnian" kemalaridan iborat edi. Uning kemalari kichikroq boʻlsa-da, ogʻir sharoitda ham boshqarish mumkin edi.
Ular Antoniyning kemalarini quvib oʻtib, ularga yaqinlashib, kemaning tepasidagi ekipajga oʻqlar va ballistali toshlar bilan hujum qilib, orqaga chekinishi mumkin edi. Bundan tashqari, uning ekipajlari yaxshi oʻqitilgan, professional, yaxshi ovqatlangan va dam olishgan edi. oʻrtacha ballista koʻpgina harbiy kemalarning yon tomonlariga yaqin masofadan kirib bora olardi. Aksariyat ballistalar kemalarning jangovar palubasidagi dengiz piyodalariga qaratilgan edi. Jangdan oldin Antoniyning generallaridan biri Kvint Dellius Oktavian tomoniga oʻtib, oʻzi bilan Antoniyning jang rejalarini ham olib keldi.
Tushdan soʻng Antoni qirgʻoq himoyasidan dushmanga qarshi hujumga oʻtishga majbur boʻldi. Buni koʻrgan Oktavian floti dengizga chiqdi. Antoni oʻzining eng katta kemalaridan Agrippaning qanotini shimoliy tomoniga qaytarish uchun foydalanishga umid qilgan edi. Ammo Oktavianning butun floti bu strategiyadan xabardor boʻlib, uni cheklab qoʻyishdi. Taxminan peshin vaqtida flotlar safga tizildi, ammo Oktavian unga imkon bermadi.
Antoni hujumga oʻtishga majbur boʻldi. Tushdan keyin davom etgan jang hal qiluvchi natija bermadi. Kleopatra floti hech qanday harakat qilmasdan ochiq dengizga chekindi. Toʻgʻri yoʻnalishda shabada esib, Misr kemalari tezda koʻrinmay qoldi. Langening taʼkidlashicha, agar Kleopatra chekinmaganida Antoni gʻalaba qozonishi mumkin edi. Antoniy buyruqlarga amal qilmagan, vahima va magʻlubiyatga ishonib, qochib ketayotgan eskadronga ergashdi⁶.
Hamma joyda yelkanlar tushirilib, minoralar va boshqa ogʻir jangovar jihozlar oʻrnida qolib ketardi. Ba'zilar jang qilishdi va faqat tunda koʻplab kemalar ustiga tashlangan olovdan yonib turganda jang tugadi. Vaziyatdan unumli foydalangan holda Antoni boshqa kemalarni yoqib yubordi va qolganlarini bir-biriga mahkam bogʻladi. Koʻplab eshkakchilar halok boʻlgan yoki xizmat qilishga yaroqsiz boʻlganligi sababli, Oktariyalar uchun moʻljallangan kuchli, toʻqnashuv taktikasi endi imkonsiz edi. Antoni oʻz bayrogʻi bilan kichikroq kemaga oʻtdi va qochishga muvaffaq boʻldi.
Oktavianning kuchlarini yorib oʻtishga yordam berish uchun oʻzi bilan bir nechta kemalarni olib ketdi. Qolganlar qoʻlga olindi yoki choʻkib ketdi. J.M. Karter jang haqida boshqacha ma'lumot beradi. Uning fikricha, Antoni oʻzining qurshab olingani va qochib ketadigan joyi yoʻqligini yaxshi bilar edi. Vaziyatni oʻz foydasiga hal qilish uchun u qirgʻoqqa yaqin holda oʻz kemalarini atrofida toʻpladi. Agar Oktavianning kemalari uning kemalariga yaqinlashsa, dengiz ularni qirgʻoqqa surib yuborardi. Antoniy Oktavian qoʻshinlarini magʻlub eta olmasligini oldindan bilgan edi. Shuning uchun u va Kleopatra umumiy qoʻshinning orqasida qolishdi.
Oxir-oqibat, Antoni kemalarni dushmanning shimoliy qanotiga hujum qilish uchun yoʻnaltirdi. U ularni shimolga yurishga majbur qildi va shu paytgacha zich joylashtirilgan Oktavianning kemalarini yoyib yubordi. U Sosiusni qolgan kemalarni janubga tomon tarqatish uchun yubordi. Bu Oktavian safining oʻrtasida teshik qoldirdi. Antoni fursatdan unumli foydalandi. Kleopatra oʻz kemasida, Antoni boshqa kemada boʻshliqdan tezda oʻtib, butun qoʻshinni tashlab qochib ketishdi. Jang tugashi bilan Oktavian yonayotgan kemalarning ekipajlarini qutqarish uchun bor kuchini sarfladi va butun tunni bortda oʻtkazdi. Ertasi kuni quruqlikdagi armiyaning koʻp qismi oʻz yurtlariga qochib ketmagan, boʻysunmagan yoki Makedoniyaga chekinish chogʻida taslim boʻlishga majbur boʻlganligi sababli, Antoni lageri bosib olinib, urush tugatildi⁷.


Xulosa
Mamlakatimizning jahon hamjamiyatiga har tomonlama integratsiyasini chuqurlashtirish kabi dolzarb masalani horijiy mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy,b siyosiy va madaniy taraqqiyotini tarixiy nuqtai nazardan o‘rganmasdan hal etib bo‘lmaydi. Jahon tarixini mukammal darajada bilmoq insoniyat sivilizatsiyasining yutuqlaridan va tajribasidan to‘la bahramand qiladi, umuminsoniy qadriyatlarni anglab etishga ko‘maklashadi va dunyo miqyosida mavjud bo‘lgan muammolarning tarixiy ildizlarini izlab topishga imkoniyat yaratadi.
Ushbu dastur yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan dolzarb masalani hal etishga yordam beradi. Rim imperiyasining iqtisodiy ravnaqi. O‘rta Er dengizi xavzasida iqtisodiy birlik. Milodiy I-II asrlarda Rim hokimiyati. quldorlikning kuchayishi. Mayda ishlab chiqarish kuchlari. Kolonat munosabatlarining rivojlanishi va uning evolyusiyasi. Ozodlikka chiqarilgan qullar. Rim imperiyasining administrativ tuzilishi. Italiya. g‘arbiy va Sharqiy provinsiyalar.
Ularning o‘ziga xos iqtisodiy xususiyatlari. Miloddan avvalgi I asrda Rim imperiyasi. Yuliy-Klavdiy va Flaviylar su lolasi. Antoninlar sulolasi. Rim imperiyasining “oltin davri”. Ijtimoiy munosabatlar va madaniy hayotning butun O‘rta Er dengizi xavzasida birligi. II asr – antik sivilizatsiyasining ravnaqi. Antoninlarning agrar, iqtisodiy-ijtimoiy, siyosati. qulchilikka munosabat. “Rim dunyosi” - bu tushunchaning ijtimoiy-siyosiy mazmuni. Xristianlik dinining vujudga kelishi. So‘nggi Antoninlar davrida ichki va tashqi ahvolni o‘zgarishi. II asrda Rim davlati rivojlanishining asosiy ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy natijalari. Milodiy I-III asrlarda Rim madaniyat. III asr inqirozi. Rim davlatining inqirozi. Ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy inqirozning sabablari mavjud hisoblanadi.