Mustaqil ish mavzu: qishlоq хo`jаligining rеspublikа ijtimоiy iqtisоdiyotidа tutgаn o`rni

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI 
FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI
SIRTQI BO’LIM 
 
 
 
MUSTAQIL ISH 
 
 
 
Mavzu:

QISHLОQ ХO`JАLIGINING RЕSPUBLIKА 
IJTIMОIY IQTISОDIYOTIDА TUTGАN O`RNI. 
 
 
 
Guruh: 20-120 
 
Bajardi:

DEXQONOV ASADBEK 
 
 
 
 
 

---

QISHLОQ ХO`JАLIGINING RЕSPUBLIKА IJTIMОIY 
IQTISОDIYOTIDА TUTGАN O`RNI. 
Reja:
1. Qishloq xo`jaligi- agrosanoat majmuasining asosiy bo`g`ini. Uning 
o`ziga xos xususiyatlari 
2. Qishloq xo`jaligining iqtisodiyotda tutgan o`rni va ahamiyati 
3. Shirkat xo`jaliklari va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari 
Foydalanilgan adabiyotlar 
 
 

---

Qishloq xo`jaligi- agrosanoat majmuasining asosiy bo`g`ini. Uning o`ziga 
xos xususiyatlari 
Agrosanoat majmuasining asosini tashkil etadigan qishloq xo`jaligi o`ziga 
xos xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar boshqa tarmoqlardan qishloq 
xo`jaligini farqlab turadi va ishlab chiqarishni tashkil etishda o`z talablarini 
qo`yadi. Bu xususiyatlar quyidagilardan iborat: 
1. Qishloq xo`jaligi tabiiy omillarning ta`siri katta. Ular ishlab chiqarishning 
mavsumiyligidan kelib chiqaradi. Bu esa, ishlab chiqarishni tashkil etishda 
mavjud resurslardan yil davomida samarali foydalanishni hisobga olishni 
talab etadi. Qish oylarida aholining vaqtinchalik bekor qolishi ayrim ijtimoiy 
muammolarni keltirib chiqaradi. Bu masalalar olimlar, mutaxassis va 
ishbilarmonlar oldiga qator vazifalarni qo`yadi. 
2. Qishloq xo`jaligida ishlab chiqarish vositalari sifatida tirik organizmlar 
qatnashadi. Bu, o`z navbvatida, mutaxassislardan faqatgina iqtisodiy 
qonuniyatlarnigina emas, balki bioligik qonunlarni ham bilishni va ishlab 
chiqarishni tashkil etishda ularni hisobga olishni talab qiladi. Qishloq 
xo`jaligida sarflanayotgan mehnatning samarasi ko`p jixatdan o`simlik va 
chorva mollarining biologik imkoniyatlariga bog`liq. 
3. Yer asosiy ishlab chiqarish vositasi hisoblanib, undan foydalanishning 
o`ziga xos xususiyatlari mavjud. Ularni inkor etish yoki yetarlicha hisobga 
olmaslik katta salbiy oqibatlarga olib keladi. 
4. Qishloq xo`jaligida sarflanayotgan moddiy xarajatlar davri bilan faoliyat 
natjasida olinayotgan daromadlarning olinish davri o`rtasida farq katta. 
Boshqacha qilib aytganda, yil davomida faqat xarajatlar qilinadi. Chunki 
yerni ekishga tayyorlash, urug`lik, o`g`itlar, yoqilg`i-moylash materiallari 
xarid qilish va sarflash, mehnatga haq to`lab borish kabi xarajatlar har oyda 
qilinadi. Ekin turlari hosili esa ma`lum davrlada pishadi. Yetishtirilgan hosil 

---

sotiladi va undan keyin pul darmodlari kelib tushadi. Albatta, amaliyatda 
shartnomalar asosida qishloq xo`jalik korxonalariga avanslar berish, 
kreditlardan foydalanish yoki ayrim xizmatlarni tashkil etish natijasida 
ma`lum miqdoridagi pul tushumlari bo`lishi mumkin. Lekin, umuman 
olganda, yil davomida xarajat sarflanishi, daromadlarning esa ayrim 
davrlardagina tushishi o`ziga xos obyektiv talablarni keltirib chiqaradi. Agrar 
siyosat bu xususiyatni hisobga olgan holda yuritilish zarur. 
5. Qishloq xo`jaligida ishlab chiqarish juda katta maydonlarda olib boriladi. 
Bu, o`z navbatida, ishlab chiqarishni, aholi punktlarini joylashtirishda 
ma`lum talablarni keltirib chiqaradi, qishloq xo`jaligining moddiy – texnika 
bazasini shakllantirishda hisobga olishni talab qiladi. 
6. Qishloq xo`jaligi ishlab chiqarilgan mahsulotlarining bir qismni o`zi 
urug`lik, yem – xashak, oziq – ovqat sifatida imte`mol qiladi. 
7. Qishloq xo`jaligi maxulotlarining ko`p turlarini uzoq saqlash mumkin 
emas. Bu muammo qishloq xo`jaligi mahsulotlarning deyarli bir davrda 
pishib yetilishi oqibatida yanada chuqurlashadi. Bu, o`z navbatida, 
yetishtirilgan mahsulotni tayrlovchi, qayta ishlovchi tashkilotlarning bir 
me`yorda 
tinmasdan ishlashini
, bk esa ayrim davrlarda juda katta 
quvvatlarning bo`lishini talab qiladi. Yilning qolgan darvlarida esa bu 
quvvatlarning nisbatan bo`sh qolishi kuzatiladi. Bu xolat qayta ishlash 
tarmoqlarining katta omborxonalari bo`lishini talab etadi. Bunday holat, o`z 
navbatida, mahsulotning tannarxiga salbiy ta`sir ko`rsatadi. 
Bu kabi o`zga xosliklarni, albatta, chuqur o`rganish va doimo hisobga olgan 
holda ishlab chiqarishni tashkil etish qishloq xo`jaligining samarali ishlashini 
ta`minlaydi. Shubhasiz, fan, texnika taraqqiyoti o`sgan borgan sari qishloq 
xo`jaligining bu xususiyatlari ta`siri nisbatan kamayib boradi, lekin butunlay 
yo`q bo`lib ketmaydi. 

---