Mustaqil Ish Reja: Etalon nima? Etalon paydo bo'lish tarixi O'zbekiston Respublikasining milliy etalon bazasi

keladitiklashnitabiiylikprinsipiniqo’llashgaolibkeldiyoki o’lchashbirligisifatida“o’zgarmasbirliklar”nitanlashgato’g’ri. Bundanikkiyuzyillaravval“o’lchovlarningmetriktizimi”tuzilib, ta’sisetilgan.Metriktizim1875yil20maydaParijda20ta mamlakatlarvakillariningkonferensiyasidaqabulqilinganva MetrikКonvensiyasinominiolgan.Кonvensiyametriketalonlarni saqlashvatekshirishuchunilmiymuassasasifatidaO’lchovlar vatarozilarxalqarobyurosinihamta’sisetdi.Metriktizimning joriyetilishibilankattaliklarningbirliklariorasidamuayyan qonuniyatasosidao’zarobog’liqlikborligianiqlangan.Masalan, uzunlikning“o’zgarmasbirligi”sifatidaermeridianiningqirq milliondanbirulushitanlangan.

• keladitiklashnitabiiylikprinsipiniqo’llashgaolibkeldiyoki o’lchashbirligisifatida“o’zgarmasbirliklar”nitanlashgato’g’ri. Bundanikkiyuzyillaravval“o’lchovlarningmetriktizimi”tuzilib, ta’sisetilgan.Metriktizim1875yil20maydaParijda20ta mamlakatlarvakillariningkonferensiyasidaqabulqilinganva MetrikКonvensiyasinominiolgan.Кonvensiyametriketalonlarni saqlashvatekshirishuchunilmiymuassasasifatidaO’lchovlar vatarozilarxalqarobyurosinihamta’sisetdi.Metriktizimning joriyetilishibilankattaliklarningbirliklariorasidamuayyan qonuniyatasosidao’zarobog’liqlikborligianiqlangan.Masalan, uzunlikning“o’zgarmasbirligi”sifatidaermeridianiningqirq milliondanbirulushitanlangan.
• 3.Hammamizgama’lumkihechqandaymahsulot, umashinasozliksohasidabo’ladimi,yengilsanoatimahsulotimi, oziq-ovqatmahsulotlaribo’ladimi,tibbiyot,insonxavfsizligiyoki birorxizmatko’rsatishsohasibo’ladimio’lchashsizyaratilmaydi vabajarilmaydi.
• Ma’lumotlargatayanibshuniaytishmumkinkiharbirsekundda jahondamilliardlabo’lchashlarbajariladivaularningnatijasiga qarabqarorlarqabulqilinadi.
• Hechbirsohayo’qkio’lchashsizvao’lchashma’lumotlarisiz faoliyatko’rsataolsa.O’lchashnibajarishga,unito’g‘riva ishonchlibo’lishinita’minlashgabirnechamillionkishixizmat qiladivakattamablag‘sarfqilinadi.Jamiyatnitaxminan15%ish kuchio’lchashnibajarishgasarfqilinadi.

Ishlabchiqarilayotganmahsulotlarningkeraklisifatini,texnikani, jumladantransportlarning,havfsizvaavariyasizishlashinihamda ishonchlitibbiyvaekologikdiagnozlarnita’minlashning asoslaridanbiribuishonchlio‘lchashma’lumotihisoblanadi. Ishonchlio‘lchashma’lumoti–harqandayboshqarish,tahlil qilish,oldindanaytibberish(prognoz),rejalashtirishyoki nazoratningasosihisoblanadi.Tabiiyki,faqatginajudaaniqva kafolatlianiqlikdagio’lchashnatijalarito‘g‘riqarorqabulqilish imkoniniberadivanatijadakeraklisifatdagimahsulot(xizmat) yaratiladi.

• Ishlabchiqarilayotganmahsulotlarningkeraklisifatini,texnikani, jumladantransportlarning,havfsizvaavariyasizishlashinihamda ishonchlitibbiyvaekologikdiagnozlarnita’minlashning asoslaridanbiribuishonchlio‘lchashma’lumotihisoblanadi. Ishonchlio‘lchashma’lumoti–harqandayboshqarish,tahlil qilish,oldindanaytibberish(prognoz),rejalashtirishyoki nazoratningasosihisoblanadi.Tabiiyki,faqatginajudaaniqva kafolatlianiqlikdagio’lchashnatijalarito‘g‘riqarorqabulqilish imkoniniberadivanatijadakeraklisifatdagimahsulot(xizmat) yaratiladi.
• Harqandayo’lchashnibajarishalbattao’lchashvositalari,ya’ni o’lchashasboblari,o’lchovlar,o’lchasho’zgartkichlari,o’lchash uskunalariyuo’lchashtizimlariyordamidabajariladi.Ularalbatta o’lchashgayaroqlivaaniqligikafolatlanganbo’lishishart.
• Respublikamizbo‘yichaishlabchiqarishda,sertifikatlash sinovlarida,savdosotiqda,xavfsizliknita’minlashda,sog‘liqni saqlashda,gaz,suv,elektrenergiyasinisarfinihisoblashdava shungao’xshashqatorsohalardafoydalaniladigano‘lchashva sinashasboblariningto’g‘riishlashinita’minlash,ularni attestatlash,sertifikatberish,ularnio’zvaqtida(masalanbiryoki ikkiyildabirmarta)tekshirib(qiyoslab)turishishlari «O‘zstandart»agentligitarkibidagi«Metrologiyaxizmatlari kursatishmarkazi»DK,«Respublikasinovvasertifikatlashtirish markazi»DKvauningtarkibigakiruvchixududiysinovva sertifikatlashtirishmarkazlartomonidanolibboriladi.